Moje róże – moja pasja

Róże czerwone są…

To temat nie na artykuł a  na epos raczej, no ale od czegoś trzeba by zacząć. Może to się wydać niewiarygodnym, ale nasi przodkowie  do XIX wieku nie mieli przyjemności podziwiania prawdziwie czerwonych róż. Owszem były ciemno różowe, czy potem niby czerwone , ale z bardzo silną interferencją koloru niebieskiego czy raczej sino niebieskiego który ujawniał się szczególnie mocno w fazie przekwitania. Wśród wielu rozlicznych zasług, jakie przypisujemy różom chińskim jest  również  obdarowanie róż europejskich  darem czystej czerwieni. Ponieważ hodowcy przełomu  XVIII i XIX wieku nie prowadzili  precyzyjnych notatek a i intencjonalna hodowla była im obca, wiec nie wiemy dokładnie jakież to róże stały za Gloire des Rosomanes Emile Plantiera. Datę jej powstania określa się na rok 1825, choć wielki znawca francuskich róż historycznych, profesor F. Joyaux, przesuwa tę datę na rok  1835. Czy wcześniej europejczykom róże czerwone nie były znane? Ależ nie , wcześniejsza była na ten przykład Rose de Roi, choć dziś już niestety nie wiemy jak ona naprawdę wyglądała  bowiem mówiąc z pewną przesadą dziś każda znaczniejsza szkółka ma w swej ofercie Rose du Roi a jednocześnie  nie są one w ogóle podobne do siebie.Ja, na ten przykład mam w swojej kolekcji trzy Rose du Roi, pochodzące z różnych źródeł i nie są w żadnej mierze do siebie podobne. Jednak na początku XIX w. była ona sensacją nie tylko z racji intensywnego czerwonego koloru ale i długiego okresu kwitnienia. Stała się  formą rodzicielską mieszańców powtarzających kwitnienie. Jest więc ważną odmianą z punktu widzenia historii róż. W encyklopedii fotograficznej róż P.Harknessa na stronie 33 znajduje się taki cytat: „szkółkarz Thomas Rivers polecał ją do ogrodu każdego gentelmana, by dostarczała kwiatów na bukiety we wrześniu i październiku, co pozwala zrozumieć, dlaczego w Anglii sprzedawana była pod nazwą Crimson Perpetual (karmazynowa wiecznie kwitnąca) a nie jako Rose du Roi  .I jeszcze  cytat samego Thomasa. Rivers’a : „W   ogrodzie każdego dżentelmena powinna być duża rabata   z Crimson Perpetual Roses, by dostarczać mu bukiety w sierpniu, wrześniu i październiku: ich zapach jest tak zachwycający, ich kolor tak bogaty, a ich forma tak doskonała, że zasługują na to w pełni”.Rose Amateurs Guide – rok 1854.

Ale  to  Gloire des Rosomanes jest pramatką wszystkich czerwonych czerwonych róż , w takiej odmianie czystej , jaskrawej czerwieni, jakiej inne róże do dziś dać nie potrafią.

Gdy przeanalizujemy rodowody wszystkich ważniejszych czerwonych róż dwudziestego wieku, to okaże się, że  tak naprawdę mocno biją tylko dwa źródła. Jedno, to  linia utraconej już /chyba/ róży Alexandra Dicksona II.  Liberty, a drugie to przepiękny mieszaniec herbatni Chateau de Clos Vogueot. Pochodzenie obu tych róż jest mocno niepewne. Są tylko mocno narzucające się sugestie, że ten niezwykły duet  wywodzi się wprost od  wielkiej trójcy jak gdyby pramatek czerwonych róż jaką stanowią Gloire de Rosomanes , Geant des Batailles i General Jacqueminot. Pierwszą, była Gloire des Rosomanes, wyhodowana przez  Emila Plantiera około roku 1825, ale na rynek została wprowadzona przez Viberta, ponad 10 lat później. Była to zapewne siewką róży chińskiej, ale kto to dziś wie jak było w rzeczywistości.Ta róża jest jednym z tych typów, które nie pasują do żadnej uznanej kategorii, klasyfikowana bowiem była jako mieszaniec róż chińskich lub jako mieszaniec burbońskich .  To bardzo płodna róża, HMF  ustalił liczbę jej potomków na ponad 12 tysięcy odmian. To z jej siewek, Nerard  w roku 1845 wyhodował  Geants des Batailles, a z jej udziałem i jakiejś innej siewki  Gloire des Rosomanes - Roussel w roku 1853 , otrzyma  trzecią część  naszego tryptyku a mianowicie General Jacqueminot. Tym razem nie ma już wątpliwości. To remontantka, prawdziwie czerwona remontantka. Gdzieś w 15 lat potem, zainteresuje się nią Jean Pierre Liabaud i  doprowadzi do jej mariażu z Geants des Batailles. Efekt? – to słynny, ciemno czerwony i pięknie pachnący  Baron Bonstetten a jego purpurowo czerwona  siewka uzyskana w roku 1875 przez najsłynniejszych w świecie róż szwagrów, duetu – Soupert&Notting. Została przez nich nazwana Eugene Furst, i róża ta  miała już bezpośredni wpływ na rozwój czerwonych róż w XX wieku.

Grafika – autorstwa _Pani Teresy Marciszuk

Bogata symbolika, jaka stoi za czerwonymi różami, sprawiła, że w zasadzie każdy szanujący się hodowca, dąży do tego by mieć w swojej ofercie  czerwone róże. Każdy zmagał się z tym problemem i rozwiązywał go na swój sposób. Joseph Pernet Ducher, gdy w roku 1908 dał nam nieśmiertelną Chateau de Clos Vogueot, nawet nie wiedział jak to zrobił. W każdym razie jego syn  gdy wizytował przed I wojną Światową szkółki angielskie, został w pewnym momencie spytany o to jak  ta odmiana powstała, miał  wówczas powiedzieć z francuskim wdziękiem, że nie wie bo u jego ojca w szkółkach, na plantacjach, to porządek jest czysto wojskowy , ale już w papierach niekoniecznie. Nie wiem czy to nie była li tylko kokieteria  służąca do skrycia tajemnicy zawodowej, bo już Alexander Dickson II, nagabywany o źródło jego wspaniałej Liberty odpowiedział asertywnie do bólu: Nie mamy zwyczaju ujawniania tajemnic zawodowych. I tak oto rodowód dwu najwspanialszych czerwonych róż, które  dały ton wszystkim czerwonym/ i nie tylko/ różom XX wieku okrywa mgła tajemnicy. Pozostają tylko przypuszczenia i spekulacje.

Tak więc praktycznie wszyscy liczący się hodowcy  dali nam mniej lub bardziej udane czerwone róże/ kwestię tę jeszcze szerzej rozwinę/ ale jeden z nich  sprawił , że róże czerwone stały się jego  znakiem firmowym. Jest to Wilhelm II Kordes.  Wilhelm Kordes II najwyraźniej miał dużą słabość do róż o ciemno czerwonym zabarwieniu bo wyhodował ich około 41 odmian, co stanowi  30% jego dorobku. Wszystkie one powstały w przeciągu 25 lat pomiędzy 1930 a 1955 rokiem.

Jak to się zaczęło? Otóż krzyżując odmianę Superb z Sensation otrzymał w roku 1929, wspaniałą, wymarzoną i jak najbardziej czerwoną  * Cathrine Kordes.  * Jednakże Kordes dążył do jeszcze bardziej czerwonej i bardziej aromatycznej róży. Skrzyżował więc „Cathrine Kordes” z „W.E. Chaplin „a jedną z otrzymanych  tak w roku 1935 siewek, okazała się *Crimson Glory *- bardzo ciemnoczerwona, bardzo aromatyczna i bardzo popularna na całym świecie.

fotografii obok  Crimson  Glory – przez uprzejmość – Pani Urszula Trętowska – Montisfont Abbey

Niektóre inne bardziej znane czerwone róże Wilhelma Kordesa II, które zajęły poczesne miejsce w panteonie róż, to  World’s  Fair (ciemnoczerwona floribunda, zdobywczyni  AARS za rok 1940), potomkini Dance of Joy i właśnie Crimson Glory. Róża ta  da w roku 1951, już po wojnie, jeszcze jedną ciemno czerwoną sławę Kordesów. Independence/ Baby Chateau -również Kordesowa purpurowa pół polyanta pół floribunda x Crimson Glory/   to pomarańczowoczerwona róża, która wywołała trzęsienie ziemi  w świecie róż, kiedy to została wprowadzona. Ten niespotykany podówczas kolor kwiatów róży powstał poprzez wytworzenie się w różach pelargonidyny , substancji chemicznej nadającej pelargoniom ich unikalny  odcień.

na fotografii Independence

Odmiana ta jest protoplastą wszystkich pomarańczowoczerwonych róż i dzięki swej specyficznej, przez dłuższy czas niespotykanej u róż barwie – była wartościowym uzupełnieniem asortymentu róż. Do czasu pojawienia się Independence można było powiedzieć, że róże wielkokwiatowe nie miały pigmentu pomarańczowego. Podobnie jak do dziś nie mają pigmentu niebieskiego.

Wspomnę o jeszcze jednej czerwonej róży Kordesa, o Sympathie. Opinie na jej temat są bardzo zróżnicowane i nie zawsze pochlebne. Tu wspominam o niej dlatego , że jest bardzo udanym reprezentantem rosa kordesii. Jak wiemy powołanie przez niego do życia r. kordesii jest najprawdopodobniej jego największym osiągnięciem hodowlanym. Z  udziałem tej odmiany powstała bardzo liczna grupa mieszańców  a Sympathie jest jest jednym z jej najwspanialszych przykładów.

