Moje róże – moja pasja

Kiedy powstała pierwsza róża polskiej hodowli?

Kiedy powstała pierwsza róża polskiej hodowli? Nie jest łatwo odpowiedzieć na tak postawione pytanie. Bowiem pierwej należałoby sobie odpowiedzieć na pytanie: a cóż to za stwór „róża polskiej hodowli”. Zapewne chodziłoby o różę wyhodowaną na terenie Polski i przez Polaka. No bo  dajmy na to taki Teschendorf, urodzony w Gańsku i mieszkający tam przez znaczną część swego życia  to niby kto. A hodowcy niemieccy działający na terenie dzisiejszego Dolnego Śląska? Temat czekający na opracowanie. może jeszcze zdążę. Same kłopoty. Granice państwa nam się zmieniały, przez wiek XIX, gdy wiele działo się w hodowli róży , państwowości polskiej nie było. Czy wówczas róże powstające w Warszawie będącej częścią imperium rosyjskiego, wyhodowane przez ogrodników pochodzenia niemieckiego jak  na ten przykład u Hoserów czy Ulrychów, to były róże polskiej hodowli?

We wstępie książki autorstwa: Marek Jerzy, Stanisław Żyła, Mieczysław Czekalski – Róże – 110 odmian.  czytamy:  „Pierwsza odmiana hodowli polskiej pojawiła się dopiero w roku 1932 w szkółkach nałęczowskich Z. Śliwińskiego. Nazwano ją Porucznik Żwirko.”

Jednak w materiałach XVIII Konferencji Naukowej Carskie Sioło „Rosja-Polska: dwa aspekty kultury europejskiej”, Carskie Sioło, 26-28 listopada 2012 r, znajdziemy artykuł autorstwa Utah Arbatskaja o historii nazwy róży Aurora Poniatowska a w tym artykule takie oto zdanie: „Na początku ubiegłego stulecia/ XIX/, kiedy Polska była częścią Imperium Rosyjskiego, w Częstochowie pracował jako hodowca Władysław Zawada, który stworzył serię róż „Piękne Częstochowianki”. Dziś, po gospodarstwie Pana Zawady została tylko nazwa dzielnicy miasta i stara rozpadająca się willa”.O pięknych częstochowiankach, to nawet najstarsi górale nie pamiętają.

W Warszawie na przełomie wieków, przez prawie 30 lat wydawany byL dwutygodnik Ogrodnik Polski.  W numerze 23 z 1897 roku znajdziemy taką oto notatkę:” Pan, E. Majewski, w Ewalden, pod Jakobsztadem w Kurlandyi, otrzymał kilka nowych róż z siewu, z których jedna, jak pokazują  zdjęcia fotograficzne przysłane nam, zdaje się zasługiwać na rozpowszechnienie. Jest ona biała, pełna, z odcieniem kremowym i silnym zapachem. Na zewnętrznych płatkach jej pojawiło się też nakrapianie. Pan Majewski, chce tę różę nazwać .,Grażyną”. Należy jednak zaczekać, aż odmiana ta w następnych latach okaże się równie piękną, a kwiaty będą większe. W tem lecie były małe i nie dość pozorne. Fakt ten przytaczamy jako dowód, że praca amatorów mogłaby wydać niejeden dobry nowy kwiat lub owoc, gdyby zechciała się zwrócić w kierunku wytwarzania nowości.”

W ubiegłym roku , napisał do mnie Pan Marcin Plewka dzieląc się z czytelnikami taką oto sensacyjną informacją:”

Według rodzinnych relacji o których mówili wszyscy a także nasze pamiętniki i książki wydane przez rodzinę mój pradziad dyrektor szkoły rolno-leśniej w Białokrynicy na krótko przed wybuchem I wojny światowej wyhodował błękitną róże. Wg relacji jego córki wzmianki z prasy amerykańskiej na ten temat zachowane zostały do lat 30-tych XX wieku w naszym domu. Niestety dziś zaginęły. Jego róża wystawiana była ponoć na wystawie w Paryżu;

Był on carskim czynownikiem 7 rangi . Oto opis z książki pisanej przez jego córkę a także pamiętnika:

„Nie wiem czy wiesz, że mój Ojciec był zapalonym miłośnikiem róż i udało mu się pierwszemu „wszczepić” przed I wojną światową błękitną różę. Gdy byłam jako uczennica w Rembertowie widziałam wycinek z gazety amerykańskiej z nazwiskiem ojca i krótkim opisem doświadczenia. Róża była prezentowana też na wystawie w Paryżu.”

„To ona (Maria Nikołajewna – przyp. autora) opowiadała Romanie o życiu jej rodziców, o ojcu, który będąc wówczas dyrektorem średniej szkoły rolniczej, z zapałem robił doświadczenia nad otrzymaniem błękitnej róży.

– Dom, w którym mieszkaliście tonął dosłownie w różach – opowiadała staruszka – różnokolorowe, wysokie i niskie, przesycały powietrze swym delikatnym zapachem. Każdą wolną chwilę spędzał ojciec wśród nich, no i – tuż przed pierwszą wojną światową otrzymał różę o delikatnych, jasnobłękitnych listkach. Wpatrywał się w nią rozmarzony, szczęśliwy. Właśnie była u Was w odwiedzinach. Otoczył krzak tej róży płotem i nikomu zbliżać się nie pozwolił.

– To dopiero początek – mówił, gdy podziwiano pastelowy kolor kwiatu. A potem wojna i strata wszystkich oszczędności złożonych w banku, bylibyście dziś zamożnymi ludźmi, gdyby nie to. Wreszcie choroba i koniec. Szkoda zdolnego człowieka…”

Jego imię i nazwisko Bazyli Karpowicz – Wasilij Karpowicz. Niestety moje poszukiwania jak na razie  nie dały żadnego rezultatu.”

Natomiast w organie Towarzystwa Ogrodniczego Kraków rok 1908, znajdziemy tekst autorstwa L. Więckowskiego., w którym informuje czytelników iż otrzymał sport od Souvenir de Malmaison, rozmnożył go w ilości 100 egz. i nazwał go Księżniczka Rozalia Czartoryska .

„Nową tę różę otrzymałem w roku 1900 w ogrodzie pałacowym w Woli Justowskiej pod Krakowem, z róży burbońskiej Souvenir de la Malmaison. Na róży Souvenir de la Malmaison zauważyłem, że jedna gałązka wydała kwiat czysto biały, gdy inne kwiaty miały barwę właściwą swej odmianie. Uważałem na tą gałązkę przez całe lato, lecz już w owym roku nie wydała więcej kwiatów. W jesieni zabrałem tę gałązkę i zaszczepiłem na dziczkach Rosa canina. Na rok 1907 miałem już 5 sztuk. Wszystkie wykwitły mi bardzo ładnie i kwitły nieustannie do późnej jesieni, prawie do mrozu, tak iż przez całe lato nie brakowało mi wielu kwiatów. Obecnie na rok 1908 mam już około 100 sztuk, które kwitną bardzo ładnie, nie zmieniając ani koloru ani kształtu kwiatu co jest dowodem, że charakter nowej odmiany jest ustalony.Wzrost tej róży jest silny.Tworzy gałązki grube lecz niezbyt długie, dorastające do 40 – 50 cm wysokości.Budowa gałązek jest zbliżona do Malmaison, są one dosyć sztywne. Silniejsze pędy tworzą bukiety kwiatowe od 15 do 25 pąków na jednym, które stopniowo się rozwijają. nie brakuje też gałązek z jednym kwiatem. Kwiat jest czysto biały, wewnątrz lekko żółtawy. Forma kwiatu jest zmienna niepodobna jednak do Malmaison a przypominająca, gdy jest rozwinięty raczej kwiat gardenii aniżeli róży. najcenniejszą zaletą jest to, że kwiat nie osypuje sie okwitając jak to jest innym różom właściwe . Płatki kwiatowe trzymają się tak mocno , cały kwiat uschnie ze starości na gałązce, a nie obsypie się. wnika z tego, że sport ten z Souvenir de la Malmaison może by bardzo cennym materiałem do wiązanek kwiatowych.Nadaję mu nazwę, na cześć przedwcześnie zmarłej księżniczki Rozalii Czartoryskiej.”

Jak więc widzimy , na terenie Rzeczpospolitej, czy to w granicach dawnych , czy też jak je dziś widzimy, powstawały nowe róże kreowane ręką nie tylko ogrodników obcej proweniencji, ale także rdzennych rodaków rozproszonych  po bezkresach imperiów obcych. Jeno czas nieludzki, brutalne bezwzględne wojny  zasypały wszystko, zawiały…

Na różę polskiej hodowli, sensu stricte, w pełni udokumentowaną, nie sport, przyszło nam czekać aż do roku 1972, gdy to * Stanisław Żyła * wyhodował i zarejestrował różę Hanka. Była to krzyżówka odmiany White Weekend i Prominent .

Musiało minąć kolejne pół wieku by pojawił się kolejny polski hodowca, * Łukasz Rojewski * ,  który  – tak się widzi – umocuje nas na trwale na mapie liczących się hodowców róż. Wskazywał by na to jego temperament i dotychczasowe dokonania. O tym jednakowoż przeczytamy we wpisie odrębnym.

Na temat ten, zbieram dane od pewnego czasu, jeno nie wychodząc poza ramy sieci, byłbym wdzięczny za poddanie nowych tropów.

Marian Sołtys

Uprawa róży Marechal Niel

 W Anglii, słynnej z wyśmienitej hodowli pędzonej owoców, warzyw i kwiatów, ze szczególnym upodobaniem a wielką dla siebie korzyścią hodują w szklarniach róże, a zwłaszcza też ulubioną królową wśród tych kwiatów „różę tulipanową”Marechal Niel. Pospolicie długie pędy tej silnej róży puszcza się po drutach pod szkłem rozpiętych, przywiązując je o ile miejsca starczy, bez zachowania szczególnego porządku lub przestrzegania jakichkolwiek zasad. .Jeżeli do hodowli użyte są skrzynie lub niskie budynki, to prostopadłe pędy co tydzień lub dwa nagina się poziomo i dopiero rozpina na przygotowanej drucianej siatce. Obecnie pomiędzy hodowcami róży Marechal Niel” wywołała wrażenie nowa metoda, oparta na tej samej prawie zasadzie, co hodowla winorośli. Zauważono, że u tej róży najpiękniejsze kwiaty wychodzą z silnych pędów „z młodego drzewa”, więc starają się takie młode drzewo stale co rok otrzymywać. W tym celu sadzi się przy dolnej ścianie szklarni jeden lub kilka silnych krzaków „Marechal Niel” i pozwala się rosnąć tylko dwóm pędom, które puszczone będą poziomo po drucie nad dolną ramą (belką) dachu. Prostopadle do tego drutu, a więc równolegle do krokwi szklarni przeprowadza się w równych odstępach druty, niezbyt od szyb odległe. Po ostatnich z tych drutów zagina się i puszcza wierzchołki dwu pędów pierwotnych, o których mówiliśmy, stanowiących niejako wiązanie przyszłej formy. Teraz należy dobrze żywić krzaki, podlewając je ciekłymi nawozami, a z dwóch gałęzi poziomo rozpiętych, rozwiną się liczne pędy. Pozostawiamy tylko te z nich, które wyrastają u podstawy drutów pionowych i do tych drutów przywiązujemy; wszystkie inne pędy, dla których drutu nie ma, usuwamy. Następnej wiosny pędy nowe pionowe, a właściwie teraz już gałązki, zakwitają bardzo bogato, lecz zaraz po pierwszym przekwitnieniu przycinamy je aż do nasady. Na ich miejsce z nasady wyjdą nowe i znów po drucie puszczone zostaną, po którym łatwo aż do szczytu szklarni dojść,mogą. I te w następnym roku, po przekwitnieniu, znów przycięte zostaną, by ustąpić miejsca nowym i tak dalej. Szklarnię można ogrzewać i mieć kwiaty od lutego do kwietnia lub maja. Nad siłą i zdrowiem krzaka ciągle czuwać należy, oczyszczać od pasożytów i zasilając w miarę potrzeby. Metoda powyższa przez analogię z hodowlą winorośli, z wyrozumowanym cięciem brzoskwiń i t. p. wydaje nam się bardzo praktyczną i godną wypróbowania przez ogrodników naszych.