Drugim współczesnym hodowcą, który obdarzył nas bogatą paletą czerwonych róż w zupełnie innym stylu niż Kordes, jest niestety już świętej pamięci, David Austin. Jego wspaniałe czerwone róże to efekt ponad 30 lat pracy. Nic tu nie było przypadkowe. By otrzymać róże czerwone, skrzyżował  przepiękną, popularną po dziś dzień, różę galijską a mianowicie Tuscany / dziś już wiemy, że nie jest to czysta galijka/ – z   floribundą  Dusky Maiden .  Tak to narodziła się  Chianti . Jest ona pod wieloma względami czerwonym odpowiednikiem różowej Constance Spry. Chianti, to kwitnąca raz w sezonie czerwona róża o damasceńskim zapachu. Wyhodowana została w roku 1967. Skrzyżowanie Chianti z Gypsy Boy R.Geshwinda,  dało siewki kwitnące powtórnie. Najlepszą różę z tego związku, D.Austin nazwał The Knight. wprawdzie ma ona kwiaty we wspaniałym szkarłacie, ale jej wigor i pokrój nie zadowalał Austina. Pozostawała nadzieja, że kolejne krzyżowania usuną ten defekt. I rzeczywiście, kolejna krzyżówka ze starym mieszańcem herbatnim Chateau de Clos Vougeot Pernet -Duchera z roku 1908 przyniosła Squire - znakomitego rodzica odpowiedzialnego za większą część, najlepszych czerwonych odmian Austina. Otworzyło to Austinowi  drogę do krzyżowania swoich róż z innymi odmianami  zarówno tych historycznych jak i współczesnych. Później , piękną odmianę Prospero, będącą potomkiem właśnie The Knight i Chateau de Clos Vougeot skrzyżował ze sobie tylko znaną siewką rozjaśniając jego czerwień i uzyskał   w jego palecie róż nowy, jasno czerwony odcień. Tak  właśnie powstała Sophy’s Rose . To oczywiście nie wszystkie ważne czerwone róże Austina, że wspomnimy Sheakpeare, Othello czy L.D.Braitwaite ale wszystkie wyrastają z przedstawionego wyżej schematu.

Byłbym niewdzięcznikiem , gdybym w tym artykule nie pokazał osiągnięć współczesnego Kordesowi, francuskiego hodowcę  Charlesa Mallerina. Ten wywodzący się z kręgu mistrzów  lyońskich hodowca, zasłynął przede wszystkim jako twórca przewspaniałej Guinee. Dziedziczy ona w obu liniach kolor po Chateau Clos de Vogueot. Jednakowoż po stronie męskiej wchodzi dodatkowo linia Liberty. Guinee nie jest takim potentatem jak omawiane wcześniej odmiany, ale stoi jednakowoż za nią ponad 3000 potomków a nadto jest efektem wysoce oryginalnej pracy hybrydyzerskiej Charlesa Mallerina wprowadzającej zupełnie nowe nuty do dziedzictwa czerwonych róż.  Jako przykład przytoczę  za wspaniałą gawędą o różach, Rose Odyssey J.H.  Nicolasa  ciekawe spostrzeżenie Charlesa Mallerina. Otóż   zaleca on przy dokonywaniu krzyżówek które mają na celu osiągnięcie czystego, czerwonego koloru, użyć po drodze odmiany żółtej, gdyż w ten sposób eliminujemy, niesympatyczną niebieską interferencję w kolorze czerwonym. Mallerin faktycznie stosował się do tej zasady czego dowodzi bardzo częste, wręcz powszechne stosowanie przez niego w swoich założeniach hybrydyzerskich , pernetian.

To są ci najwięksi, którzy robili w czerwonym, ale jak już wspomniałem każdy znaczący hodowca zaznaczył się wybitnym wprowadzeniem jeżeli chodzi o róże czerwone. Tu przypomnę Państwu o niezwykle interesującym przypadku hodowlanym , jakim było pojawienie się trzech wspaniałych, ciemno czerwonych heroin. Mam tu na myśli  Papa Meilland , Alaina Meillanda , Oklahoma  i Abraham Lincoln H. Swima. Niezwykłość  tego zdarzenia polega na tym , że wszystkie te trzy wspaniałości powstały w tym samym czasie i z tych samych krzyżówek tj. Chrysler Imperial z Charles Mallerin.

Wspomniany tu A. Meilland poza genialną odmianą  Papa Meilland da inną jeszcze, wspaniałą czerwoną różę a mianowicie wymienioną przed chwilą Charles Mallerin.

Na naszą uwagę zasługuję z całą pewnością jeszcze Albert Norman i jego  bardzo udana Ena Harkness. Piszę o niej bo wyhodowanie  róży Ena Harkness to jedno z  najbardziej niezwykłych wydarzeń w świecie róż. Stworzona została w 1946 roku, przez Anglika Alberta Normana,  to przyjaciel P.Harknessa, nazwał ją Ena, na cześć żony Harknessa, specjalistki od róż i kompozycji kwiatowych.  Głównym zajęciem Alberta Normana, była obróbka diamentów. Natomiast zabawa w hybrydyzera  ,  stała się dla niego zapewne odskocznią od tej niezwykle stresującej i odpowiedzialnej pracy.  W swej malutkiej szklarni skierował swój dociekliwy i analityczny umysł na rozmnażanie róż.  ”Dla amatora, wyhodowanie dobrej róży w takich warunkach jakimi dysponował Norman, to jak trafienie głównej wygranej w totolotka , a Panu Albertowi udało się to dwukrotnie, ponieważ ma na swoim koncie jeszcze równie wspaniałą różę Frensham .” – napisał Samuel Darragh McGredy  w „Family of roses” na stronie 140.

Bardzo dobrze zdaję sobie sprawę z tego, że każdy taki przegląd jest naznaczony silnym piętnem subiektywizmu, ale do niewątpliwych primadonn wśród róż czerwonych pozwolę sobie jeszcze zaliczyć Ingrid Bergmann Poulsenów, Etoile de Hollande Verschurena, oraz Gloria di Roma Aicardiego. Ingrid Bergman zawdzięcza swoją popularność dobrej pracy marketingowej Poulsenów, ale już Etoille de Hollande , znalazła uznanie nie tylko u lubowników róż , ale i u hodowców bowiem z jej udziałem powstało ponad 4000 innych odmian. Trzecia z nich nie znalazła większego uznania u klientów jednakże w pracy hodowlanej wielu rosarian zostawiła znaczący ślad.

Paul’s Scarlet Climber, to niewątpliwie jedno z największych osiągnięć hodowlanych Williama Paula z roku 1906. Kolor swój wywodzi z najlepszego źródła jakim niewątpliwie jest Gloire des Rosomanes, a swój piękny czysty odcień czerwieni niewątpliwie zawdzięcza interferencji koloru żółtego od  mieszańca noisette Reve D’Or Duchera. Ta bardzo odporna na choroby i na trudne warunki atmosferyczne roślina, ma również ponadstandardową odporność mrozową. Jednakże dobrze powtarza kwitnienie jedynie w doświadczonych rękach

I jeszcze kilka odmian z osiągnięć hodowców kanadyjskich. Wymienię tu przede wszystkim takie  odmiany jak :  Hope for Humanity, Quadra,  Cuthbert Grant, Champlain czy Canadian Shield. Co ciekawe , ich wspaniały czerwony kolor pojawił się niejako na marginesie prac nad mrozoodpornością. Nigdy za wiele przypominać, że te wspaniałe współczesne mieszańce międzygatunkowe obdarzają nas ciągle jeszcze unikalną cechą mrozoodporności. Dlatego też, choć mieszańce róż rugosy trudno jest zaliczyć do tytanów piękna, to ich żelazne zdrowie usprawiedliwia mnie że zaliczam tu do najwspanialszych czerwonych róż niektóre z nich jak na ten przykład Anthony Waterer, Gefylt czy Bergers Erfolg. F.J.Grootendorst, Grootendorst Red, Hansaland, Linda Campbell, Robusta.

Na tym bym zakończył swój subiektywny przegląd co bardziej udanych czerwonych piękności. Byłaby to część pierwsza. Część drugą opowieści o czerwonych różach, o ich warstwie symbolicznej, literackiej, kulturowej i religijnej – zostawiam sobie na jesień. W pewnym sensie część trzecią, o pochodzeniu róż czerwonych, znajdą Państwo w najnowszym  biuletynie PTR.

Rosa Rugosa i jej mieszańce – przegląd na rok 1902.

Artykuł ten jest przedrukiem z dwutygodnika Ogrodnik Polski który wydawany był w Warszawie na przełomie wieków.  Rok 1902/ nr7

Rosa rugosa od pewnego czasu rozpowszechniła się w ogrodach naszych; jest to bowiem krzew silny, zdrowy, niewybredny na grunt, a nade wszystko zupełnie zimy nasze wytrzymujący. Liście ma ciemno-zielone, lśniące i duże, pełne, różowo-czerwone, mile pachnące kwiaty,
Szczególniej pączki i na  wpół rozwinięte kwiaty, bardzo pięknymi nazwane być muszą. Zaletą tego krzewu jest też powtarzanie kwitnienia, co naturalnie przy niewielkiej liczbie podobnych krzewów przyczynia się niemało do urozmaicenia roślinności w parkach. Powtarzanie to wprawdzie nie jest bardzo obfite, lecz kwiaty ukazują się ciągle przez całe lato. Mimo to, że dzięki łatwemu rozmnażaniu zwykle przez rozdzielanie, często aż zanadto rozrastających się krzaków, róża ta rozpowszechniła się bardzo, zwracamy na nią uwagę naszych czytelników. W ostatnich czasach zaczęły się pokazywać nowe coraz to piękniejsze odmiany typu, jedne od drugich coraz to piękniejsze. Ze względu, że odmiany te u nas nie są jeszcze dostatecznie znane i niewiele z nich w handlu u nas się znajduje, pozwolimy sobie zaczerpnąć o nich wiadomość z pism zagranicznych i zanotować najważniejsze nowsze odmiany tego krzewu rzeczywistej wartości, wydającego tak piękne kwiaty bez jakichkolwiek prawie trudów i zachodów. Jedną z najstarszych odmian u nas dość znaną jest Rosa rugosa George Bruant; krzak silnie rosnący, pędy opatrzone gęstymi, drobnymi kolcami; kwiat czysto biały, szczególnie w pączku bardzo piękny, wydłużony, po rozwinięciu lekko pełny. Krzew tej róży w czasie kwitnienia, niezmiernie obfitego, zwraca uwagę wszystkich-, jest to prawdziwa perła pomiędzy krzewami naszych parków. Powtarza kwitnienie bardzo dobrze. R. r. Blanche Double de Coubert podobna nieco do poprzedniej, lecz znacznie lepiej powtarza kwitnienie-, kwiaty prawie pełne, ukazują się więcej w bukietach, są bardzo duże. R. r. Souvenir de Philemon Cochet, jedna z najnowszych odmian, o olbrzymich i bardzo pełnych kwiatach, białych, cielisto-różowo zabarwionych, podobnych do znanej róży Souvenir de la Malmaison. Również powtarza kwitnienie bardzo obficie. Oryginalna i ciekawa jest też R. r. Heterophylla , charakteryzująca się przede wszystkiem długimi bardzo, głęboko wycinanymi liśćmi; kwiaty drobne, po 8-10 sztuk razem osadzone, czysto białe, półpełne. R. r. Belle Poitevine, krzak silnego wzrostu, kwiaty czysto różowe, dość duże, w bukietach się ukazujące. R. r. Germanica, krzak rośnie bardzo silnie, liście lśniące, ciemne, kwiaty bardzo liczne w bukietach, fioletowo-czerwone, płaskiej budowy. R. r. Souvenir de Pierre Leperdieux, rośnie słabiej od innych, o kwiatach dobrze pełnych, czerwonych. Jedną z najwspanialszych odmian nowych jest R. r. Conrad Ferdynand Meyer. Odmiana ta powstała ze skrzyżowania mieszańca Gloire de Dijon x Duc de Rohan z opisywaną wyżej R. r. Germanica. Uważają ją za najpiękniejszą pomiędzy dotychczas otrzymanymi odmianami. Wzrostu bardzo silnego, zupełnie wytrzymała, powtarza kwitnienie doskonale, liście większe niż u innych odmian, ciemno-zielone. Kwiaty nadzwyczaj duże, 10 cm. w przecięciu dochodzące, dobrze pełne, koloru srebrzysto-różowego.  Pączki przypominają pączki róży La France, rozwinięte zaś kwiaty podobne są do Baronne de Rotschild, zapach doskonały. Poza pełnymi odmianami wyżej wymienionymi, posiadamy jeszcze typową japońską różę pojedynczo kwitnącą Rosa rugosa Thun. (Rosa Regeliana Hrt.) zupełnie na mrozy wytrzymałą i bardzo ładną, a mimo to niesłusznie zaniedbaną. Jest bardzo ozdobna ze swych wielkich, różowych, pojedynczych kwiatów, a nadto wielkich i okazałych czerwonych owoców. Z róży tej za pomocą krzyżowania otrzymano również wiele odmian pojedynczo-kwiatowych, które godnie z pełnymi rywalizować mogą. Niepodobna pominąć białej odmiany  , o wielkich pojedynczych kwiatach i czerwonych owocach, które kontrastując z powtarzającemi się kwiatami, wywierają wspaniały efekt. Z innych pojedynczych wymienić tu należy: R. r. Helvetia Otto Froebela, posiadająca kwiaty bardzo wielkie, czysto białe, ukazujące się przez całe lato. Owoce cokolwiek mniejsze niż u innych odmian, również czerwone; odmiana to bardzo cenna, wzrostu silnego. R. r. calocarpa, posiada kwiaty różowe, średniej wielkości, ciągle się ukazujące; owoce w wielkiej masie stanowią doskonały kontrast. Odmiana ta pochodzi ze skrzyżowania Rosa rugosa i Rosa semperflorens, wzrost krzaku mniej silny, a więcej rozłożysty. R. r. Madame Philippe Plantamour, nieznanego pochodzenia,ma kwiaty lekko dubeltowe, aksamitno- czerwone, powtarza doskonale. Liście różnią się cokolwiek od innych odmian, gdyż są nieco szarawego koloru. Odmiana ta owoców nie wydaje, jakkolwiek wiele odmian zupełnie pełnych owocami jest obsypane. Mieszańce Rosa rugosa jako krzewy parkowe mają zapewnioną wielką przyszłość”, trudno bowiem znaleźć coś równie pięknego, zupełnie wytrzymałego, z tak długo ukazującymi się kwiatami jak ten gatunek. Niezawodnie też niedługo czekać będziemy na nowe jeszcze ciekawsze mieszańce, o których dziś nawet pojęcia mieć nie możemy.

Bracia Ejzykowie

W  LXVI numerze rocznika Polskiego Towarzystwa Dendrologicznego znajdziemy obszerny artykuł autorstwa  Jakuba Dolatowskiego i Marlis Buchholz zatytułowany „Szkółki róż Katriela i Arona Ejzyków” To znakomity materiał, bardzo starannie  naświetlający temat. Ponieważ jednak nie każdy ma dostęp do rzeczonego materiału postaram się go bardzo skrótowo omówić.

Twórcy największej przed rokiem 1939 szkółki róż w Polsce, bracia Katriel i Aron Eizykowie, pochodzili z   żydowskiej rodziny osiadłej w Dobrzyniu.  Starszy , Katriel, urodził się 24 grudnia 1893 r. w Dobrzyniu a zmarł   18 września 1957 r. w Ganne Jehuda, na przedmieściach Tel Awiwu . Aron urodził się w Golubiu 18 grudnia 1895 r., a zmarł w Kutnie 12 marca 1979 r.; pochowany jest na cmentarzu w Woźniakowie pod Kutnem.

Katriel,  odebrał solidne wykształcenie zawodowe, które w zamyśle ojca miało mu dać,  mocne życiowe oparcie a zarazem, zapewne, sposobić do wyjazdu do Palestyny. Ojciec wysłał go  po  naukę za granicę, Była to Izraelicka Szkoła Ogrodnicza w Niemczech, założona przez  bankiera, Moritza Simona.  Jednym z głównych celów, jaki przyświecał założycielowi, stało się, szczególnie w ostatnich latach jego życia, a więc właśnie wtedy, gdy do Ahlem trafił Katriel Eizyk, gruntowne wdrożenie do prac ogrodniczych i rolniczych młodych żydowskich chłopców. Katriel spędził w Niemczech cztery lata,Po ukończeniu szkoły w Ahlem  praktykował w Oschatz w Saksonii w zakładzie ogrodniczym, specjalizującym się m.in. w produkcji róż.
Młodszy Aron skończył tylko 4-klasową szkołę handlową w Golubiu , ale później jako swój zawód podawał – „rolnik”. W okresie międzywojennym bracia jakby zamienili się rolami, do jakich predestynowały ich skończone przez nich szkoły, mianowicie Katriel zajął się w firmie kontaktami, zwłaszcza z zagranicą, eksportem i importem, reklamą, zamówieniami, korespondencją, a Aron ogrodniczymi pracami na szkółkarskich kwaterach i wszelkimi kontaktami z ludźmi.Zaczęło się  tak, że w  roku 1912 Hersz Eizyk kupił synom od dziedzica w Adamowicach, na zachodnim przedmieściu Kutna, dwanaście mórg ziemi, a resztę dokupili potem sami bracia, co w sumie dało 10 hektarów „z hakiem”. Z czasem wydzierżawili jeszcze grunt po sąsiedzku,

…jako kapitał zakładowy mieliśmy wtedy zdrowe ręce do pracy, młode i gorące serca, wielki entuzjazm i wielkie nadzieje […] aby sprostać zamierzeniom, trzeba było wyrzec się na wiele lat wszelkich wygód i przyjemności.

Nie było łatwo,   pierwsze lata były bardzo ubogie. J. Dolatowski cytuje obszerne fragmenty  tekstu jaki to zamieścił Katriel Ejzyk w wydawnictwie jubileuszowym  hanowerskiej szkoły ogrodniczej w której to pobierał nauki czytamy tam, że rozpoczął od posadzenia truskawek w międzyrzędziach założonego sadu. a już w następnym roku wyszkółkował 20 000 dziczek róż. Dalej znajdziemy znamienne słowa …’ Wytknąłem sobie  wtedy wielki cel i do dnia dzisiejszego nie ustaję w wysiłkach – pisał w roku 1929 – by osiągnąć tutaj takę pozycję  jaka w Niemczech w dziedzinie szkółkarstwa i wprowadzania na rynek nowości róż osiągnęli W Kordes i M. Krause. Może więc warto by było pokusić się o porównanie ich dokonań i Jana Bohma, genialnego rosarianina czeskiego. Obaj startowali z podobnych pozycji, czyli od niczego, Tak Bohmowi jak i Ejzykom zaszkodziła wojna, ale Bohm rozwijał się zdecydowanie szybciej. Skala produkcji u niego była dwakroć większa. Bohm sprzedawał tuż przed wojną milion sztuk sadzonek róż, Ejzykowie pół miliona. Nadto Bohm był nie tylko producentem ale i hodowcą. Ejzykowie natomiast nie zaangażowali się w hodowlę nowych odmian. Szkoda. To co stało się po wybuchu II wojny ciężko jest mi opowiadąć  a przecież Ejzykowie musieli to przeżyć. Bogu dzięki, że zachował ich przy życiu. Zaczynają od początku. Jeden w Polsce, drugi decyduje się na wyjazd do Izraela.