Rozmnażanie róży Souvenir de la Malmaison z kawałków korzenia.

Ogrodnik Polski nr 1 z roku 1880, zamieszcza na stronie 16, taki oto artykuł:

Rozmnażanie róży Souvenir de la Malmaison – i nie tylko – z kawałków korzenia.
H. Irmler, opisując w Garten Zeitung sposób rozmnażania róży Souvenir de la Malmaison, radzi wypróbować go również dla innych róż.Souvenir de la Malmaison zaliczoną jest do najładniejszych i najulubieńszych róż, dla tej przyczyny hodowlę jej prowadzą wszędzie na wielką skalę. Rozmnażać z korzenia możemy tylko egzemplarze sadzonkowane,a nie oczkowane lub szczepione na podkładkach.W jesieni wyjąłem krzewy 3-letnich róż, przyciąłem korzenie ostrym nożem, pozostawiając przy każdym krzaku tyle, ile uważałem za niezbędne dla dalszego wzrostu rośliny, przy czym skróciłem znacznie gałązki. Obcięte korzenie pokrajałem na kawałki do 1-go centymetra długości i umieściłem je w skrzynkach napełnionych jedną częścią ziemi inspektowej i dwu częściami piasku, w ten sposób, że górne ucięcia znajdowały się na jednej powierzchni z ziemią. Na wierzch nasypałem na 2 milimetry wysoko mieszaniny z 1-ej części ziemi inspektowej, 2 części ziemi wrzosowej i 2-ch części . Tak przygotowane skrzynki, postawiłem    w szklarni zimnej i utrzymywałem w umiarkowanej wilgoci. Po niedługim czasie kawałki korzenia porobiły obfite korzonki i puściły silne pędy, Posadziłem je w małe doniczki i stopniowo zacząłem przyzwyczajać do światła. Próba powyższa dała doskonałe wyniki.

Podpisano BZ.

Sprawdzamy?

Róże kanadyjskie po szwedzku

Wprawdzie Szwecja nie jest znana z tego, że  wyhodowała znaczące ilości róż, ale niewielka ich liczba pojawiła się na rynku, jak np. rugosa Moje Hammarberg wywodząca się jeszcze z okresu międzywojennego, jest jedyną, która stała się szeroko znana na arenie międzynarodowej. Również R. glauca „Nova” to róża, która została w roku 1956 wyhodowana przez Gunny Larssona i rozprzestrzeniła się szeroko, ale jedynie po Skandynawii.
Jednak na początku tego stulecia pojawiły się na rynku cztery bardzo udane róże jako wynik celowej.ukierunkowanej hodowli  w Balsgård, na Wydziale Hodowli Roślin Ogrodniczych w Skåne, Szwedzkiego Uniwersytetu Rolniczego.  Prowadzone były tam badania    nad  wyhodowaniem odpornych róż z przeznaczeniem    do ogrodów przydomowych i publicznych nasadzeń w warunkach Szwecji. Celem było stworzenie róż, które byłby szczególnie dobrze dostosowane do szwedzkich warunków.  Ambicją było, aby wyhodować odporne i zdrowe odmiany, które będą również długo kwitnące i będą miały dobry zapach. Na dzień dzisiejszy  przetestowano w strefach  1- 4 usda  cztery odmiany: Anna , Freja, Irma i Balder  które są teraz dostępne w handlu. Są dość trudne do zdobycia, ponieważ szwedzkie szkółki nie są zbyt wielkie i potrzebują czasu, aby wyprodukować wystarczającą liczbę sadzonek, aby zaspokoić popyt.   Na tym nie kończy sie dorobek Pani Carlsson -Nilsson  o wiele więcej odmian jest jeszcze testowanych i wciąż są bezimienne.

Omawiany tu program został zainicjowany przez Wiktora Trajkowskiego w roku 1985 a Ulrike Carlson -Nilsson dołączyła do programu w roku 1988. Założony program był bardzo podobny do tego jaki postawili przed sobą hodowcy kanadyjscy co specjalnie nie dziwi jeżeli weźmiemy pod uwagę  zbliżone warunki klimatyczne. Dlatego też sięgnięto po sprawdzoną przez F.Svejdę i bardzo udaną siewkę L83 będącą, w skrócie mówiąc , wielokrotną krzyżówka Max Graf i r. kordesii. Została ona użyta jako dawca pyłku. Hodowcy mieli do niej zaufanie jako, że na prośbę Pani F. Svejdy przeprowadzali obserwacje nad tą siewką i śledzili jej zachowanie się w warunkach Skandynawii.

Celem wspomnianego programu, było wyprodukowanie odpornych na niskie temperatury i zdrowych róż w warunkach nordyckich. W wyniku poczynionych krzyżowań pojawiła się duża liczba sadzonek uprawianych w Balsgård od wielu lat. Spośród nich wybrano cztery róże, które okazały się zdrowe, a także miały piękne typy roślin, liście i kwiaty. Zostały przetestowane w kilku różnych strefach w Szwecji w latach 90 ub.wieku, zanim zostały wprowadzone na rynek w 2001 roku. Wszystkie cztery odmiany okazały się bardzo odporne na choroby grzybowe i  inne choroby róż. Dało się zauważyć, że podobnie jak kanadyjskie róże, powinny być uprawiane na własnych korzeniach . Wszystkie są wysokiego wzrostu i mogą być używane jako róże pnące, jeśli są  uprawiane przy ścianie lub podporze.

Niestety hodowla róż w Balsgård nie jest już kontynuowana ze względu na fakt, że nie przyznano na ten cel odpowiednich funduszy, ale z róż, które pozostały z pierwszych siewów, wiele  przekazano dla prywatnych szkółkarzy w Szwecji, aby ewentualnie   niektóre z nich mogły  znaleźć się w obrocie handlowym.

Po długotrwałej obserwacji przeprowadzanej w różnych warunkach klimatycznych Szwecji pierwsze róże znalazły się w obrocie handlowym w roku 2000.

Były to: Anna i Irma /  Fresia x L83/.

Balder / Nina Weibull  x L83/

Freja / Sympathie x L83/ .

Odmiany Freja i Balder, rekomendowane są do uprawy w w najtrudniejszych warunkach klimatycznych, natomiast Anna i Irma  do południowych rejonów Szwecji. Wszystko są to duże krzewy, formy pośrednie pomiędzy krzewem a klimberem, które z powodzeniem mogą być uprawiane jako krzewy wolnostojące , lub przy ścianach czy podporach. W warunkach Szwecji kwitnienie ich zaczyna się późno bo pod koniec czerwca, ponowne kwitnienie przypada na połowę sierpnia , trzecie pojawia się w październiku. Wszystkie charakteryzują się dużą odpornością na choroby grzybowe, co zostało zweryfikowane w trudnych pod tym względem warunkach Szwecji. Nieco szerzej opisałem odmianę Anna  w odrębnym wpisie.

Róże te są dostępne w niektórych szkółkach szwedzkich i duńskich.

Plantier Jacques

Jacques Plantier był pierwszym , wywodzącym się z Lyonu uznanym hodowcą róż we Francji.

Urodził się 27 maja 1792 roku. Z ojcem Rochem/miał kwiaciarnię z Ambilly/  i dziadkiem Josephem Plantier/ wszyscy zapaleni ogrodnicy/, wkrótce tak udanie rozwinęli swoją pasję , że w wieku 19 lat Jacques zostaje ogrodnikiem hrabiego d’Arloz w Chateau de Grammont Ceyzierieu. W krótkim czasie mianowano go  tam szefem ogrodników. Zauważono jak dobrą robotę  wykonywał i  szybko przyszła dobra reputacja. W tejże samej posiadłości pracowała również , jako służąca niejaka Josette  Bandol. Pobrali się w roku 1812 i urodził się im  syn  Claude Henri.
Mniej więcej w tym czasie Plantier zainteresował się hodowlą róż. To narodziny   syna spowodowały, że  dwie z jego pierwszych róż,  /burbońskich/nazwał: „Claude Plantier” i „Henri Plantier”. Dużo później, kiedy jego syn został biskupem, jedną ze swych remontantek nazwał „Evêque de Nimes” (biskup Nimes). Gdy  trzy lata później w 1816 roku,urodziła mu się córka,  wyhodowaną właśnie różę nazwał Julie Plantier. Niestety, Julie zmarła czternaście miesięcy później.Jest też ogrodnikiem w St Cyr au Mont d’Or  u pana Seguin   1817 do 1830 /gdzie też zaczyna swe pierwsze hybrydyzacje. podaję za stroną gwgeneat.org.

Niebawem rodzina przeniosła się do Lyonu, gdzie Plantier stał się znany jako pierwszorzędny ogrodnik uprawiając zarówno warzywa, jak i kwiaty, które  żona sprzedawała na lokalnym targu.  Jego reputacja rosła a on sam  uznany został za  założyciela upraw róż na południu Francji. W roku 1825 r., wyhodował   różę , która była jego największym osiągnięciem- Gloire des Rosomanes . Plantier następnie sprzedał ją swojemu mentorowi Jean-Pierre Vibertowi.
Brent   Dickerson mówi, że to jest jedna z największych i najbardziej wpływowych róż wszystkich czasów. Całkowicie różni się od innych wczesnych róż burbońskich, zwłaszcza fascynuje jej kolor , bardziej czerwony, karmazynowy czy bordowy niż niezwykle pospolity wówczas różowy.    No i te półpełne aksamitne kwiaty .  Niestety nie znamy jej przodków, ale wydaje się wysoce prawdopodobne, że Plantier użył „Sanguinea”, ”Ternaux”, „La Spécieuse” lub jakąś  inną z wczesnych chińskich w typie „Slater’s Crimson”i zhybrydyzował ją z jakąś burbońską. Więc  „Gloire des Rosomanes” winniśmy nazywać mieszańcem burbońskim lub mieszańcem róż chińskich, choć niektórzy rosarianie upierają się, by nazywać ją remontantką.
Roślina ta ma długie, smukłe, ale energiczne pędy ozdobione  okazjonalnymi kolcami i siedmiolistkowe liście. Kwiaty, słodko pachnące, pojawiają się w obfitych kiściach i kwitną od lata do zimy. Krzew jest użyteczny jako roślina  żywopłotowa i   tak jest użytkowana np. w Kalifornii. W Parku Historycznym w Kalifornii, w Niles w dzielnicy Fremont, zaraz od  wejścia znajduje się długi  podjazd okolony żywopłotem z róż zwanych w języku potocznym jako „Ragged Robin”. Howard i Smith zaczęli ją wykorzystywać jako podkładkę w Południowej Kalifornii już w 1922 roku.  Co ważniejsze, była rodzicem „Bardou Job”, „Generał Jacqueminot”, „Géant des Batailles”, „Grand Capitaine”, i „Gruss an Teplitz„, aby wymienić tylko kilka  tych   dobrze znanych starych róż dostępnych jeszcze dzisiaj. Z pewnością przeniesiono do nich jej kolorystykę.

Jacques Plantier  wyhodował również remontantkę Rochambeau/ różnie podaje się jej datę narodzin rok 1830 lub 1836/, która z powodzeniem może ubiegać się o miano pierwszej remontantki . Niestety , odmiana ta  została utracona. Ale czy to była pierwsza remontantka… w każdy razie byłby to kolejny przyczynek do zasług  ojca lyońskich hodowców róż.

W  roku 1827 zmarła mu pierwsza żona i świetny pomocnik w biznesie, w trzy lata później poślubił Charlotte Romain właścicielkę sklepu spożywczego w Lyonie , która niebawem  zmarła w czasie porodu.W roku 1830, przenosi sie na swoje do Guilloterie rue Ossaris.  Wiosną 1834 roku Jacques Plantier poślubił Marię Frances Perrat. którą to upamiętnił  słynną noisettką Mme Plantier. Ta piękna,  róża rośnie niezwykle bujnie tworząc ogromne kopuły krzewów.  Piękne, białe kwiaty złożone nawet ze 150 płatków, rosną w małych skupiskach, które mają tendencję do nadmiernego obciążania jej smukłych gałęzi.   Krzew praktycznie nie ma kolców, a silny, przyjemny zapach ożywia jego chwałę.