Lata powojenne
Pod koniec okupacji gdy Aron Eizyk,powraca  do Kutna, jego nowego, postawionego tuż przez wybuchem wojny domu nie było.   Ani jedna skiba ziemi nie była zaorana. Jak opowiadał, bracia zgromadzili bibliotekę fachową złożoną z samych białych kruków, nie odnalazłem ani jednej książki. Z pięciuset tysięcy róż nie było ani jednej [ocalał jeden krzew mateczny, jeszcze z 1912 r., odmiany ‘Ulrich Brunner’]. Niemcy , wszystkie róże wykopali co do jednej i rozesłali do swoich domów
Aron Eizyk nie chciał wyjeżdżać do Palestyny ani, później, do Izraela, choć Katriel go do tego nakłaniał gdzie i sam wyjechał.
Gospodarował   na 3 hektarach, sadząc każdego roku , skromne w porównaniu z okresem międzywojennym, 50 tysięcy podkładek róż i dając pracę 4–5 osobom.  Był to cień dawnej firmy i dawnego życia. Arona Eizyka trzymało przy życiu to, że jak sam wspominał,  lubił przyrodę i stały rytm ogrodniczych zajęć. Krzątał się przy różach, karmił  ptaki, był przyjazny ludziom, z którymi zawsze znajdował wspólny język.

Po II wojnie , bracia widzieli się kilka razy  przy czym nie jest jasne, czy spotkali się w Izraelu, skąd  Katriel przekazywał mu  oczka róż ze swojej plantacji  róż  którą miał w Ganne Jehuda pod Tel Awiwem i gdzie w ciągu kilku lat stał się tam uznanym ekspertem od uprawy róż i sadów cytrusowych. Te oczka  nowych odmian róż przysyłał do Kutna, czasem w sprytny sposób, w postaci bukietów, w ramach międzynarodowej poczty kwiatowej „Interflora”

Po wojnie Aron Eizyk wprawdzie  tylko dwa razy uczestniczył w ogólnopolskich wystawach róż, co nie znaczy by się nie udzielał w społeczności różarskiej. Bracia Eizyk zawsze mieli „szeroki” gest i nie szczędzili swych róż na szczytne cele;  starali się zawsze o nienaganny społeczny obraz firmy. Od nich na przykład pochodziły róże posadzone wokół pomnika Chopina w warszawskich Łazienkach, oni należeli do najhojniejszych darczyńców dla nowo zakładanego parku w Żelazowej Woli, Aron wspomagał po wojnie zakładanie rozariów w Warszawie i w Chorzowie. W powojennym Kutnie , Aron Eizyk urządził różankę w parku Wiosny Ludów  i wspierał wiele lokalnych inicjatyw. Całe życie pasją Arona Eizyka były ptaki. Po gospodarstwie chodziły pawie,  hodował gołębie i kanarki, w ogrodzie i na polu drobne ptaszki siadywały mu na ramionach, dopominając się o okruchy z kieszeni, a on odzywał się do nich w ich głosy. Poza miłością do róż i ptaków Arona Eizyka pochłaniała też technika. Był zapalonym motocyklistą, przed II wojną miał „sokoła”, a po wojnie – cud techniki, wspaniałego poniemieckiego „zündapa”, i auto, równie wysmakowanej, zamorskiej marki, bo „dodge’a” .

Materiał ten jest de facto potężnym skrótem wspomnianego na wstępie artykułu.

Róże pnące w ogródku kwiatowym

Jest to artykuł autorstwa Rudolfa Geschwinda, zamieszczony w dwutygodniku Ogrodnik Polski rok 1886 nr.17. Cytuję go in extenso, bez poprawiania pisowni.

Jedną z najkonieczniejszych właściwości każdego ogródka miejskiego, jest bez zaprzeczenia altana, jako miejsce wspólnych zebrań rodziny w chwilach uroczystości lub też dla każdodziennego wypoczynku po pracy. Wystawić i zacienić roślinnością ładną altanę, nie jest rzeczą tak łatwą, jakby na pozór zdawać się mogło. Trzeba i tu stosować się ściśle do podawanych przez sztukę ogrodniczą wskazówek, tak w wyborze roślin jak i w ich uprawie. Nie wszystkie róże pnące dają się dobrze zastosować do utworzenia altany. Jak wiadomo, dzielą się one stosownie do swej budowy na pnące, czyli silno-gałęziste i na czołgające się lub pełzające, o pędach cienkich i skręconych. Do pierwszych należą róże preryjskie i alpejskie, wielokwiatowe (R. multiflora), Manettii i wiele nuazetów, jak również niektóre, osobliwie silnie rosnące róże powtarzające, które często w katalogu ogrodników handlujących mają przed nazwą dodatek ,,Climbing np. Climbing Jules Margottin i t. d. Do róż czołgających się, zaliczają odmiany róży polnej czyli ayrszirskiej i R. wiecznie zielonej (R. arvensis i semperwirens). Im bardziej wytrwałą jest róża pnąca, tem większe znaleść powinna zastosowanie, gdyż nie wszyscy potrafią dobrze nakryć na zimę róże przy altanach i nie zawsze rzeczywiście daje się to należycie wykonać. To też tylko w miejscowościach, gdzie mrozy niezbyt wielkiej siły, radzić możemy sadzenie przy altanach silnie rozgałęźnych róż powtarzających lub nuazetów, jakkolwiek przyczyniają się one wielce do ozdabiania ogrodów. Co się tyczy róż szczepionych na szyjce korzeniowej, to sadzić je przy altanach należy tak, ażeby miejsce szczepienia przypadło przynajmniej na 10 cm. głęboko pod ziemią, ponieważ w ten sposób rośliny prędko, bo w rok lub dwa lata, do własnych dojdą korzeni. Gdy określiliśmy już wielkość i formę altany i wyznaczyliśmy pod nią miejsce, przystępujemy do utworzenia wiązania, do którego następnie przytwierdzimy gałązki naszych róż. Takie wiązanie najlepiej jest zrobić ze sztabek żelaznych i z siatkowej kraty z galwanizowanego lub cynkowanego drutu żelaznego o oczkach, mających od 10 do 15 cm. średnicy. Pale dębowe i krata drewniana nie wytrzymują dłużej nad lat 20 i zazwyczaj psują się wtedy, gdy rośliny najgęściej okrywają altanę, będącą właśnie w zenicie swojej piękności. Po ukończeniu wiązania wykopujemy tuż przy kracie albo z trzech tylnych stron altany lub też półkulisto w około niej dół głęboki i szeroki na 60 do 80 cm., w którym sadzimy rośliny w końcu października, dodając dobrej ziemi ogrodowej lub kompostu i trzymając rośliny w oddaleniu 3-ch metrów jedna od drugiej. Dobrze jest sadzić na- przemian róże rozmaitych kolorów. Ponieważ, jak przewidzieć można, parę lat potrzeba będzie na to, aby gałązki dosięgły górnej części altany i utworzyły jej dach, przeto dobrze jest zawczasu posadzić przy dwóch słupach u wyjścia lub we wszystkich kątach altany wysokopienne róże z gatunku II. ayrszirskich lub wiecznie zielonych, których gałęzie w krótkim czasie okryją z góry altanę, Bezpośrednio po posadzeniu należy bezwarunkowo nagiąć róże do ziemi i przykryć je całe, zarówno pnie jak i korony, chrustem, liśćmi lub najlepiej piaskiem albo ziemią. Najsilniejsze nawet egzemplarze mogą zginąć w pierwszej zimie, jeśli pozbawione będą należytego nakrycia. Róże posadzone na wiosnę wymagają także nagięcia do ziemi na pewien czas, aby zapobiec usychaniu długich pędów. Przy dostatecznem podlewaniu i należytej w ogóle opiece, pnące róże już w pierwszem lecie po posadzeniu dostatecznie mogą wyrosnąć. Od tej chwili rozpoczyna się praca wytworzenia silnych pędów . W tym celu, na jesieni pierwszego roku przycinamy gałązki tuż?nad ziemią i same rośliny starannie okopujemy. Na wiosnę drugiego roku wyrośnie z pnia korzeniowego tylko kilka wczesnych pędów z których dwa lub trzy najwyżej zostawiamy, resztę zaś, jak również i wszystkie następnie wyrastające, zaraz wycinamy, Pozostawione gałązki dochodzą w ciągu lata do grubości palca i często do 3 m. wysokości.

Jeżeli w połowie października lub nieco wcześniej przytniemy końce tych pędów, to gałązki jeszcze przed zimą zdrewnieją i mogą być łatwo nagięte, przyczepione i nakryte. Jeszcze i na wiosnę trzeciego roku pozostają te pędy na ziemi, przyczepione do niej za pomocą kulek. Przez to zmuszamy je do tego, że na całej swej długości wytwarzają gałązki, które częścią jeszcze w tem trzeciem lecie zakwitną, częścią tam, gdzie leżą, zakorzenią się lub wreszcie tak się wydłużą, że zaczną formować materyał do bocznych ścian naszej altany. Od tej pory należy wszystkie gałęzie i gałązki przyczepiać do kraty w położeniu poziomem, a w każdym razie łukowato, przyczem wszystkie boczne gałązki i pędy, na których, jak wiadomo, powstają kwiaty, należy przyciąć na parę oczek. W ogóle zadaniem naszem odtąd będzie praca nad wytworzeniem bogatego i prawidłowego rozgałęzienia w celu otrzymania gęstej, zielonej i w kwiaty obfitującej ściany. Przy robocie często używać będziemy noża, nigdy zaś nożyc do strzyżenia żywopłotów. Dobrze uformowana altana wymaga czterech do pięciu lat dla zupełnego wykończenia — oczekiwanie to jednak sowicie się wynagradza. Komu nie chodzi o prawidłowość formy, ani o bogactwo kwiatów, kto raczej pragnie jak najprędzej mieć zieloność i cień w altanie, ten niech pozwoli gałązkom rosnąć byle jak, w pomięszaniu i niech przywiąże pędy gdziekolwiek bądź do kraty, zawsze jednak możliwie pionowo. W pewnych razach i przy sprzyjającem położeniu osiągnie on także, a może i wcześniej, zamierzony cel, musi jednak z góry zrezygnować z prawidłowego stopniowania kwiatów i być przygotowanym na to, że mieszanina pędów nieprawidłowo i dziko rozgałęzionych, razić będzie w pośród foremnego i pięknie utrzymywanego ogródka. Widziałem również altany, gdzie sadzono pomiędzy róże dzikie wino i odmiany powojnika (Clematis) i które bardzo ładnie wyglądały. Do tego celu, właściwie użyte, nadają się także glicyna   i gatunki suchodrzewu (Lonicera). Powodem do sadzenia tych roślin obok róż jest prawdopodobnie to, że okrywają się one kwiatami żywo-czerwonego koloru, podczas gdy prawdziwe róże pnące są zwykle tylko białej, blado-różowej i cielistej barwy — tym więc sposobem osiągamy pożądane pomięszanie.

R. Geschwind.

Tak, że tego… do roboty!

Kiedy powstała pierwsza róża polskiej hodowli?

Kiedy powstała pierwsza róża polskiej hodowli? Jak możemy przeczytać we wspaniale napisanej historii Polski autorstwa Andrzeja Nowaka, zatytułowanej „Dzieje Polski” tom II. strona 60:”Biskup Wawrzyniec, rodem z górnośląskiej Pogorzeli, był wielkim miłośnikiem róż, pierwszym znanym ich hodowcą w Polsce. Miał je sprowadzić z Włoch i sadzić je w swojej rezydencji pod Ścinawą.” Poświęćmy więc mu nieco więcej czasu.

Wawrzyniec (łac. Laurentius, zm. 7 czerwca 1232 r. w Przychowej) – biskup wrocławski w latach 1207–1232. Pochodził, według Jana Długosza, ze słowackiego rodu panów z Pogorzeli   z Górnego Śląska. Wybór Wawrzyńca poprzedzała bulla Innocentego III, w której papież domagał się, by polscy książęta nie przeszkadzali w elekcji biskupów. Wawrzyniec uczestniczył w zjazdach polskich biskupów, soborze laterańskim (1215 r.) oraz współpracował z arcybiskupem Henrykiem Kietliczem przy wprowadzaniu reformy gregoriańskiej. Rozpoczął zagospodarowywanie kasztelanii nysko-otmuchowskiej lokując Nysę, Głuchołazy i Ujazd. W 1212 r. zawarł układ w sprawie dziesięciny z Henrykiem Brodatym. Uzyskał też prawo sądownictwa nad ludnością ziem kościelnych. Za pontyfikatu Wawrzyńca uformowała się kapituła katedralna, powstały kolegiata św. Idziego we Wrocławiu, archidiakonaty oraz wielkie klasztory cysterskie (Kamieniec Ząbkowicki, Henryków, Trzebnica), norbertanek (Czarnowąsy) i magdalenek (Nowogrodziec). Biskup Wawrzyniec został pochowany w Lubiążu. Podaję za Wikipedią.

Biskup Wawrzyniec, pewnością róże uprawiał. ale czy hodował w to już wątpię.

Kiedy więc powstała pierwsza róża polskiej hodowli? Nie jest łatwo odpowiedzieć na tak postawione pytanie. Bowiem pierwej należałoby sobie odpowiedzieć na pytanie: a cóż to za stwór „róża polskiej hodowli”. Zapewne chodziłoby o różę wyhodowaną na terenie Polski i przez Polaka. No bo  dajmy na to taki Teschendorf, urodzony w Gdańsku i mieszkający tam przez znaczną część swego życia  to niby kto. A hodowcy niemieccy działający na terenie dzisiejszego Dolnego Śląska? Temat czekający na opracowanie. może jeszcze zdążę. Same kłopoty. Granice państwa nam się zmieniały, przez wiek XIX, gdy wiele działo się w hodowli róży , państwowości polskiej nie było. Czy wówczas róże powstające w Warszawie będącej częścią imperium rosyjskiego, wyhodowane przez ogrodników pochodzenia niemieckiego jak  na ten przykład u Hoserów czy Ulrychów, to były róże polskiej hodowli?

We wstępie książki autorstwa: Marek Jerzy, Stanisław Żyła, Mieczysław Czekalski – Róże – 110 odmian.  czytamy:  „Pierwsza odmiana hodowli polskiej pojawiła się dopiero w roku 1932 w szkółkach nałęczowskich Z. Śliwińskiego. Nazwano ją Porucznik Żwirko.”

Panowie jednakowoż niedokładnie przejrzeli dane źródłowe bowiem w dwutygodniku Ogrodnik, nr 13/14 z roku 1936 możemy przeczytać artykuł autorstwa Stefana Skawińskiego będący w rzeczy samej sprawozdaniem z wielkiej wystawy róż zorganizowanej przez Centralny Polski Związek Ogrodniczy 27 czerwca tegóż roku. Wystawę tę  mającą swe miejsce w Łazienkach Królewskich w Starej Pomarańczarni, raczyła była otworzyć sama Pani Stefanowa Starzyńska, żona prezydenta Warszawy. Z działających podówczas szkółek różanych wzięła udział między innymi  szkółka Franciszka Wiznera z Łodzi / czyżby ojca profesora Karola Wiznera?/ która poza interesującymi nowościami , „pokazała  wyprodukowane przez niego własne nowości róż, jako to:Profesor Edmund Jankowski (Т. H.) biała, Profesor Piotr Hoser (B.H.) karminowa i Redaktor Franciszek Szanior (Т. H.) mleczno biała.”Jakaż szkoda, że autor nie zatrzymał się bodaj na chwilę nad tym tematem!

Z kolei w materiałach XVIII Konferencji Naukowej Carskie Sioło „Rosja-Polska: dwa aspekty kultury europejskiej”, Carskie Sioło, 26-28 listopada 2012 r, znajdziemy artykuł autorstwa Utah Arbatskaja o historii nazwy róży Aurora Poniatowska a w tym artykule takie oto zdanie: „Na początku ubiegłego stulecia/ XIX/, kiedy Polska była częścią Imperium Rosyjskiego, w Częstochowie pracował jako hodowca Władysław Zawada, który stworzył serię róż „Piękne Częstochowianki”. Dziś, po gospodarstwie Pana Zawady została tylko nazwa dzielnicy miasta i stara rozpadająca się willa”.O pięknych częstochowiankach, to nawet najstarsi górale nie pamiętają.

W Warszawie na przełomie wieków, przez prawie 30 lat wydawany był dwutygodnik Ogrodnik Polski.  W numerze 23 z 1897 roku znajdziemy taką oto notatkę:” Pan, E. Majewski, w Ewalden, pod Jakobsztadem w Kurlandyi, otrzymał kilka nowych róż z siewu, z których jedna, jak pokazują  zdjęcia fotograficzne przysłane nam, zdaje się zasługiwać na rozpowszechnienie. Jest ona biała, pełna, z odcieniem kremowym i silnym zapachem. Na zewnętrznych płatkach jej pojawiło się też nakrapianie. Pan Majewski, chce tę różę nazwać .,Grażyną”. Należy jednak zaczekać, aż odmiana ta w następnych latach okaże się równie piękną, a kwiaty będą większe. W tem lecie były małe i nie dość pozorne. Fakt ten przytaczamy jako dowód, że praca amatorów mogłaby wydać niejeden dobry nowy kwiat lub owoc, gdyby zechciała się zwrócić w kierunku wytwarzania nowości.”

W ubiegłym roku , napisał do mnie Pan Marcin Plewka dzieląc się z czytelnikami taką oto sensacyjną informacją:”

Według rodzinnych relacji o których mówili wszyscy a także nasze pamiętniki i książki wydane przez rodzinę mój pradziad dyrektor szkoły rolno-leśniej w Białokrynicy na krótko przed wybuchem I wojny światowej wyhodował błękitną róże. Wg relacji jego córki wzmianki z prasy amerykańskiej na ten temat zachowane zostały do lat 30-tych XX wieku w naszym domu. Niestety dziś zaginęły. Jego róża wystawiana była ponoć na wystawie w Paryżu;

Był on carskim czynownikiem 7 rangi . Oto opis z książki pisanej przez jego córkę a także pamiętnika:

„Nie wiem czy wiesz, że mój Ojciec był zapalonym miłośnikiem róż i udało mu się pierwszemu „wszczepić” przed I wojną światową błękitną różę. Gdy byłam jako uczennica w Rembertowie widziałam wycinek z gazety amerykańskiej z nazwiskiem ojca i krótkim opisem doświadczenia. Róża była prezentowana też na wystawie w Paryżu.”

„To ona (Maria Nikołajewna – przyp. autora) opowiadała Romanie o życiu jej rodziców, o ojcu, który będąc wówczas dyrektorem średniej szkoły rolniczej, z zapałem robił doświadczenia nad otrzymaniem błękitnej róży.

– Dom, w którym mieszkaliście tonął dosłownie w różach – opowiadała staruszka – różnokolorowe, wysokie i niskie, przesycały powietrze swym delikatnym zapachem. Każdą wolną chwilę spędzał ojciec wśród nich, no i – tuż przed pierwszą wojną światową otrzymał różę o delikatnych, jasnobłękitnych listkach. Wpatrywał się w nią rozmarzony, szczęśliwy. Właśnie była u Was w odwiedzinach. Otoczył krzak tej róży płotem i nikomu zbliżać się nie pozwolił.

– To dopiero początek – mówił, gdy podziwiano pastelowy kolor kwiatu. A potem wojna i strata wszystkich oszczędności złożonych w banku, bylibyście dziś zamożnymi ludźmi, gdyby nie to. Wreszcie choroba i koniec. Szkoda zdolnego człowieka…”

Jego imię i nazwisko Bazyli Karpowicz – Wasilij Karpowicz. Niestety moje poszukiwania jak na razie  nie dały żadnego rezultatu.”