W 1837 roku Plantier wypuścił dwie nowe róże i  kolejne w roku 1838, z których jedna jest to bourbon „Pierre de St. Cyr”, tę odmianę wciąż można  znaleźć  w kilku szkółkach. Blada, srebrzysta liliowo-różowa,wypuszcza energiczne pędy, dzięki czemu jest dobrą rośliną do prowadzenia w formie kolumnowej.  Według opinii Williama Paula a 1848 roku, może być uprawiana jako „płacząca róża” . Pachnąca,  zakwita nieco później niż większość innych burbonów.

Wydaje się, że Jacques Plantier  między rokiem 1825 a 1840, mógł wyhodować więcej róż ale  nie wszystkie jego róże zostały zidentyfikowane. Szczytem jego działalności hybrydyzerskiej był rok 1840 gdy to  zaprezentował ponad dziesięć nowych odmian.    Z około 40, jego róż, co najmniej trzynaście to burbońskie, co najmniej dziewięć z nich to remontantki, a przynajmniej osiem to herbatnie.  W tym też czasie w roku 1840, w wieku zaledwie 48 lat,sprzedał swój zakład Francoisowi Lacharme z którym zresztą dobrze się znali. Jak więc widzimy nie prowadził swej firmy zbyt długo bo zaledwie 10 lat. Mimo tego iż wycofał się z aktywnego prowadzenia ogrodnictwa, nadal hodował róże wprowadzając je do obrotu handlowego poprzez  firmę Lacharme.

W roku 1872, umiera Jacques Plantier, twórca   róży Gloire de Rosomanes. Na jego pogrzebie kazanie wygłasza Biskup Nimes,Henry Plantier/1813 -1875/ syn hodowcy. Zatytułował je La Gloire ne manque pas en fait de Roses.  – Chwała nie omija róż.  ‚ … Ja, dzieciak jakich wiele, mieszkałem ze swoją rodziną jakich wiele, nad brzegiem Saony. Skromny ogród mojego ojca miał szczęście , że narodziła się w nim  wspaniała kultura uprawy róż herbacianych. Pamiętam ten odurzający zapach któremu  nie sposób było się oprzeć…”

Na jego nagrobku , znajdziemy inskrypcję w języku łacińskim: „Moje kwiaty zrodziły owoce cnoty i honoru „.

Tekst ten jest oparty o tłumaczenie artykułu PLANTIER: LYON’S FATHER OF ROSES Darrell g.h. Schramm z rose Letter 2018/8Heritage Roses Group.

Lambertiany . Lambertianas 2.0

Pojawiły się na początku XX wieku.  Pierwsze dwie  róże z tej grupy wyhodowano w roku 1903, za sprawą niemieckiego hodowcy Petera Lamberta. Od niego też weźmie nazwę cała grupa róż  wyhodowana przez niego / i nie  tylko/. Zaczęło się tak, że w roku 1896, Peter Lambert kupuje od innego niemieckiego hodowcy Schmitta  prawa do jego trzech róż pnących i nazwie je od trzech bogiń – wdzięku, piękna i radości -  wywodzących się z mitologii greckiej – trzech Gracji – Thalia Eufrozyna i Aglaia .  W zamyśle Lamberta było wyhodowanie z ich udziałem powtarzających kwitnienie róż pnących. Pracę rozpoczął od wyhodowania w roku 1904 z udziałem  Aglai  ramblera Trier,  którym to ruchem dokona swego rodzaju przewrotu hodowlanego. Trier będzie uczestniczył pośrednio bądź bezpośrednio w praktycznie wszystkich próbach hodowlanych Lamberta.  ukonstytuuje  grupę róż zwaną później lambertianami i będzie też nieodłącznym towarzyszem prób hybrydyzerskich Josepha Pembertona które zyskają nazwę mieszańców piżmowych.  W pięćdziesiąt lat później, również Louis Lens użyje go do hodowli swoich mieszańców piżmowych. Również druga z Gracji , Eufrozyna, nieźle się Lambertowi przysłuży i posłuży mu do wyhodowania Frau Helene Videnz i Gruss an Zabern . Thalia nie do końca się sprawdziła, choć i ją udało się Lambertowi ulepszyć i z użyciem Madamme Laurette Messimy wyhoduje mieszańca którego nazwie Thalia Remontant.

Zadowalające efekty pracy nad tymi mieszańcami przyjdą dopiero w latach poprzedzających wybuch I wojny światowej. To wtedy wyhoduje większość swoich lambertian. Jeszcze tylko w w ostatnich latach swego życia  da na rynek siedem znaczących odmian.  Gros lambertian  wywodzi się z trzech odmian róż: polyanty Tip Top, innej lambertiany Geheimrat Dr.Mittweg , oraz wspomnianej już multiflory a może już lambertiany  Trier. Odmiany te uzupełniane są wszechobecną r.foetida bicolor. To jest rdzeń lambertian, choć dla wielu rosarian są one częścią szerszej grupy polyant, to jednak lambertiany zachowają swoją odrębność,  mają charakterystyczny kształt liścia i zapach r.multiflora.

W roku 1909 , Lambert wyhoduje Geheimrat dr. Mittweg[/ Madamme Norbert Levavasseur x Trier/ x rosa foetida bicolor] i w tej róży zawrą się wszystkie podstawowe elementy konstytuujące Lambertiany: a mianowicie obecność mieszańca herbatniego lub jakiejś innej odmiany przenoszącej cechę powtarzania kwitnienia. rosa foetida bicolor zapewniającej interesującą kolorystykę ale głównie podwyższoną odporność na niskie temperatury i wreszcie  Trier, który podobnie jak foetida występuje na pierwszym bądź dalszym planie w podejmowanych przez niego próbach hybrydyzerskich.  Trójkę tę w przypadku innych krzyżówek uzupełnia jeszcze wyhodowana przez Lamberta polyanta Tip Top  zwana czasem Baby Doll wyhodowana – jakże by inaczej z udziałem Trier i rosa foetida bicolor. I tak oto mamy już ujawnione wszystkie elementy układanki które otrzymały nazwę lambertiany.

W ten to sposób Peter Lambert, z użyciem tych właśnie kombinacji genowych wyhoduje około 35 odmian róż.  To ciekawe dokonanie hybrydyzerskie. Otrzymaliśmy bowiem w ten sposób  grupę róż powtarzających  – lepiej lub gorzej – kwitnienie o podwyższonej odporności mrozowej. Jeżeli chodzi o pokrój i wzrost, są to z reguły duże krzewy z tendencją do przybierania form pnących zwłaszcza gdy prowadzone są przy podporze. Ich znakiem rozpoznawczym jest również dobra odporność na czarną plamistość. Nic więc dziwnego, że róże o takich cechach znalazły uznanie w świecie hodowców, choć niektórzy z rosarian wyrażają się o nich z pewnym lekceważeniem. Mam tu na myśli Grahama Thomasa który  powie o nich z przekąsem:” zabrakło im wdzięku”. Bardzo podobną drogą do Lamberta poszedł działający w tym samym czasie Anglik, pastor J. Pemberton, który wyhoduje grupę bliźniaczo podobnych róż, ale uzyskają one zbiorczą nazwę mieszańców piżmowych, mimo, że łączy jej wspólny przodek jakim jest róża Trier. I właśnie te mieszańce z dorobku wielebnego Pembertona  można z powodzeniem nazwać lambertianami.

Tropami bliskimi do poszukiwań Lamberta poszli również niektórzy hodowcy niemieccy, którzy swe próby na tym polu także nazywali lambertianami. Jednakże o dziwo, większym zainteresowaniem dokonania Lamberta cieszyły się w dalekiej Australii.  Działał tam A. Clark dla którego Lambert był mentorem, ale zwłaszcza inny australijski hodowca pochodzenia niemieckiego Frank Riethmuller, który perfekcyjnie dostosował je  do miejscowych warunków, gdzie rosną one znacznie bujniej. Wyhodował je w latach pięćdziesiątych XX wieku i są to : Sprig Song, Ngarla, Gay Vista, Honeyflow, Esmeralda , Carmel Bice, Elaine White,  Cara Bela, Titian, Snow Spray. Jest to dość jednorodna grupa róż, a prawie wszystkie powiązane są z lambertianą  Gartendirektor Otto Linne, choć już nie zachowały jego charakterystycznych o metalowym połysku liści. To bardzo interesujące osiągnięcia hodowlane,  Honeyflow na przykład uważa się za  najlepszą z australijskich róż ogrodowych o pysznym zapachu. Jak się mówi, niektóre odmiany Pembertona są lambertianami, ale wszystkie Riethmulera .  Jeżeli dobrze obserwowałem te odmiany, to w Europie szerzej znana jest tylko odmiana Titian. Wszystkie te odmiany to w warunkach miejscowych duże kopiaste krzewy o pędach pokrytych kwiatami , rzadziej jak  Titian czy Cara Bela  rosną jako  kolumnowe, przy podporze. Część z tych róż , jak na przykład Ngarla, zostało już utraconych.

Pozostało by nam jeszcze omówienie dorobku innych hodowców jeżeli chodzi o tę grupę róż.Nie poświęcę temu zagadnieniu zbyt wiele miejsca gdyż jest to dorobek o charakterze rozproszonym, peryferyjnym. HMF wylicza iż ogółem powstało  około stu lambertian z czego jedynie 1/4  z nich po wojnie. Z tej setki , jedną trzecią stanowią dzieła samego Lamberta. W okresie międzywojennym sekundował mu Max Vogel a po wojnie  wspomniany odrębnie F. Riethmuller i jeszcze Wilhelm Kordes. Współcześnie zainteresowanie tą grupą róż wykazali jedynie Louis Lens i   najmłodszy potomek z gałęzi Vibertów.

W zasadzie poza takimi dokonaniami Kordesa jak: Elmshorn, Berlin, czy Lavender Lassie  a przede wszystkim Eva -  to nie ma o czym wspominać. Jakąś sensowną analizę tego co powstało po wojnie , uniemożliwia utajnianie przez hodowców  rodziców ich kreacji. Często bez jakiegoś sensownego uzasadnienia. Po wojnie powstały zaledwie 23 nowe odmiany lambertian, możemy więc powiedzieć , że jest to grupa zanikająca, którą bez większego błędu możemy już zamknąć w mądrych księgach. Chyba, czego nie da się wykluczyć, nadejdzie tajemna i nieodgadniona moda  i znowu hodowcy będą tworzyć nowe odmiany róż w tym stylu.

Temat lambertian podejmowałem wcześniej jeszcze dwukrotnie:

!. Lambertianas 

2. Lambertiany, Pernetiany, Lawreciany

3.Peter Lambert

Treści tych artykułów w pewnej mierze zachodzą na siebie. Jest to efekt  zdobywania nowej wiedzy.

Marian Sołtys

Frau Karl Druschki i jej potomkowie

Chromolitografia z Journal des Roses  1902/8

Remontantka. Mieszaniec stale kwitnący. Ulubiona róża króla  Edwarda VII, wyhodowana w Niemczech przez Petera Lamberta w 1901 roku.

Rycina pochodzi z Rosen Zeitung. Carl Druschki zmarł   na dwa tygodnie przed kongresem Stowarzyszenia którym kierował, ale Frau Karl jak widzimy na fotografii była w znakomitej formie i róża jej imienia jak najbardziej jej się należała. Co mówię bez złośliwości.