Natomiast w organie Towarzystwa Ogrodniczego Kraków rok 1908, znajdziemy tekst autorstwa L. Więckowskiego., w którym informuje czytelników iż otrzymał sport od Souvenir de Malmaison, rozmnożył go w ilości 100 egz. i nazwał go Księżniczka Rozalia Czartoryska .

„Nową tę różę otrzymałem w roku 1900 w ogrodzie pałacowym w Woli Justowskiej pod Krakowem, z róży burbońskiej Souvenir de la Malmaison. Na róży Souvenir de la Malmaison zauważyłem, że jedna gałązka wydała kwiat czysto biały, gdy inne kwiaty miały barwę właściwą swej odmianie. Uważałem na tą gałązkę przez całe lato, lecz już w owym roku nie wydała więcej kwiatów. W jesieni zabrałem tę gałązkę i zaszczepiłem na dziczkach Rosa canina. Na rok 1907 miałem już 5 sztuk. Wszystkie wykwitły mi bardzo ładnie i kwitły nieustannie do późnej jesieni, prawie do mrozu, tak iż przez całe lato nie brakowało mi wielu kwiatów. Obecnie na rok 1908 mam już około 100 sztuk, które kwitną bardzo ładnie, nie zmieniając ani koloru ani kształtu kwiatu co jest dowodem, że charakter nowej odmiany jest ustalony.Wzrost tej róży jest silny.Tworzy gałązki grube lecz niezbyt długie, dorastające do 40 – 50 cm wysokości.Budowa gałązek jest zbliżona do Malmaison, są one dosyć sztywne. Silniejsze pędy tworzą bukiety kwiatowe od 15 do 25 pąków na jednym, które stopniowo się rozwijają. nie brakuje też gałązek z jednym kwiatem. Kwiat jest czysto biały, wewnątrz lekko żółtawy. Forma kwiatu jest zmienna niepodobna jednak do Malmaison a przypominająca, gdy jest rozwinięty raczej kwiat gardenii aniżeli róży. najcenniejszą zaletą jest to, że kwiat nie osypuje sie okwitając jak to jest innym różom właściwe . Płatki kwiatowe trzymają się tak mocno , cały kwiat uschnie ze starości na gałązce, a nie obsypie się. wnika z tego, że sport ten z Souvenir de la Malmaison może by bardzo cennym materiałem do wiązanek kwiatowych.Nadaję mu nazwę, na cześć przedwcześnie zmarłej księżniczki Rozalii Czartoryskiej.”

Jak więc widzimy , na terenie Rzeczpospolitej, czy to w granicach dawnych , czy też jak je dziś widzimy, powstawały nowe róże kreowane ręką nie tylko ogrodników obcej proweniencji, ale także rdzennych rodaków rozproszonych  po bezkresach imperiów obcych. Jeno czas nieludzki, brutalne bezwzględne wojny  zasypały wszystko, zawiały…

Na różę polskiej hodowli, sensu stricte, w pełni udokumentowaną, nie sport, przyszło nam czekać aż do roku 1972, gdy to * Stanisław Żyła * wyhodował i zarejestrował różę Hanka. Była to krzyżówka odmiany White Weekend i Prominent .

Musiało minąć kolejne pół wieku by pojawił się kolejny polski hodowca, * Łukasz Rojewski * ,  który  – tak się widzi – umocuje nas na trwale na mapie liczących się hodowców róż. Wskazywał by na to jego temperament i dotychczasowe dokonania. O tym jednakowoż przeczytamy we wpisie odrębnym.

Na temat ten, zbieram dane od pewnego czasu, jeno nie wychodząc poza ramy sieci, byłbym wdzięczny za poddanie nowych tropów.

Marian Sołtys

Uprawa róży Marechal Niel

 W Anglii, słynnej z wyśmienitej hodowli pędzonej owoców, warzyw i kwiatów, ze szczególnym upodobaniem a wielką dla siebie korzyścią hodują w szklarniach róże, a zwłaszcza też ulubioną królową wśród tych kwiatów „różę tulipanową”Marechal Niel. Pospolicie długie pędy tej silnej róży puszcza się po drutach pod szkłem rozpiętych, przywiązując je o ile miejsca starczy, bez zachowania szczególnego porządku lub przestrzegania jakichkolwiek zasad. .Jeżeli do hodowli użyte są skrzynie lub niskie budynki, to prostopadłe pędy co tydzień lub dwa nagina się poziomo i dopiero rozpina na przygotowanej drucianej siatce. Obecnie pomiędzy hodowcami róży Marechal Niel” wywołała wrażenie nowa metoda, oparta na tej samej prawie zasadzie, co hodowla winorośli. Zauważono, że u tej róży najpiękniejsze kwiaty wychodzą z silnych pędów „z młodego drzewa”, więc starają się takie młode drzewo stale co rok otrzymywać. W tym celu sadzi się przy dolnej ścianie szklarni jeden lub kilka silnych krzaków „Marechal Niel” i pozwala się rosnąć tylko dwóm pędom, które puszczone będą poziomo po drucie nad dolną ramą (belką) dachu. Prostopadle do tego drutu, a więc równolegle do krokwi szklarni przeprowadza się w równych odstępach druty, niezbyt od szyb odległe. Po ostatnich z tych drutów zagina się i puszcza wierzchołki dwu pędów pierwotnych, o których mówiliśmy, stanowiących niejako wiązanie przyszłej formy. Teraz należy dobrze żywić krzaki, podlewając je ciekłymi nawozami, a z dwóch gałęzi poziomo rozpiętych, rozwiną się liczne pędy. Pozostawiamy tylko te z nich, które wyrastają u podstawy drutów pionowych i do tych drutów przywiązujemy; wszystkie inne pędy, dla których drutu nie ma, usuwamy. Następnej wiosny pędy nowe pionowe, a właściwie teraz już gałązki, zakwitają bardzo bogato, lecz zaraz po pierwszym przekwitnieniu przycinamy je aż do nasady. Na ich miejsce z nasady wyjdą nowe i znów po drucie puszczone zostaną, po którym łatwo aż do szczytu szklarni dojść,mogą. I te w następnym roku, po przekwitnieniu, znów przycięte zostaną, by ustąpić miejsca nowym i tak dalej. Szklarnię można ogrzewać i mieć kwiaty od lutego do kwietnia lub maja. Nad siłą i zdrowiem krzaka ciągle czuwać należy, oczyszczać od pasożytów i zasilając w miarę potrzeby. Metoda powyższa przez analogię z hodowlą winorośli, z wyrozumowanym cięciem brzoskwiń i t. p. wydaje nam się bardzo praktyczną i godną wypróbowania przez ogrodników naszych.

Rozmnażanie róży Souvenir de la Malmaison z kawałków korzenia.

Ogrodnik Polski nr 1 z roku 1880, zamieszcza na stronie 16, taki oto artykuł:

Rozmnażanie róży Souvenir de la Malmaison – i nie tylko – z kawałków korzenia.
H. Irmler, opisując w Garten Zeitung sposób rozmnażania róży Souvenir de la Malmaison, radzi wypróbować go również dla innych róż.Souvenir de la Malmaison zaliczoną jest do najładniejszych i najulubieńszych róż, dla tej przyczyny hodowlę jej prowadzą wszędzie na wielką skalę. Rozmnażać z korzenia możemy tylko egzemplarze sadzonkowane,a nie oczkowane lub szczepione na podkładkach.W jesieni wyjąłem krzewy 3-letnich róż, przyciąłem korzenie ostrym nożem, pozostawiając przy każdym krzaku tyle, ile uważałem za niezbędne dla dalszego wzrostu rośliny, przy czym skróciłem znacznie gałązki. Obcięte korzenie pokrajałem na kawałki do 1-go centymetra długości i umieściłem je w skrzynkach napełnionych jedną częścią ziemi inspektowej i dwu częściami piasku, w ten sposób, że górne ucięcia znajdowały się na jednej powierzchni z ziemią. Na wierzch nasypałem na 2 milimetry wysoko mieszaniny z 1-ej części ziemi inspektowej, 2 części ziemi wrzosowej i 2-ch części . Tak przygotowane skrzynki, postawiłem    w szklarni zimnej i utrzymywałem w umiarkowanej wilgoci. Po niedługim czasie kawałki korzenia porobiły obfite korzonki i puściły silne pędy, Posadziłem je w małe doniczki i stopniowo zacząłem przyzwyczajać do światła. Próba powyższa dała doskonałe wyniki.

Podpisano BZ.

Sprawdzamy?

Róże kanadyjskie po szwedzku

Wprawdzie Szwecja nie jest znana z tego, że  wyhodowała znaczące ilości róż, ale niewielka ich liczba pojawiła się na rynku, jak np. rugosa Moje Hammarberg wywodząca się jeszcze z okresu międzywojennego, jest jedyną, która stała się szeroko znana na arenie międzynarodowej. Również R. glauca „Nova” to róża, która została w roku 1956 wyhodowana przez Gunny Larssona i rozprzestrzeniła się szeroko, ale jedynie po Skandynawii.
Jednak na początku tego stulecia pojawiły się na rynku cztery bardzo udane róże jako wynik celowej.ukierunkowanej hodowli  w Balsgård, na Wydziale Hodowli Roślin Ogrodniczych w Skåne, Szwedzkiego Uniwersytetu Rolniczego.  Prowadzone były tam badania    nad  wyhodowaniem odpornych róż z przeznaczeniem    do ogrodów przydomowych i publicznych nasadzeń w warunkach Szwecji. Celem było stworzenie róż, które byłby szczególnie dobrze dostosowane do szwedzkich warunków.  Ambicją było, aby wyhodować odporne i zdrowe odmiany, które będą również długo kwitnące i będą miały dobry zapach. Na dzień dzisiejszy  przetestowano w strefach  1- 4 usda  cztery odmiany: Anna , Freja, Irma i Balder  które są teraz dostępne w handlu. Są dość trudne do zdobycia, ponieważ szwedzkie szkółki nie są zbyt wielkie i potrzebują czasu, aby wyprodukować wystarczającą liczbę sadzonek, aby zaspokoić popyt.   Na tym nie kończy sie dorobek Pani Carlsson -Nilsson  o wiele więcej odmian jest jeszcze testowanych i wciąż są bezimienne.

Omawiany tu program został zainicjowany przez Wiktora Trajkowskiego w roku 1985 a Ulrike Carlson -Nilsson dołączyła do programu w roku 1988. Założony program był bardzo podobny do tego jaki postawili przed sobą hodowcy kanadyjscy co specjalnie nie dziwi jeżeli weźmiemy pod uwagę  zbliżone warunki klimatyczne. Dlatego też sięgnięto po sprawdzoną przez F.Svejdę i bardzo udaną siewkę L83 będącą, w skrócie mówiąc , wielokrotną krzyżówka Max Graf i r. kordesii. Została ona użyta jako dawca pyłku. Hodowcy mieli do niej zaufanie jako, że na prośbę Pani F. Svejdy przeprowadzali obserwacje nad tą siewką i śledzili jej zachowanie się w warunkach Skandynawii.

Celem wspomnianego programu, było wyprodukowanie odpornych na niskie temperatury i zdrowych róż w warunkach nordyckich. W wyniku poczynionych krzyżowań pojawiła się duża liczba sadzonek uprawianych w Balsgård od wielu lat. Spośród nich wybrano cztery róże, które okazały się zdrowe, a także miały piękne typy roślin, liście i kwiaty. Zostały przetestowane w kilku różnych strefach w Szwecji w latach 90 ub.wieku, zanim zostały wprowadzone na rynek w 2001 roku. Wszystkie cztery odmiany okazały się bardzo odporne na choroby grzybowe i  inne choroby róż. Dało się zauważyć, że podobnie jak kanadyjskie róże, powinny być uprawiane na własnych korzeniach . Wszystkie są wysokiego wzrostu i mogą być używane jako róże pnące, jeśli są  uprawiane przy ścianie lub podporze.

Niestety hodowla róż w Balsgård nie jest już kontynuowana ze względu na fakt, że nie przyznano na ten cel odpowiednich funduszy, ale z róż, które pozostały z pierwszych siewów, wiele  przekazano dla prywatnych szkółkarzy w Szwecji, aby ewentualnie   niektóre z nich mogły  znaleźć się w obrocie handlowym.

Po długotrwałej obserwacji przeprowadzanej w różnych warunkach klimatycznych Szwecji pierwsze róże znalazły się w obrocie handlowym w roku 2000.

Były to: Anna i Irma /  Fresia x L83/.

Balder / Nina Weibull  x L83/

Freja / Sympathie x L83/ .

Odmiany Freja i Balder, rekomendowane są do uprawy w w najtrudniejszych warunkach klimatycznych, natomiast Anna i Irma  do południowych rejonów Szwecji. Wszystko są to duże krzewy, formy pośrednie pomiędzy krzewem a klimberem, które z powodzeniem mogą być uprawiane jako krzewy wolnostojące , lub przy ścianach czy podporach. W warunkach Szwecji kwitnienie ich zaczyna się późno bo pod koniec czerwca, ponowne kwitnienie przypada na połowę sierpnia , trzecie pojawia się w październiku. Wszystkie charakteryzują się dużą odpornością na choroby grzybowe, co zostało zweryfikowane w trudnych pod tym względem warunkach Szwecji. Nieco szerzej opisałem odmianę Anna  w odrębnym wpisie.

Róże te są dostępne w niektórych szkółkach szwedzkich i duńskich.

Plantier Jacques

Jacques Plantier był pierwszym , wywodzącym się z Lyonu uznanym hodowcą róż we Francji.

Urodził się 27 maja 1792 roku. Z ojcem Rochem/miał kwiaciarnię z Ambilly/  i dziadkiem Josephem Plantier/ wszyscy zapaleni ogrodnicy/, wkrótce tak udanie rozwinęli swoją pasję , że w wieku 19 lat Jacques zostaje ogrodnikiem hrabiego d’Arloz w Chateau de Grammont Ceyzierieu. W krótkim czasie mianowano go  tam szefem ogrodników. Zauważono jak dobrą robotę  wykonywał i  szybko przyszła dobra reputacja. W tejże samej posiadłości pracowała również , jako służąca niejaka Josette  Bandol. Pobrali się w roku 1812 i urodził się im  syn  Claude Henri.
Mniej więcej w tym czasie Plantier zainteresował się hodowlą róż. To narodziny   syna spowodowały, że  dwie z jego pierwszych róż,  /burbońskich/nazwał: „Claude Plantier” i „Henri Plantier”. Dużo później, kiedy jego syn został biskupem, jedną ze swych remontantek nazwał „Evêque de Nimes” (biskup Nimes). Gdy  trzy lata później w 1816 roku,urodziła mu się córka,  wyhodowaną właśnie różę nazwał Julie Plantier. Niestety, Julie zmarła czternaście miesięcy później.Jest też ogrodnikiem w St Cyr au Mont d’Or  u pana Seguin   1817 do 1830 /gdzie też zaczyna swe pierwsze hybrydyzacje. podaję za stroną gwgeneat.org.

Niebawem rodzina przeniosła się do Lyonu, gdzie Plantier stał się znany jako pierwszorzędny ogrodnik uprawiając zarówno warzywa, jak i kwiaty, które  żona sprzedawała na lokalnym targu.  Jego reputacja rosła a on sam  uznany został za  założyciela upraw róż na południu Francji. W roku 1825 r., wyhodował   różę , która była jego największym osiągnięciem- Gloire des Rosomanes . Plantier następnie sprzedał ją swojemu mentorowi Jean-Pierre Vibertowi.
Brent   Dickerson mówi, że to jest jedna z największych i najbardziej wpływowych róż wszystkich czasów. Całkowicie różni się od innych wczesnych róż burbońskich, zwłaszcza fascynuje jej kolor , bardziej czerwony, karmazynowy czy bordowy niż niezwykle pospolity wówczas różowy.    No i te półpełne aksamitne kwiaty .  Niestety nie znamy jej przodków, ale wydaje się wysoce prawdopodobne, że Plantier użył „Sanguinea”, ”Ternaux”, „La Spécieuse” lub jakąś  inną z wczesnych chińskich w typie „Slater’s Crimson”i zhybrydyzował ją z jakąś burbońską. Więc  „Gloire des Rosomanes” winniśmy nazywać mieszańcem burbońskim lub mieszańcem róż chińskich, choć niektórzy rosarianie upierają się, by nazywać ją remontantką.
Roślina ta ma długie, smukłe, ale energiczne pędy ozdobione  okazjonalnymi kolcami i siedmiolistkowe liście. Kwiaty, słodko pachnące, pojawiają się w obfitych kiściach i kwitną od lata do zimy. Krzew jest użyteczny jako roślina  żywopłotowa i   tak jest użytkowana np. w Kalifornii. W Parku Historycznym w Kalifornii, w Niles w dzielnicy Fremont, zaraz od  wejścia znajduje się długi  podjazd okolony żywopłotem z róż zwanych w języku potocznym jako „Ragged Robin”. Howard i Smith zaczęli ją wykorzystywać jako podkładkę w Południowej Kalifornii już w 1922 roku.  Co ważniejsze, była rodzicem „Bardou Job”, „Generał Jacqueminot”, „Géant des Batailles”, „Grand Capitaine”, i „Gruss an Teplitz„, aby wymienić tylko kilka  tych   dobrze znanych starych róż dostępnych jeszcze dzisiaj. Z pewnością przeniesiono do nich jej kolorystykę.

Jacques Plantier  wyhodował również remontantkę Rochambeau/ różnie podaje się jej datę narodzin rok 1830 lub 1836/, która z powodzeniem może ubiegać się o miano pierwszej remontantki . Niestety , odmiana ta  została utracona. Ale czy to była pierwsza remontantka… w każdy razie byłby to kolejny przyczynek do zasług  ojca lyońskich hodowców róż.

W  roku 1827 zmarła mu pierwsza żona i świetny pomocnik w biznesie, w trzy lata później poślubił Charlotte Romain właścicielkę sklepu spożywczego w Lyonie , która niebawem  zmarła w czasie porodu.W roku 1830, przenosi sie na swoje do Guilloterie rue Ossaris.  Wiosną 1834 roku Jacques Plantier poślubił Marię Frances Perrat. którą to upamiętnił  słynną noisettką Mme Plantier. Ta piękna,  róża rośnie niezwykle bujnie tworząc ogromne kopuły krzewów.  Piękne, białe kwiaty złożone nawet ze 150 płatków, rosną w małych skupiskach, które mają tendencję do nadmiernego obciążania jej smukłych gałęzi.   Krzew praktycznie nie ma kolców, a silny, przyjemny zapach ożywia jego chwałę.

W 1837 roku Plantier wypuścił dwie nowe róże i  kolejne w roku 1838, z których jedna jest to bourbon „Pierre de St. Cyr”, tę odmianę wciąż można  znaleźć  w kilku szkółkach. Blada, srebrzysta liliowo-różowa,wypuszcza energiczne pędy, dzięki czemu jest dobrą rośliną do prowadzenia w formie kolumnowej.  Według opinii Williama Paula a 1848 roku, może być uprawiana jako „płacząca róża” . Pachnąca,  zakwita nieco później niż większość innych burbonów.