Synonimy – Ma kilka innych rzadziej używanych zamiennie nazw i to znacznie bardziej barwnych , bardziej rzekłbym bardziej trafnych jak: Reine Neiges czy Snow Queen. Peter Harkness tak o tym pisze: „Hodowca nazwał ją imieniem żony przewodniczącego stowarzyszenia, którego nazwę można przetłumaczyć jako – Prawdziwi Niemieccy Przyjaciele Róż. ” Kto by spodziewał, że omawiana tu róża mieć będzie również nasz polski, rodzimy synonim - Pani Druzki. Oto co wyszperała Pani Agata Szwedowicz w Trędowatej Heleny Miszek:

„ Były to kwiaty. Mnóstwo kwiatów — w doniczkach, w plecionych koszach, w wazonach z wodą. Stały na stole, na półkach, na konsolach od luster, nawet na podłodze tworzyły malowniczą kępkę”.Są tu tulipany, storczyki, konwalije, białe i liliowe bzy, fiołki, hiacynty, irysy, goździki, narcyzy… „ Wówczas przemówili monarchowie tej poddańczej rzeszy, pachnącej i rozgwarzonej, w pierwszym rzędzie pyszne królowe-róże, nęcące barwami i bogactwem kształtów; więc: wspaniała „Marechal Nieł“ w złoto-żółtych aksamitach, wdzięczna „La France“ w różowych jedwabiach i wytwornisia „Tebried“ w ślicznych tunikach barwy herbacianej. Była tam i „Pani Druzki“ w śnieżno-białej atłasowej sukni,, „Księżna Liberty“ w karmazynach i strojna w aksamitne purpury królowa-piękność z haremu sułtana Marokko” Jak widzimy, Pani Helena Mniszek nie tylko lubiła, ale i znała się na różach.

Wcześniej odmiana ta miała nazwę Snow Queen i właśnie ta nazwa została przywrócona w Anglii i we Francji, gdzie niemieckie nazwy stały się niepopularne , podczas i po pierwszej wojnie światowej.”Podobne problemy pojawiły się w USA.

Jak możemy przeczytać w NYT z dnia 30 czerwca 1918 roku,przewodnicząca Park Garden Club of Flushing z Nowego Jorku Mrs. A. Vivian przedstawiła rezolucję wzywającą stowarzyszenia różane i hodowców róż by zmienić niemieckojęzyczne nazwy tych kwiatów. Wprawdzie NYT w niepodpisanym odredakcyjnym artykule wyśmiewa się z tego, ale w rezultacie w USA gdzie w owym czasie nie było piękniejszej róży jak American Beauty,  sprzedawana była pod nazwą White American Beauty.  Jak widzimy problem nastrojów antyniemieckich objawił się również w amerykańskim świadku różanym. Jednakże w tym konkretnym przypadku nie miało to nic wspólnego z nastrojami antyniemieckimi gdyż odmianę tę , pod tą nazwą, sprzedawano jeszcze przed wybuchem pierwszej wojny światowej.

Fotografia – Elżbieta Kozak.

Kwiaty – Duże, nawet do 15 cm średnicy i kształtne kwiaty złożone z 25 – 30 płatków, rozwijają się z różowo podbarwionych pąków. Są trwałe po ścięciu i dobrze się zachowują w wazonie ale nie lubią deszczowej i wilgotnej pogody.Przez wielu uważana była za najokazalszą białą różę ogrodową. Otrzymała nagrodę Nickerson Cup jako najlepsza remontantka jaka została wyhodowana po 1900 roku. No i trzeba przyznać, że uprawa tej róży to czysta przyjemność. Rośnie dzielnie, nie marudzi i nie choruje. Sam Lambert bardzo cenił sobie tę odmianę. Jak pisze J.H.Nicolas w swojej Rose Odyssey z roku 1937,  Lambert zawsze twierdził, że remontantki jeszcze wrócą do łask. I nie pomylił się zbytnio.

fotografie obok Elżbieta Sołtys rosarium Barcelona 2012.

Sam krzew o silnym wzroście – do 2 m wysokości. Nie lubi zbyt silnego cięcia, ale zaleca się redukowanie jej starszych pędów. Jest podatna na mączniaka, ale nie tylko, gdyż w roku 2018  niespodziewanie dla mnie została zaatakowana przez rdzę róży, choć ta rosnącego obok Szekspira zignorowała. Wspomniany już wcześniej J.H. Nicolas powołując się na rozmowę z Lambertem twierdzi, że główną winą za zbyt  silny wzrost tej odmiany ponoszą szkółkarze, którzy okulizują ją na nieodpowiednich podkładkach. Nicolas dalej pisze, że rzeczywiście widział w szkółce Lamberta rosnących i obficie kwitnących wiele egzemplarzy . Żaden z nich nie przekraczał jednakże wielkości 1 m. Mrozoodporna, 4 strefa usda. Reaguje pozytywnie, obfitszym kwitnieniem na przyginanie zbyt wyrośniętych lub wybiegniętych pędów – tak jak zdecydowana większość remontantek. Ja swój wyczekany egzemplarz posadziłem jesienią 2008 a kupiłem na www.ruze. unas.cz.  Już pierwszy rok po posadzeniu widać, że świetnie się sprawdza. Mimo wilgotnego i deszczowego sezonu świetnie kwitła a jej kwiaty nigdy nie tworzyły mumii. Ostrzegany przed jej kapryśnością, część krzewów posadziłem po osłoną foliową, ale nie było takiej potrzeby. Te na wolnym powietrzu kwitły bezproblemowo, jedynie zewnętrzne płatki dostawały czerwonych przebarwień. Jedyną jej wadą jaką na dzień dzisiejszy znajduję to to, że jej kwiaty zbyt szybko przekwitają.

Jednak  Adrew Hornung w Le rose Italiene tak pisze:” …biała „Frau Karl Druschki” firmy Lambert, stała się faworyzowana przez kwiaciarnie, mimo że była bardzo podatna na uszkodzenia spowodowane przez deszcz” str. 78

foto Urszula Trętowska.

Pochodzenie:Merveille de Lyon x Mme Caroline Testout.W roku 1906, w pięć lat po jej wyhodowaniu,  Lawrenson, wyselekcjonował od niej sport Frau Karl Druschki Cl. Ma on nieco mniejsze kwiaty  niż roślina wyjściowa a pąki kwiatowe przebarwione są na różowo. Z innych jej sportów wymieńmy jeszcze Margueritte Guillard  wyselekcjonowaną przez Chambarda.

Choć sama Druzki, przebijała się do serc miłośników róż z pewnym trudem i dopiero sprytne marketingowo nadanie jej przez hodowcę imienia żony przewodniczącego Niemieckiego Towarzystwa Przyjaciół Róż utorowało jej drogę do kariery,   u rosarian od razu wzbudziła zainteresowanie. Pierwsze mieszańce z jej udziałem powstały już w roku 1904,  a jako pierwszy sięgnął po nią w roku 1904, Aleksander Dickson II , krzyżując ją z Kaiserin Auguste Viktoria. Mówię tu o róży Mrs.David McKee. Lambert też dostrzegł duże możliwości hodowlane tkwiące w swej odmianie i w roku 1909 krzyżując ją z polyanthą  Madame Norbert Levavasseur daje nam prawdziwy hit jakim  była popularna i ceniona do dziś odmiana Exellenz von Schubert.W tym samym czasie,  chodzący jak cień za Lambertem  jego dawny pracownik/współpracownik?/ Wilhelm Hinner krzyżuje ją z nieistniejącym już dziś mieszańcem herbatnim , potomkiem  Kaiserin Auguste Viktoria – Franz Deegen i daje nam przebój nad przeboje, przesławną  po dziś dzień Gruss an Aachen. To róża w zachwycie nad którą Graham Thomas zalicza ją do english roses  co w jego ustach jest najwyższym z możliwych komplementem. Od siebie dodam, że jestem przekonany iż każdy z rosomanes który zdecydował się poświęcić jej  miejsce w swoim rosarium nie żałuje tego heroicznego kroku. Hinner nie odpuszcza , wykorzystując w pełni możliwości Druzki. W rok później krzyżuje ją  z La France i tak oto  powstaje piękny i popularny do dziś mieszaniec herbatni Georg Arends. Teraz nie ma już roku by na rynku nie ukazała się jakaś interesująca nowa odmiana róży z udziałem Frau Karl Druschki. Lambert wprawdzie również stale ma baczenie na jej  możliwości ,daje nam jeszcze Druschki Rubra, Goldene Druschki, Hildebrandseck – i szereg innych , ale nie wyhoduje już takiego przeboju jak Excellenze von Schubert nie mówiąc już o tym by się zmierzyć z dokonaniami W. Hinnera.

Kolejna fala wybitnych róż z udziałem Frau, przychodzi pod koniec lat dwudziestych wraz z działalnością Pedro Dota. Odkrywa on jak gdyby nowy wspaniały świat krzyżując Frau Karl Druschki z pernetianami a zwłaszcza z Souvenir de Claudius Pernet. Uzyskuje w ten oto sposób całą grupę świetliście kolorowych róż,  jarzących się słońcem Hiszpanii i świetnie się tam czujących. J. Nicolas, który wizytuje szkółki P.Dota w latach trzydziestych, jest pod wrażeniem dokonań tego hodowcy. Te, nazwijmy to  – „Dotiany”  to: Angel Guimera, Apeles Mestres, Nuria Recolon,Padrinas Bonnet,czy La Belle Espagnole. Osobnym osiągnięciem Dota jest wyhodowanie z udziałem Frau i  wspaniałej pernetiany Souvenir de Cludius Pernet – Goldene Moss, pierwszej zabarwionej na żółto róży mchowej. Kontynuując wątek pernetian w hodowli róż z udziałem Frau trzeba powiedzieć, że świetnie się te dwa światy uzupełniają. W okresie międzywojennym powstanie ponad 20 odmian będących krzyżówką pernetian i Frau Karl Druschki. Prym wiodą tu Souvenir de Claudius Pernet i  trochę nietypowa pernetiana Lyon Rose. Weigand z użyciem Souvenir Claudius Pernet wyhoduje w roku  1929 Oberburgemaister  Heimerich o ciemnym nasyconym kolorze co było dość nieoczekiwanym efektem, oraz nieco później Symphony. Natomiast z udziałem Lyon Rose powstają: Gruss an Weimar Kiesego w 1917 roku, i Rembrandt van Rossema -  mniej więcej w tym samym czasie. W latach trzydziestych Elsa von Wurtemberg wyhoduje  trzy siostrzane róże właśnie z udziałem Lyon Rose. Są to: Prinzessin Badhildis, czy Pfaffstadt . Inną grupę prób hodowlanych stanowią krzyżówki  Frau z udziałem innych białych róż, dokonywane  zapewne w nadziei znalezienia ideału czysto białej róży ogrodowej. Do tej grupy należą krzyżówki z udziałem, Virgo, Kaiserin Augusta Viktoria, czy Niphetos .

Na fotografii obok, wykonanej przez Cezarego Blicharza w Europa Rosarium  w 2009 roku widzimy nienazwanego z jakichś powodów mieszańca  naszej szacownej Frau z  Cristata, którego to wyhodował Otto Jacobus w roku 1938. Wielka szkoda, że ta wytworna róża nie weszła nigdy do obrotu handlowego. Dziś niesiona modą na starodawne klimaty miałaby szansę wypłynąć na szersze wody powodzenia. Sam P. Lambert interesował się możliwościami tej odmiany i skrzyżował ją z mieszańcem herbatnim Luise lila i tak oto powstała Druschki Rubra.

O jeszcze jednym potomku owej -  jak to powiedziała Mniszkówna – Druzki, chciałbym powiedzieć. Otóż wszyscy Nabonanndowie gustowali w różach herbatnich uważając ich za swego rodzaju arystokrację i w rozmowie z J.H.Nicolas, Paul Nabonnand bardzo ubolewał, że powoli ustępują one, są wypierane przez parweniuszy, jak nazywał mieszańce herbatnie czy remontantki. Zdawał sobie jednakże sprawę z nieuchronności pewnych procesów i sam ma na swoim koncie parę prac z mieszańcami herbatnimi. Opowiadał Nicolasowi jak kiedyś rozmawiał królem Szwecji Gustavem V , który przyjeżdżał na Rivierę na okres zimy. Gustav V miał narzekać iż bardzo żałuje iż nie może tych pięknych róż mieć w swoim kraju ze względu na niesprzyjający klimat. Paul Nabonnand ujęty słowami króla zaproponował by ten ogłosił wśród hodowców konkurs na wyhodowanie róż nadających się do uprawy w tamtym surowym klimacie. Gustav V podchwycił ten pomysł. Sam Paul Nabonand też wziął w nim udział i ku swemu zaskoczeniu wygrał go różą do której wyhodowania  użył  słynnej Frau Karl Druschki. Potem różę tę nazwał  S.M. Gustave V.