Wydaje się, że Jacques Plantier  między rokiem 1825 a 1840, mógł wyhodować więcej róż ale  nie wszystkie jego róże zostały zidentyfikowane. Szczytem jego działalności hybrydyzerskiej był rok 1840 gdy to  zaprezentował ponad dziesięć nowych odmian.    Z około 40, jego róż, co najmniej trzynaście to burbońskie, co najmniej dziewięć z nich to remontantki, a przynajmniej osiem to herbatnie.  W tym też czasie w roku 1840, w wieku zaledwie 48 lat,sprzedał swój zakład Francoisowi Lacharme z którym zresztą dobrze się znali. Jak więc widzimy nie prowadził swej firmy zbyt długo bo zaledwie 10 lat. Mimo tego iż wycofał się z aktywnego prowadzenia ogrodnictwa, nadal hodował róże wprowadzając je do obrotu handlowego poprzez  firmę Lacharme.

W roku 1872, umiera Jacques Plantier, twórca   róży Gloire de Rosomanes. Na jego pogrzebie kazanie wygłasza Biskup Nimes,Henry Plantier/1813 -1875/ syn hodowcy. Zatytułował je La Gloire ne manque pas en fait de Roses.  – Chwała nie omija róż.  ‚ … Ja, dzieciak jakich wiele, mieszkałem ze swoją rodziną jakich wiele, nad brzegiem Saony. Skromny ogród mojego ojca miał szczęście , że narodziła się w nim  wspaniała kultura uprawy róż herbacianych. Pamiętam ten odurzający zapach któremu  nie sposób było się oprzeć…”

Na jego nagrobku , znajdziemy inskrypcję w języku łacińskim: „Moje kwiaty zrodziły owoce cnoty i honoru „.

Tekst ten jest oparty o tłumaczenie artykułu PLANTIER: LYON’S FATHER OF ROSES Darrell g.h. Schramm z rose Letter 2018/8Heritage Roses Group.

Lambertiany . Lambertianas 2.0

Pojawiły się na początku XX wieku.  Pierwsze dwie  róże z tej grupy wyhodowano w roku 1903, za sprawą niemieckiego hodowcy Petera Lamberta. Od niego też weźmie nazwę cała grupa róż  wyhodowana przez niego / i nie  tylko/. Zaczęło się tak, że w roku 1896, Peter Lambert kupuje od innego niemieckiego hodowcy Schmitta  prawa do jego trzech róż pnących i nazwie je od trzech bogiń – wdzięku, piękna i radości -  wywodzących się z mitologii greckiej – trzech Gracji – Thalia Eufrozyna i Aglaia .  W zamyśle Lamberta było wyhodowanie z ich udziałem powtarzających kwitnienie róż pnących. Pracę rozpoczął od wyhodowania w roku 1904 z udziałem  Aglai  ramblera Trier,  którym to ruchem dokona swego rodzaju przewrotu hodowlanego. Trier będzie uczestniczył pośrednio bądź bezpośrednio w praktycznie wszystkich próbach hodowlanych Lamberta.  ukonstytuuje  grupę róż zwaną później lambertianami i będzie też nieodłącznym towarzyszem prób hybrydyzerskich Josepha Pembertona które zyskają nazwę mieszańców piżmowych.  W pięćdziesiąt lat później, również Louis Lens użyje go do hodowli swoich mieszańców piżmowych. Również druga z Gracji , Eufrozyna, nieźle się Lambertowi przysłuży i posłuży mu do wyhodowania Frau Helene Videnz i Gruss an Zabern . Thalia nie do końca się sprawdziła, choć i ją udało się Lambertowi ulepszyć i z użyciem Madamme Laurette Messimy wyhoduje mieszańca którego nazwie Thalia Remontant.

Zadowalające efekty pracy nad tymi mieszańcami przyjdą dopiero w latach poprzedzających wybuch I wojny światowej. To wtedy wyhoduje większość swoich lambertian. Jeszcze tylko w w ostatnich latach swego życia  da na rynek siedem znaczących odmian.  Gros lambertian  wywodzi się z trzech odmian róż: polyanty Tip Top, innej lambertiany Geheimrat Dr.Mittweg , oraz wspomnianej już multiflory a może już lambertiany  Trier. Odmiany te uzupełniane są wszechobecną r.foetida bicolor. To jest rdzeń lambertian, choć dla wielu rosarian są one częścią szerszej grupy polyant, to jednak lambertiany zachowają swoją odrębność,  mają charakterystyczny kształt liścia i zapach r.multiflora.

W roku 1909 , Lambert wyhoduje Geheimrat dr. Mittweg[/ Madamme Norbert Levavasseur x Trier/ x rosa foetida bicolor] i w tej róży zawrą się wszystkie podstawowe elementy konstytuujące Lambertiany: a mianowicie obecność mieszańca herbatniego lub jakiejś innej odmiany przenoszącej cechę powtarzania kwitnienia. rosa foetida bicolor zapewniającej interesującą kolorystykę ale głównie podwyższoną odporność na niskie temperatury i wreszcie  Trier, który podobnie jak foetida występuje na pierwszym bądź dalszym planie w podejmowanych przez niego próbach hybrydyzerskich.  Trójkę tę w przypadku innych krzyżówek uzupełnia jeszcze wyhodowana przez Lamberta polyanta Tip Top  zwana czasem Baby Doll wyhodowana – jakże by inaczej z udziałem Trier i rosa foetida bicolor. I tak oto mamy już ujawnione wszystkie elementy układanki które otrzymały nazwę lambertiany.

W ten to sposób Peter Lambert, z użyciem tych właśnie kombinacji genowych wyhoduje około 35 odmian róż.  To ciekawe dokonanie hybrydyzerskie. Otrzymaliśmy bowiem w ten sposób  grupę róż powtarzających  – lepiej lub gorzej – kwitnienie o podwyższonej odporności mrozowej. Jeżeli chodzi o pokrój i wzrost, są to z reguły duże krzewy z tendencją do przybierania form pnących zwłaszcza gdy prowadzone są przy podporze. Ich znakiem rozpoznawczym jest również dobra odporność na czarną plamistość. Nic więc dziwnego, że róże o takich cechach znalazły uznanie w świecie hodowców, choć niektórzy z rosarian wyrażają się o nich z pewnym lekceważeniem. Mam tu na myśli Grahama Thomasa który  powie o nich z przekąsem:” zabrakło im wdzięku”. Bardzo podobną drogą do Lamberta poszedł działający w tym samym czasie Anglik, pastor J. Pemberton, który wyhoduje grupę bliźniaczo podobnych róż, ale uzyskają one zbiorczą nazwę mieszańców piżmowych, mimo, że łączy jej wspólny przodek jakim jest róża Trier. I właśnie te mieszańce z dorobku wielebnego Pembertona  można z powodzeniem nazwać lambertianami.

Tropami bliskimi do poszukiwań Lamberta poszli również niektórzy hodowcy niemieccy, którzy swe próby na tym polu także nazywali lambertianami. Jednakże o dziwo, większym zainteresowaniem dokonania Lamberta cieszyły się w dalekiej Australii.  Działał tam A. Clark dla którego Lambert był mentorem, ale zwłaszcza inny australijski hodowca pochodzenia niemieckiego Frank Riethmuller, który perfekcyjnie dostosował je  do miejscowych warunków, gdzie rosną one znacznie bujniej. Wyhodował je w latach pięćdziesiątych XX wieku i są to : Sprig Song, Ngarla, Gay Vista, Honeyflow, Esmeralda , Carmel Bice, Elaine White,  Cara Bela, Titian, Snow Spray. Jest to dość jednorodna grupa róż, a prawie wszystkie powiązane są z lambertianą  Gartendirektor Otto Linne, choć już nie zachowały jego charakterystycznych o metalowym połysku liści. To bardzo interesujące osiągnięcia hodowlane,  Honeyflow na przykład uważa się za  najlepszą z australijskich róż ogrodowych o pysznym zapachu. Jak się mówi, niektóre odmiany Pembertona są lambertianami, ale wszystkie Riethmulera .  Jeżeli dobrze obserwowałem te odmiany, to w Europie szerzej znana jest tylko odmiana Titian. Wszystkie te odmiany to w warunkach miejscowych duże kopiaste krzewy o pędach pokrytych kwiatami , rzadziej jak  Titian czy Cara Bela  rosną jako  kolumnowe, przy podporze. Część z tych róż , jak na przykład Ngarla, zostało już utraconych.

Pozostało by nam jeszcze omówienie dorobku innych hodowców jeżeli chodzi o tę grupę róż.Nie poświęcę temu zagadnieniu zbyt wiele miejsca gdyż jest to dorobek o charakterze rozproszonym, peryferyjnym. HMF wylicza iż ogółem powstało  około stu lambertian z czego jedynie 1/4  z nich po wojnie. Z tej setki , jedną trzecią stanowią dzieła samego Lamberta. W okresie międzywojennym sekundował mu Max Vogel a po wojnie  wspomniany odrębnie F. Riethmuller i jeszcze Wilhelm Kordes. Współcześnie zainteresowanie tą grupą róż wykazali jedynie Louis Lens i   najmłodszy potomek z gałęzi Vibertów.

W zasadzie poza takimi dokonaniami Kordesa jak: Elmshorn, Berlin, czy Lavender Lassie  a przede wszystkim Eva -  to nie ma o czym wspominać. Jakąś sensowną analizę tego co powstało po wojnie , uniemożliwia utajnianie przez hodowców  rodziców ich kreacji. Często bez jakiegoś sensownego uzasadnienia. Po wojnie powstały zaledwie 23 nowe odmiany lambertian, możemy więc powiedzieć , że jest to grupa zanikająca, którą bez większego błędu możemy już zamknąć w mądrych księgach. Chyba, czego nie da się wykluczyć, nadejdzie tajemna i nieodgadniona moda  i znowu hodowcy będą tworzyć nowe odmiany róż w tym stylu.

Temat lambertian podejmowałem wcześniej jeszcze dwukrotnie:

!. Lambertianas 

2. Lambertiany, Pernetiany, Lawreciany

3.Peter Lambert

Treści tych artykułów w pewnej mierze zachodzą na siebie. Jest to efekt  zdobywania nowej wiedzy.

Marian Sołtys