Jeszcze po II wojnie Światowej powstaje 12 odmian róż w z udziałem Frau Karl Druschki, a niewątpliwie najsłynniejszą z nich jest różowa floribunda G. Delbarda, wyhodowana w roku 1958 -  Centenaire de Lourdes. Efektem zainteresowania /Delbarda możliwościami hodowlanymi  Frau, jest jeszcze  floribunda Cyclamen oraz wspaniała , czysto biała , wyhodowana już w roku 1977 z pomocą Virgo – Candeur. Doprawdy trudno pojąć dlaczego ta piękna róża nie znalazła sobie mocniejszego miejsca na rynku.

Ogółem z pomocą Frau Karl Druschki, powstało ponad sto nowych odmian róż z czego w prawie 80% przypadków posłużyło jako roślina mateczna a w 20% jako dawca pyłku. Zainteresowanie jej możliwościami przejawiali w zasadzie wszyscy liczący się hodowcy okresu międzywojennego ale najbardziej ją eksploatował sam jej twórca Peter Lambert – w 12 przypadkach. Możliwościami jej zainteresował również hodowcę Australijskiego, Clarka dla którego był autorytetem i mentorem. Drugim hodowcą który zakochał się w omawianej tu odmianie był Pedro Dot. W pierwszym pokoleniu wykorzystał on  naszą bohaterkę siedmiokrotnie , ale z bardzo spektakularnym efektem tworząc jednolitą , spójną grupę mieszańców z pernetianami, wyróżniającą się bajeczną, świetlistą kolorystyką, nadzwyczaj  prezentującą się zwłaszcza w warunkach Hiszpanii. Hinner , wielki konkurent Lamberta ma na swoim koncie tylko dwie kreacje – ale za to jakie! Są to  George Arends a zwłaszcza Gruss an Aachen. Wspomniałbym jeszcze o Weigandzie i Croibierze, ale oni nie wyhodowali odmian, które by się jakoś trwalej zapisały w pamięci rosomanes.

Lista odmian wyhodowanych z udziałem Frau Karl Druschki. Kolumna druga, rok hodowli , trzecia nazwisko hodowcy,  kolejna kolumna to rodzice. X oznacza  Frau Karl Druschki.

anbw Rose              1933        Buinsman         x souvenir de claudius pernet
Abendrote                  17         Ebeling              x juliet
Adesugata            2002          japonia             s
Angel guimera         26          Dot                     x souvenir de claudius pernet
apeles mestres        25          Dot                     x scp
arrilaga                    29            Schoerner           laing x
barbarossa                6           welter              x cap hayward
bloomfield discovery 25      thomas              danae x
bloomfield peerpet 20          thomas             icebergp. x
cw ellis                      4            dickson       ii x kaiserin augusta
candeur                  77             delbard       xii peace virgo
candeur lyon         13             croibier         x
centenaire lourdes 58          delbard          xii
christobell                37          croibier          x mme butterfly
christoph weigand 28          weigand         x scp
christophe colomb 53          aicardi               potin x
climb fkd                    6           lawrenson        s
commandeur gravere 8        croibier             x liberty
cyclamen                     59        delbard             x orange triumph
deutschland               10        kiese                   x soleil dor
druschka                    32          kordes2           x hawlmark
druschki rubra          29         lambert            x luise lilia
edel                             19         mcgredy2         x niphetos
edelweiss                   25        dieneman         x
elizabeth                   11          cant                   x
excellenz schubert  9           lambert               levavaseu x
felbergs                    25         felberg               x farbenkonig
frau ida munch      19          besch                x billard
fkd x cristata          18          jacobs               x cristata
freiburg                  16          kruger                   kruger x
george arends        10         hinner              x la france
gloire steinfurth    20        weigand          x macArthur
glorfield                  16        cook                  x russel
goldene druschki 36         lambert            x fredrich harms
golden moss         32         dot                    x scp i blanche moreau
gruss an aachen    9          hinner             x degeen
gruss an weimar 17          kiese                x lyon rose
gudrun h             96          schworer          x romanze
heine multifl      12         lambert                  trier x
heinrich munch 11         hinner               x testout i grant
henri coupe       16         barbier               x tepliz
hildebrand                  9          lambert                 rr x
ibiza                          38           dot                               butterfly x
indiana                       7            gurney                         rosalind or x
isabel llorach          29           dot                              x seguin
junior van fleet       23          kemp                            dr van fleet x
karl foerster            30             kordes2                  x spinossisima
konigin l                  27          weigand                     x sunburst
konigin maria t    16             lambert                     x louise lila
kralijca maria       35            brada                         x golden ophelia
la belle espagnole 27          dot                               x clos vogueot
lady bowater         15           easlea                          x prarisaer
lemon pillar           15          paul                             x marechal niel
lemon queen         12          hobbies                       x ravary
leonnie lambert   13          lambert                        x prince bulgarie
louis burg             21           gilot                                 jonkheer x
louise cret            15           crette                            x kaiserin auguste v
ludwig moller     15            kiese                             x niel
luter                     29            dechant                        xii harisoni
lyonfarbige        28                                                   x lyon rose
albert barbier   25             barbiere                       x
mme chambard 11             chambard                  x prince bulgarie
marceline            28           buatois                        x druhen
marcia stanhope 22          luilley                          x
marguerite guillard 15     chambard                   s
memoriam             62       abrams                          peace peace x2
utro moskwy         52        sztanko                      x independence
mrs carnegie         13       cocker                             niphetos x
lamplough             20       gredy2                        x
mckee                       4       dickson                     ii x kaiserin augusta
elisha hicks           19       hicks                             x gabriel luizet
herbert stewens   10          gredy2                          x niphetos
rindge                    19        howard                        rayon dor x
nancy gay         2011       m.shoup                    x2 z carefree beauty
natalie boetner     9           boetner                   x goldelse
nuria recolon      33          dot                               canigo x
heimerich            29         weigand                   x scp wspaniały kolor
opaline                 22         lippiat                          breslau x
paeonia                14          gelduig                     xii ulrich brunner i john laing
panama                13           cook                          x
pardinas bonet   29          dot                            xii girald i scp
pedralbes            35          camprubi                 x boullet
pfaffstadt            29         elsa von…                 x lyon rose
briand                 29          mallerin                  xii xii lyon rose i willowmere
prinz max           34         elsa von…                    x lyon rose
bathildis             29         elsa von…                   x lyon rose
hildegard von b  9          lambert                      x harms
hindenburg       33          lambert                      x tarouca
rembrant           14          van  rossem               x lyon rose
robert betten    18          betten                         x coralina
rosy morn         14           clark                          x x
saroquette        12            neubert                    x mme jumes gravereaux
schloss seusslitz 33        dechant                    x harisoni
schon ingeborg 21          kiese                          x botner
soleil dorent      35         croibier                     x eduard herriot
charles laemmel 18      gillot                          x soleil dor
cardoso                18      fontes                            grant x
salati mongellaz 37      croibier                          x
st ingbert            26      lambert                       x melanie soupert
studienrat          26       lambert                           aaron ward x
Sunday best      24        clark                               x
sweet seventeen 23     clark                               x bardou job
symphony           35       weigand                        x scp
turnvater            27       almrich                          xii macArthur chatenay
voie                     49        robichon                       x potin
scharnost           14        lambert                        x g.keller
walkure             17         ebeling                          x gilemot
white love         73         buinsman                    x peace
white prince    61           abrams                           peace xii peace
wildenfels rosa 28         dechant                       xii testout i grant
zaida                   22         lippiat                          x beaute de lyon
bloomfield ex   29          thomas                        x munch

To co pokazuję, to zaledwie wierzchołek góry lodowej . Zasługi i możliwości omawianej odmiany sa znacznie większe. Tu bowiem pokazałem jedynie te odmiany, które zostały wyhodowane z bezpośrednim udziałem Frau Karl Druschki.  Drugie pokolenie czeka na odkrycie i omówienie.

W dostarczeniu materiału do tego artykułu, nieocenionej pomocy dostarczył HMF.

Remontantki. Przekrój historyczny

Patrząc na uprawę i hodowlę tych róż historycznie, wyróżnimy następujące okresy

I. wczesne remontantki rok 1812 – 1842. Od pierwszych powtarzających róż, do pierwszych remontanatek Laffaya.

 Chromolitografia z Gallica Biblioteque Numerique – Journal des Roses a na niej La Reine.

Są one do dziś nie najlepiej poznane a zwłaszcza te z wcześniejszego okresu, choć są godne naszej najwyższej uwagi. Róże te zaczęły wychodzić z cienia i nabierać konkretnej formy z chwilą wyhodowania przez Laffaya wspaniałej La Reine  w roku 1844. Jednakże Laffay już wcześniej, bo w 1837 roku miał na swoim koncie Princesse Helen i Prince Albert. A w ogóle to  czas ten jest okresem ogromnego wzbogacenia oferty handlowej na rynku  i fermentu w świecie róż. Porównując rok 1820, kiedy raz kwitnące, europejskie/galijskie, damasceńskie/ odmiany róż dominowały w ogrodach z sytuacją w roku 1830 zauważymy, że pojawiły się całkiem nowe grupy tych kwiatów. W katalogach i ogrodach znajdujemy nieznane wcześniej róże burbońskie, chińskie czy herbatnie.

Stajemy się świadkiem najbardziej uderzającej zmiany w historii róży. Często sytuację z tego okresu przyrównuje się do przełomu wieków XIX i XX, gdy to wprowadzenie pernetian przez Pernet Duchera  poprzez Soleil D’Or doprowadziło  do gwałtownych zmian w świecie róż  w zakresie kolorystyki. Zmiany, które następowały w latach 1820- 1830 szły znacznie szerszym frontem. Oprócz rozszerzenia zakresu koloru kwiatów, nowe rośliny były całkowicie odmienne w  wyglądzie i charakterze od tych, które dominowały w  starych/dotychczasowych/ rosariach. Te nowe róże wymagają  zróżnicowanej opieki. Zmienia się wówczas sam wygląd kwiatów, zmienia się ideał piękna samej róży.  I co najważniejsze, coraz bardziej powszechna staje się najbardziej ekscytująca cecha tych nowości a mianowicie walor powtórnego kwitnienia. Nie znaczy to bynajmniej by wcześniej nasi przodkowie nie znali róż powtarzających kwitnienie. Przykładem niech tu będzie Bifera znana od czasów rzymskich i kwitnąca – w zależności od sposobu prowadzenia- nawet i trzy razy w roku. Dalej, Tous les mois , znana od  XVII wieku. Wreszcie pod koniec XVIII wieku pojawiają się też  kwitnący stale przybysze z Orientu. Zmieniają się w końcu same rosaria. Onegdaj były to w zasadzie wyizolowane ogrody, które przeżywały okres swej chwały w czasie kwitnienia  róż w maju czerwcu a potem na resztę roku popadały w zapomnienie i były po prostu zamykane. Być może to wtedy pojawiło się pojęcie „tajemniczego ogrodu”. Teraz ogród różany staję się miejscem tętniącym życiem przez cały okres wegetacyjny.  Anglicy zaczynają różę wykorzystywać w komponowaniu swych słynnych rabat mieszanych.

Pierwszą z długiego szeregu  Hybrid Perpetual była słynna Rose du Roi, otrzymana w 1816 roku przez królewskiego ogrodnika Souchet’a w ogrodzie królewskim w Sevres, St Cloud, Paris, z oryginalnej Portland Rose, której historia jest zawikłana i nieco niejasna. Wiadomo, że była w szkółce Duponta w Paryżu w 1809 roku, i że Dupont pozyskał ją z Anglii i nazwał ją imieniem księżnej Portland, która prawdopodobnie znalazła lub pozyskała ją w Italii we wczesnych latach XIX wieku. W Anglii była znana jako Rosa Paestana lub „Scarlet Four Seasons„, i mówiono, że została przywieziona z Włoch z okolic starożytnego Paestum. Ta Portland Rose była jasno czerwona, przechodząca w szkarłat, i jeśli była dobrze traktowana i miała usuwane przekwitnięte pąki, to kwitła  dwa razy w roku, latem i jesienią. Była powszechnie uważana za krzyżówkę jakiejś róży francuskiej  i   Autumnn Damask. Sądząc z dokładnego rysunku Redoute w 1817 , to jest to ewidentnie hybryda róży Chińskiej , damasceńskiej i francuskiej, która może i rzeczywiście pochodzi z Italii, gdzie dzięki przychylności  klimatu, róże chińskie były uprawiane na otwartym powietrzu od czasu wprowadzenia ich około 1798 roku. Wnioskując po barwie, zwartym i niewielkim  pokroju, Portland może być blisko Chińskiej róży „Slater’s Crimson China”.

Wróćmy na chwilę do momentu pozyskania przez Duponta Rosa Paestana z Anglii. Dziś to się łatwo pisze, ale pamiętajmy, że jest to okres wojen napoleońskich. Europa jest przeorana głębokimi podziałami a Anglia i Francja nie znajdują się wówczas w Unii Europejskiej  tylko w stanie wojny. Trwa blokada kontynentalna. Pamiętajmy, że nawet pozyskanie egzotycznych roślin czy nowych gatunków róży jest problemem politycznym. Józefina, w końcu żona cesarza musi stosować najróżniejsze fortele by stworzyć swoje rosarium w Malmaison. Co więc może taki mały żuczek jak ogrodnik Suchet. „Pozyskując” z Anglii ową Paestanę musiał być bardzo wdzięczny osobie która mu to umożliwiła. Możemy przeczytać w literaturze/bez powoływania się na źródła/ że osobą tą która to umożliwiła Suchetowi była księżna Portland. Nic więc dziwnego, że w poczuciu głębokiej wdzięczności nazwał ją jej imieniem. Nie brak też i takich głosów które mówią, że owa paestana została przez Anglików i Francuzów pozyskana niezależnie i ten egzemplarz ,którym dysponował Suchet był nieco inny od tego  Księżnej Portland. Nic w tym dziwnego. Na przełomie wieków trwa kampania włoska Napoleona. Francuzi są nieźle zakorzenieni we Włoszech. Grabią tam co popadnie. Jedni najwspanialsze dzieła sztuki w formie „okupu” a inni, ci co mogą mniej , na ten przykład czemu by nie róże.

Jesteśmy znowu przy naszej „Rose du Roi, która  z uroczymi , pełnymi, szkarłatnymi kwiatami, i bardzo silnym aromatem, a przede wszystkim swoim wspaniałym zwyczajem ciągłego rozkwitu przez cały sezon bez specjalnego traktowania i przycinania, była z pewnością wielkim postępem w stosunku do swego rodzica, róży Portlandzkiej – Paestany. Supremacja jej trwała aż do roku 1837, kiedy to od strony Laffay’a nadeszły remontantki i usunęły w cień portlandzkie i powtarzające kwitnienie róże burbońskie.

Szczęśliwym, hodowcą tych wielkokwiatowych Hybrid Perpetuals  był Laffay, znany hodowca róż z Auteuil, który wprowadził na rynek pierwszą typową HP. Princesse Helene w 1837 roku. Potem przyszła ‚Mme Laffay „i” Duchess of Sutherland ”w 1839 roku, a na koniec wieńczy jego sukces w 1842 słynna Rose de la Reine ”, ze swoimi dużymi, liliowo różowymi kwiatami, pięknie pachnąca o płatkach kwiatowych ułożonych jak Cabbage Rose.

Powiedzmy jeszcze kilka słów o Laffay’u. Jego główna aktywność zawodowa zamyka się latami 1828- 1855. Jak pisze Brent Dickerson -  w  latach 1837/43 Laffay wyhodował osiemnaście dobrej jakości Hybrid Perpetuals , i przyjmuje się, że wszystkie one zostały otrzymane z nasion hybryd róży chińskiej (głównie Bourbony i  francuskie) poprzez samozapylanie. Następnie zostały one skrzyżowane z Portlandzkimi i Burbonami. W ten sposób pary genów recesywnych odpowiedzialnych za ciągłe kwitnienie zostały połączone – i tak oto powstały hybryd perpetual, które w drugiej połowie XIX wieku całkowicie zdominowały ogrody różane, dopóki nie zostały stopniowo zastąpione przez mieszańce herbatnie/HT/. Wszystkie badane HP są tetraploidami – mają po dwadzieścia osiem chromosomów, pokazują  ślady hybrydyczności i są sterylne do pewnego stopnia.

Proponuję jeszcze spojrzenie Gerda Krüssmanna  o remontantkach  z jego dzieła – Rosen, Rosen , Rosen str 83.
Remontantki można właściwie uznać jako łącznik między „starymi „ a nowymi” różami. Początek ich historii datuje się od roku 1837, a koniec około 1900. W tym czasie powstało nie mniej niż 4.000 odmian, prawie wszystkie wyhodowano we Francji, tylko niektóre w Anglii i w Niemczech. Pochodzenie HP jest trudne do wyjaśnienia, ponieważ do ich powstania przyczyniły się praktycznie wszystkie grupy róż ogrodowych. Rodowód najstarszych odmian najczęściej po dokładniejszym zbadaniu nie utrzymał się, ponieważ dane rodzicielskich odmian są tylko przypuszczeniem, a siewki często nie są z kontrolowanego zapylania, lecz przypadkowe.
Hodowla remontantek ograniczona była do Francji, przynajmniej do 1847 roku; tutaj działał Laffay, który chciał udoskonalić wielkość i kształt kwiatu, trzeba też pamiętać o Vibercie.
Z przodków pierwszych odmian należy wymienić ‘Gloire de Rosomanes’ (chinenses)

oraz ‘Rose du Roi’ (? portland).
Większość z nich odziedziczyła po swoich przodkach silny wzrost, wiele kolców, DUŻE wypełnione kwiaty (są odmiany o kwiatach pojedynczych) i ZAPACH!!!!
Kolorystyka kwiatów rozciąga się od białego poprzez róż do ciemnej brązowej czerwieni. Właściwie brakuje koloru całkowicie żółtego. Dopiero po 1914 roku nastąpiło wiele krzyżówek ‘Frau Karl Druschki’ z żółtymi TH  .
Anglicy i Amerykanie nie używają oznaczenia „Remontant Rosen”, lecz „Hybryd Perpetual”, jak również „długo kwitnące hybrydy”, co jest przesadą. Z wczesnych,  odmian HP do dzisiaj zostało tylko 100.
Najważniejsze daty z historii HP to:
1837– ‘Princesse Helene’ (Laffay) – purpurowa, najstarsza kreacja
1837 – ‘Prince Albert’ (Laffay) – karminowa
1838 – do 1842 pojawiło się we Francji około 30 odmian o cechach remontantek, ale jeszcze nie noszących tej nazwy. Wszystkie te odmiany możemy nazwać remontantkami dopiero post factum, gdy Francuzi w końcu  zdecydują się je uznać za nową grupę róż

II. Czas chwały  – liczony od roku 1843, tj pojawienia się La Reine do roku  – 1901 tj. wyhodowania  Frau Karl Drushki. Z pewną emfazą możemy powiedzieć, że dzieje remontantek dzielą się na czas od pojawienia się Frau Karl Drushki i na czas po pojawieniu się tej róży.

W tym czasie „produkcja” szła już pełną parą.  Na rynek  wprowadzano zdecydowanie zbyt wiele  odmian i nikt zapewne nie zawracał sobie głowy jakością. Przykładem niech tu będzie  Louis Leveque, który wprowadził w czasie od 1864 do 1904 r., 175 nowych odmian róż ,w większości   remontantek  z których większość  przepadła bez śladu i zaledwie 6-8 odmian przetrwało do  dzisiaj .Z kolei  V.  Verdier w przeciągu ośmiu lat od 1872 do 1879 roku  proponował  rocznie średnio dziesięć nowych odmian. I gdzież one są teraz?

czas ten ilustruję moją ulubioną remontantką Baron Adolphe Rotschild.

Ogółem, według zestawienia HMF wyhodowano dotychczas ponad 3500 odmian remontantek z czego ponad 90% w aktualnie omawianym okresie. Jeżeli teraz zestawienie to przeanalizujemy szczegółowiej, okaże się , że tylko o około 800 odmianach możemy powiedzieć, że w jakiejś formie funkcjonują po dzień dzisiejszy. Przyjąłem wprawdzie dość zawodny jeżeli chodzi o odpowiedź na konkretne pytanie system; mianowicie przyjąłem, że skoro jest zamieszczona fotografia, to odmiana taka musi w jakiejś formie jeszcze znajdować się w uprawie/ niekoniecznie w obrocie handlowym/. Z kolei brak fotografii nie oznacza, że danej odmiany już nie ma, ale te dwa braki winny się wzajem statystycznie znosić . Na takiej to postawie doliczyłem się, że  zachowało się na dzień dzisiejszy około 800 odmian tj około 22% wyhodowanych.

Aż prosiłoby się by dorobek ten zilustrować przykładami, ale gdy zabrałem się za ten przegląd , załamałem się już na literce „A” no bo popatrzmy: Alexander Dumas, Alfred Colomb, Anna de Diesbach, Anna Scharsach, Arthur de Sansal… a gdy przejdziemy do Baronów…Baron Rotschild, Baron Bonstetten, Baron Girod de L’Ain, Baron Haussman, Bronne Prevost… Proszę wybaczyć , ale zostawiam Państwa samych z tym bogactwem, nie czuję się na siłach. Może kiedyś napiszę artykuł o moich ulubionych remontantkach.

III. Okres schyłkowy – Rok 1902 do roku 1944,

W wieku XX gwiazda ich zaczęła zdecydowanie przygasać, choć   do roku 2018 wyhodowano jeszcze około dwustu nowych odmian remontantek .  Ostatnim znaczącym impulsem w ich powstawaniu stała się biała piękność wyhodowana przez Petera Lamberta w 1901 roku -  Frau Karl Drushki. Na 246 odmian wyhodowanych w tym okresie około 108 odmian, tj. 44% zostało bezpowrotnie utraconych. Jednocześnie ponad jedna czwarta powstałych w tym czasie odmian ma w swoich genach udział wspomnianej Frau. Pozostawali pod jej urokiem, praktycznie wszyscy hodowcy od samego autora tej róży, Petera Lamberta, poprzez hodowców francuskich aż do Pedro Dota działającego wszak w łagodnym klimacie i nie potrzebującego róż jakoś znacząco odpornych, ale Dot widział i doceniał i inne jej zalety.By to docenić należy przyjrzeć się bliżej jego mieszańcom  Frau Karl Druschki z pernetianami. Otrzymał w ten sposób całą grupę przepysznie ubarwionych mieszańców, jak gdyby upojonych bogatym słońcem Hiszpanii. Za przykład mogą tu posłużyć takie krzyżówki jak Angel Guimera czy Apeles Mestres. Tak więc gdyby nie ten impuls hodowlany , zainteresowanie  hodowców remontantkami byłoby wręcz symboliczne , jeżeli nie żadne i o wiele wcześniej by wygasło.Potomkami tej odmiany pozwolę sobie zająć się odrębnie ze względu na ogromną ilość tychże.

Chromolitografia z Journal des Roses  1902/8

Największy wkład w rozwój tej grupy róż w omawianym okresie wnieśli hodowcy niemieccy i pozostający w kręgu ich wpływów jak Czesi Jan Bohn i Gustaw Brada. Lambert i wspomniani już Czesi, mają na swym koncie ponad 30 nowych kreacji, pozostali działający w mniejszym zakresie, około osiemdziesięciu odmian. Jeżeli podliczymy wszystkich hodowców niemieckich, szwajcarskich austriackich i wspomnianych już Czechów , to każe się , że w tych kręgach powstało ponad połowę nowych remontantek. Jeżeli nałożylibyśmy na tę mapę strefy klimatyczne, to okaże się że zamiłowanie hodowców z tych rejonów nie ma bynajmniej charakteru platonicznego. Bierze się po prostu z ze zwiększonej odporności remontantek na niesprzyjające warunki uprawowe, ze szczególnym uwzględnieniem ich większej odporności na spadki temperatur.

George Arends

George Arends Wilhelma Hinnera, Hugh Dickson,  czy Mme Cordier Louis Leroya,  to róże które powstały w pierwszej dekadzie. W latach dwudziestych pojawiła się  Candeur Lyonnaise i  Heinrich Munch. Jeszcze później  znana i lubiana do dziś Ferdinand Pichard  francuskiego hodowcy Remi Tane, która dobrze przysłużyła się rozwojowi róż striped. Nie zapominajmy też o Henry Neward i Arrilaga Shornera będącej jak gdyby ulepszoną wersją Mme John Laing. Wreszcie pod koniec lat trzydziestych Symphony Ludwiga Weiganda, będąca udaną krzyżówką remontantki i pernetiany a nazwa zapewne odnosi się do symfonii kolorów jakie nam oferuje.  Ostatnią remontantką jaką znam, jest wyhodowana w roku 2010 siewka Baronne Prevost, nazwana przez hodowcę z USA, Panią Rosemary Sawyer -  White Baronne Prevost. Remontantki zdecydowanie częściej spotykamy w ogrodach Europy wschodniej, gdzie odporność na trudne warunki atmosferyczne a zwłaszcza na spadki temperatur, ma zasadnicze znaczenie. Jak widzimy z tego krótkiego wyliczenia  powstawały zdecydowanie częściej na wschodzie.

IIIA. Czasy najnowsze. Od końca drugiej wojny światowej do roku 2018.

Okres ten wyodrębniłem trochę  arbitralnie i nieco sztucznie. Jednak nie bezzasadnie. W latach 1902 – 1914 , to jest od momentu pojawienia się  Frau Karl Drushki do wybuchu I Wojny Światowej corocznie w obrocie handlowym pojawiało się  8 nowych odmian remontantek. W okresie od rozpoczęcia I wojny do wybuchu drugiej pojawiało się rocznie w obrocie średnio 3,5 odmiany. W okresie powojennym to już  tylko 0,4 nowe odmiany rocznie, przy czym znaczna ich część to sporty od wcześniej uprawianych odmian i odmiany tzw znalezione.

Jak więc widzimy hodowla nowych odmian remontantek , po drugiej wojnie światowej została zarzucona. W ostatnich pięćdziesięciu latach  powstało zaledwie 13 odmian tych róż i to w całości poza mainstreamem hodowlanym a i pomniejsi hodowcy  chlubią się zaledwie pojedynczymi odmianami. Hans Jurgen  Weihrauch wyhodował dwie – Evi Timm z 2003 roku i Roderich  w dwa lata później. Dalej John Scarman w roku 2005 wyhodował Jean Jacques Voirol. Dwie dał nam Ralph Moore  zapewne w toku prowadzonych przez siebie eksperymentów hodowlanych związanych z pomniejszaniem wszystkiego czego się dotknął w 1998 roku  wyhodował  Moore’s Clasic Perpetual i  Moore’s Pink. Po wojnie  czeski mistrz Jan Bohm  nie hodował już róż bo komuniści jego gospodarstwo zarekwirowali i zniszczyli , ale musiał coś tam w cichości eksperymentować, bo w roku 1955 u schyłku swego życia ogłosił, ze ma swego rodzaju unikat bo żółtą remontantkę. Nazwał ją Hold Slunci. Nawet Kordesowie mają tu coś na sumieniu  bo w roku  1960 odnotowujemy odmianę  Waldfee, będącą krzyżówką prześwietnej Mrs John Laing z inną świetnością Independece, ale czy ona  tak na prawdę jest remontantką? Raczej mieszańcem remontantki.  Ostatnia nowa remontantka jaką znalazłem  była to wyhodowana przez Rosemary Sawyer z USA w roku 2010 biała  White Baron Prevost. Jest to siewka Baron Prevost .

Podobna ilość remontantek , do tych jakie znalazły się po wojnie w rejestrach  hodowlanych, to róże znalezione, bądź niewiadomego pochodzenia. W grupie tej znajdziemy  tak interesujące odmiany jak  Barbara Worl,  Grandma Hat, czy Crestline Mulbery . Wszystkie te znaleziska pochodzą z terenu Stanów Zjednoczonych i ich nazwy są zapewne tymczasowe dopóki eksperci  nie wpadną na właściwy trop. Również  u nas, w Polsce znajdziemy takie przykłady . Jedną z takich znalezionych przez Barbarę Szwedo jest wspaniała remontantka nazwana przeze mnie tymczasowo Vetter i opisana w odrębnym wpisie. Nie zabrakło w omawianym okresie również 4 sportów.

Ogółem więc do ogólnego dorobku, lata międzywojenne dołożyły  29 odmian, przy czym ostatnia nowa odmiana kwalifikowana do grupy remontantek, jest jak jak już wspomniałem White Baron Prevost. Tak więc jak patrzymy na historię powstania i rozwoju remontantek, ostatni okres jest wyraźnie czasem ich zmierzchu.  Czy to ich nieodwołalny koniec? Niekoniecznie. W obrocie handlowym bowiem  i w kolekcjach róż czy ogrodach różanych, daje się zauważyć ich wyraźny renesans. Jeżeli okaże się, że to obserwowane zjawisko nie ma charakteru przejściowego to zapewne hodowcy znajdą na to adekwatną odpowiedź. Wskazywało by na to dzieło Ralpha Moore, który pokazał, że i remontantki da się zminiaturyzować tak  by  mogły bez przeszkód mieścić się w dzisiejszych zminiaturyzowanych ogrodach. Nie jest to niemożliwe, jeżeli weźmiemy pod uwagę inne ich cenne cechy jak odporność na choroby czy mrozoodporność  mieszcząca się w granicach 4 strefy uda. Jeżeli ją hodowcy zachowają.

Ciemno czerwone róże Kordesa

na fotografii obok – Madame Caroline Testout.

fotografia pochodzi z książki Roses and rose growing to tytuł książki wydanej 1908, autorstwa Rose G. Kingsley.

Wilhelm Kordes II najwyraźniej miał dużą słabość do róż o ciemno czerwonym zabarwieniu bo wyhodował ich około 41 odmian, co stanowi  30% jego dorobku. Wszystkie one powstały w przeciągu 25 lat pomiędzy 1930 a 1955 rokiem Już na początku swej olśniewającej kariery,  zamarzył by wyhodować ciemno czerwonego mieszańca herbatniego z użyciem+* Madame Caroline Testout. *W tym celu wykonał kilka obiecujących jego zdaniem ,krzyżówek na przykład z General Jacqueminot , ale żadna z uzyskanych tak siewek  nie była czerwona. Po wielu próbach i bezowocnym błądzeniu , Kordes stwierdził, że nie będzie możliwe uzyskanie czerwonej róży bezpośrednio od „Mme”. Caroline Testout „, więc skupił się na innych  swoich siewkach . Koniec końców laury z jej użyciem zgarnął David Austin, który użył Madame z powodzeniem w swoim programie hodowlanym uzyskując w prawdzie różową Wife of Bath, ale ta z kolei walnie przyczyniła się do do sukcesu różowej linii róż Austina,  będąc  rośliną rodzicielską nie mniej jak tuzina Austinowskich piękności. Nie ma więc wątpliwości , że pośrednio i Madamme Caroline ma swój niewątpliwy wkład w rozwój tej linii hodowlanej.

Ale wracając jeszcze raz do Kordesa: nie zrezygnował on całkowicie  ze swego pierwotnego zamysłu wyhodowania róży czerwonej z użyciem Madame Caroline Testout. Wybrał  drogę pośrednią. Mianowicie zwrócił uwagę na innego  różowego mieszańca herbatniego Fredericka Ewansa, dziś już utraconego – Superb. Rodzicami tej róży była właśnie Madame Caroline Testout  z Willowmere.

Na fotografii obok Cathrine Kordes

Otóż krzyżując ową Superb z Sensation otrzymał w roku 1929, wspaniałą, wymarzoną i jak najbardziej czerwoną  * Cathrine Kordes.  * Jednakże Kordes dążył do jeszcze bardziej czerwonej i bardziej aromatycznej róży. Skrzyżował więc „Cathrine Kordes” z „W.E. Chaplin „a jedną z otrzymanych  tak w roku 1935   siewek, okazała się *Crimson Glory *- bardzo ciemnoczerwona, bardzo aromatyczna i bardzo popularna na całym świecie.

fotografii obok  Crimson  Glory – przez uprzejmość – Pani Urszula Trętowska – Montisfont Abbey

Niektóre inne czerwone róże Wilhelma Kordesa II, które zajęły poczesne miejsce w panteonie róż, to  World’s  Fair (ciemnoczerwona floribunda, zdobywczyni  AARS za rok 1940), potomkini Dance of Joy i właśnie Crimson Glory. Róża ta  da w roku 1951, już po wojnie, jeszcze jedną ciemno czerwoną sławę Kordesów. Independence/ Baby Chateau -również Kordesowa purpurowa pół polyanta pół floribunda x Crimson Glory/   to pomarańczowoczerwona róża, która wywołała trzęsienie ziemi  w świecie róż, kiedy to została wprowadzona. Ten niespotykany podówczas kolor kwiatów róży powstał poprzez wytworzenie się w różach pelargonidyny , substancji chemicznej nadającej pelargoniom ich unikalny  odcień,

na fotografii Independence

Odmiana ta jest protoplastą wszystkich pomarańczowoczerwonych róż i dzięki swej specyficznej, przez dłuższy czas niespotykanej u róż barwie – była wartościowym uzupełnieniem asortymentu róż.Do czasu pojawienia się Independence można było powiedzieć, że róże wielkokwiatowe nie miały pigmentu pomarańczowego. Podobnie jak do dziś nie mają pigmentu niebieskiego. Od czasu Independence  kolor pomarańczowy w różach zaczął się pojawiać coraz częściej wskutek samoistnej mutacji. Popuśćmy nieco wodze fantazji. Może  podobnie stanie się genami odpowiedzialnymi za brak pigmentu niebieskiego w różach? W ostatnich latach jednak jest coraz rzadziej uprawiana, ponieważ jej liście są silnie porażane przez czarną plamistość. Najzdrowiej rosną egzemplarze pienne; najlepiej też uwydatnia się wówczas nieco zwisły pokrój tej odmiany. Róża ta bezpośrednio przyczyniła się do powstania tak wielkich kreacji różanych jak:Charles de Gaulle, Carina, Zorina, Prominent, Coctail,* Baccara* ,czeska Usvit, Parkzauber,* Clair Matin*, Katherine Mansfield i wiele innych.

Independece to również roślina mateczna  wysoko cenionej „Karl Herbst”. Róża ta , znana jest również jako Red Peace . Ten pochodzący z roku 1950, potomek Independence i Peace, został tak nazwany  dla upamiętnienia bardzo  dobrego przyjaciela hodowcy.

na fotografii  Karl Herbst.

Trochę później, bo w roku 1952 pojawia się  ciemno czerwony – jak najbardziej – Brillant, ale już przypisywany Reimerowi Kordesowi. Da on pyłek  i wespół z Prima Ballerina  powstanie w roku 1964  purpurowo czerwony „Ernest H. Morse„  (Sam McGredy napisał potem , że uważał „Ernest H. Morse” za jednego z najlepszych  mieszańców herbatnich Kordesów). Mnie osobiście wydaje się, że nieco przesadził w pochwałach dzieła przyjaciela. W każdym razie W. Kordes uhonorował  piękną czerwoną różą również małżonkę pana Morse, panią Betty Morse. Odmiana ta jest ciekawą próbą hybrydyzerską jako, że jako rośliny matecznej użył Crimson Glory, natomiast  za dawcę pyłku posłużyła nienazwana siewka Kordesa będąca potomkiem równie wybitnej pary  a mianowicie Crimson Glory i Catherine Kordes. Odmiana Betty Morse nie miała jednakże tak pięknego koloru jak wcześniejsze ciemno czerwone mieszańce Wilhelma Kordesa II.

Jednakże  czerwone róże  wywodzące się mniej lub bardziej bezpośrednio  od Madame Caroline Testout nie wyczerpują całego dorobku Kordesów jeżeli chodzi o ciemno czerwone róże. Takim przypadkiem jest piękna Barcelona , do złudzenia przypominająca przepiękną chińską różę Francis Dubreuil. Barcelona  powstała  z udziałem Sensation/  która jak wspomniałem na początku posłużyła   jako dawca pyłku do wyhodowania  Cathrine Kordes. Innym przykładem takich prób niech będą róże powstałe z udziałem Dance of Joy jak np. dwie siostrzane siewki powstałe z tej samej krzyżówki z Mary Hart. Mam tu na myśli floribundy Carl Kempkes , oraz Erich Frahm.

W swoim programie hodowlanym, dotyczącym ciemno czerwonych róż, Kordes najczęściej używał floribundy Savagueota z roku 1931 tj Dance of Joy 9 razy oraz swoich czempionów, Crimson Glory 12 razy i Catrine Kordes 9 razy. Nadto jeszcze Independent 4 razy i okazjonalnie  Else Poulsen, Hadley,  czy World’s Fair.

Ciemno czerwone róże Wilhelma Kordesa II.

Adolf Grille

Baby blaze

Baby Chateau

Barcelona

Betty Morse

Black Bess

Bonn

Carl Kempkes

Cheer

City of Norwich

Commonweath

Crimson Glory

Crimson King

Dwarf King

Edward Behrens

Erich Frahm

Eutin

Eva

Fritz Hoger

Gartendirektor Nose

Grace Moore

Harry Maasz

Holstein

Independence

Karl Herbst

Lilie Dawber

Madcap

Magic Red

Malar

Mary Clay

Meisterstuck

Parkjuwell

Red Velvet

Sammetglut

Scarlet Queen

Wilhelm Hansman

Wilhelm Teetzman

World’s Fair

Zulu Queen

Tak by wyglądał w skrócie przegląd dorobku w zakresie czerwonych róż Wilhelma Kordesa II.

Austin David –

Artykuł ten piszę już po śmierci Maestro.”Ojciec chrzestny English Roses” po 75 latach spędzonych na tworzeniu nowych odmian róż w dążeniu do ostatecznej doskonałości, zmarł w wieku 92 lat. Jego syn  powiedział:  Będzie go boleśnie brakować w globalnej firmie rodzinnej, którą stworzył. Ale pasja, którą zaszczepił, będzie kontynuowana i będziemy wierni wizji mojego ojca, kiedy założył firmę prawie 60 lat temu.” chociaż będzie to trudny czas dla rodziny, biznes będzie kontynuowany jak zwykle.”Nasz sukces jest w dużej mierze oparty na wartościach i etyce naszej rodziny i nie planujemy tego zmieniać”.

David Austin,syn rolnika, którego English Roses/chciałoby się powiedzieć anielskie/ zdobyły wyobraźnię ogrodników i miłośników róż na całym świecie. Urodził się 16 lutego 1926 roku , na tej samej farmie , na której  mieszkał. Dorastając na wsi w Shropshire, Austin rozwijał swą pasję do hodowli roślin już od bardzo młodego wieku. Jednak jego zainteresowanie kwiatami naprawdę rozkwitło, kiedy po raz pierwszy wpadło w jego ręce czasopismo o nazwie Ogrody Ilustrowane ,wyszperane w szkolnej bibliotece. Zachęcony przez swojego nauczyciela, postanowił rozszerzać swe zainteresowania.

James Baker, przyjaciel ojca Davida, prowadził rodzinną szkółkę roślin ozdobnych. David odwiedzał go i był oszołomiony nowymi odmianami łubinu, które hodował James. Właśnie wtedy zaczęła u niego kiełkować idea hodowli nowych odmian roślin . Pochodzący ze środowiska rolniczego David posiadał wrodzoną wiedzę o roślinach, ale  zastosowanie jej w mniej praktycznym świecie kwiatów nie spotkało się z aprobatą ojca. Jednak wspierała go siostra która np.  dała mu na 21 urodziny książkę AE Bunyarda, Old Garden Roses. Książka ta sprawiła że zakochał się w różach.

Początkowo zajął się różami jako hobby.  Prawdziwe piękno dostrzegał w odmianach historycznych, ale szanując powodzenie jakim cieszyły się mieszańce herbatnie postanowił zamówić po kilka odmian jednych i drugich, aby porównać ich wady i zalety. Chociaż nie był zauroczony mieszańcami herbatnimi,to jednak docenił ich zalety. Szerszy zakres kolorów i walor powtarzania kwitnienia. To był ten  moment, kiedy postanowił stworzyć coś zupełnie nowego. Różę z pięknem i zapachem ukochanych Starych Róż, ale z zaletami nowoczesnych. Wielekroć twierdził, że jak gdyby bezpośrednią inspiracją drogi jaką winien podążać była róża Stanwell Perpetual.  Rozpoczął powolny i celowy proces rozmnażania tego nowego rodzaju róży. Po wielu niepowodzeniach, gdy to natura upominała się o swoje, pierwszą różę w stylu takim jaki sobie to wyobraził, stworzył dopiero w 1961 roku. Była to  „Constance Spry” (Ausfirst) . Specjaliści branży powiedzieli, że nikt nie kupi takich „staroświeckich róż”, a znane mu szkółki odmówiły ich rozmnażania. Nie można go łatwo zniechęcić,  postanowił zignorować zastrzeżenia swoich przeciwników i sprzedawać róże miłośnikom róż, bezpośrednio w swoim gospodarstwie. Jak wiemy Constance Spry, nie powtarzała kwitnienia, jednak powoli doskonalił swoje hodowle. prace te zajęły mu całe lata sześćdziesiąte. W tym też czasie  we współpracy z Grahamem Thomasem , którego pozyskał do swej idei  ukuł termin English Rose, dla swoich mieszańców , które już łączyły wdzięk róż historycznych z powtarzaniem kwitnienia. Twierdził, że skoro  Francuzi mają  Gallijskie, Szkoci Scotch Briar, dlaczego więc Anglicy nie mieliby również mieć grupy róż, które mogliby nazwać własnym imieniem – zwłaszcza, że róża jest tak spleciona z kulturą i historią Anglii.

Pierwsze lata były dość trudne, szczególnie dlatego, że próbował konkurować z wieloma innymi szkółkami róż. Jednak dzięki wsparciu jego żony Pat, w połączeniu z wyjątkową kombinacją cech, jakie miały do zaoferowania amatorom róż, róże angielskie zyskiwały na popularności, a styl róż historycznych zaczął cieszyć się od   renesansem popularności.

Dopiero w 1983 roku David doświadczył swojego pierwszego prawdziwego przełomu, kiedy przedstawił trzy bardzo dobre angielskie róże na Chelsea Flower Show, w tym różę nazwaną od jego dobrego przyjaciela i mentora, czcigodnego ogrodnika, Grahama Thomasa. Reakcja prasy, a także opinii publicznej, na różę „Graham Thomas” (Ausmas) była entuzjastyczna, a David przyznał, że najbardziej odpowiada za uznanie i sukces angielskich róż. W następnym roku zdobył jeden z wielu złotych medali na RHS Chelsea Flower Show, a ogród Davida Austina stopniowo zaczął stawać się jednym z najważniejszych wydarzeń dla odwiedzających i tak to trwa do dziś. Ten raczkujący ogród różany, obecnie uważany  jest za jeden z najpiękniejszych ogrodów różanych na świecie.

Wraz ze wzrostem popularności, jego szkółki zaczęły się rozrastać, dodatkowy dochód oznaczał, że stare stodoły z zardzewiałymi i rozpadającymi się drzwiami, można było zastąpić nowoczesnymi halami do pakowania, a stare szklarnie hodowlane zastąpiono większymi i bardziej przestronnymi, choć wciąż używanymi.

Zwiększone dochody dały mu także możliwość stopniowego powiększania  programu hodowli róż, który dziś jest jednym z największych na świecie. Każdego roku David wprowadzał trzy nowe odmiany. Od zapylenia do sprzedaży cały proces tworzenia nowej odmiany róży trwa dziewięć lat. Za każdą nową wypuszczoną do handlu różą, stoi ponad sto tysięcy nowych siewek. „Nie ma nic bardziej ekscytującego niż sadzenie 350 000 sadzonek, których nikt nigdy wcześniej nie widział”  Absolutna większość z nich nigdy nie wejdzie na rynek, powiedział, wskazując rzędy kolorowych róż na polu. Na pytanie co się z nimi stanie odpowiada: „Zostaną wykopane i skompostowane. Nie ma sensu być sentymentalnym!”

Austin powiedział, że nie lubi wybierać ulubionych, ale miał słabość do „Claire Austin”.

„Nazwa pochodzi od mojej córki i jest wybitną białą różą” – powiedział. „Ale gdybym miał wybrać tylko jeden, myślę, że różowy” Olivia Rose Austin „, nazwany tak od mojej wnuczki, musi być jednym z najlepszych, jakie kiedykolwiek wyhodowałem.

Zapytany, czy planuje przejść na emeryturę po tylu latach, powiedział: „Nie, jestem tak samo podekscytowany hodowlą róż teraz, kiedy zaczynałem robić to jako hobby jako 15-latek.

„Myślę, że moje najnowsze róże to jedne z najlepszych, jakie kiedykolwiek wyprodukowałem, ale nie są idealne.

„Chcę wyhodować naprawdę dobrą karmazynową różę i dalej poprawiać odporność naszych róż na choroby. To mnie napędza – moja miłość do róż i świadomość, że są jeszcze lepsze. ”

Jego starania o hodowlę róży zaowocowały wieloma nagrodami, a jednym z jego najbardziej dumnych osiągnięć było otrzymanie OBE w 2007 roku za swoje usługi dla ogrodnictwa. Po otrzymaniu nagrody powiedział: „Każdego dnia dziwię się mojemu szczęściu, że udało mi się uratować róże hodowlane. Moją największą satysfakcją jest widzieć przyjemność, jaką moje róże dają ogrodnikom i miłośnikom róż na całym świecie ” Jego róże też zdobyły wiele nagród na całym świecie. „Graham Thomas” (Ausmas) został wybrany na Światowa faworytka Światowej Federacji Rosyjskich Towarzystw Różanych (WFRS) w 2009 r. i „Gertrude Jekyll” (Ausbord) dwukrotnie głosowały na ulubieńca Wielkiej Brytanii. Około 30  z nich zostało również uhonorowanych prestiżową Nagrodą Zasługi Ogrodniczej od RHS. Ogród w Albrighton, w domu Davida Austina i  kolekcja jego angielskich róż, otrzymała nagrodę Garden Excellence od WFRS w 2015 roku.W 2003 roku David Austin otrzymał Victoria Medal of Honour od Królewskiego Towarzystwa Ogrodniczego za jego zasługi dla ogrodnictwa , oraz  Dean Hole Medal z Royal National Rose Society. Otrzymał również honorowy tytuł magistra z University of East London za prace o hodowli. róż,oraz nagrodę za całokształt twórczości z Garden Centre Association w 2004 roku i został uhonorowany Orderem Imperium Brytyjskiego w 2007 roku. W 2010 roku nazwano go „Wielkim Rosarianinem Świata”.

W 1990 do firmy dołączył syn  Davida JC Austin  -urodzony w roku 1958, absolwent zarządzania Uniwersytetu Salford w Manchesterze,  Wspólnie rozwinęli firmę David Austin Roses w światowy biznes, rozszerzając działalność z Wielkiej Brytanii na Europę, a w ostatnich latach na Stany Zjednoczone i Japonię, gdzie mają teraz biura. Nie spoczął na laurach, w 1992 roku, z siłą napędową i wsparciem Davida Juniora, postanowił rozpocząć zupełnie nową odsłonę programu hodowlanego. Celem ich było opracowanie odmian przeznaczonych specjalnie na rynek kwiatów ciętych, dostępnych przez cały rok, przy zachowaniu piękna, zapachu i uroku, które stały się tak rozpoznawalne w jego różach ogrodowych. Pierwsza grupa ciętych róż została przedstawiona w roku 2004   i podobnie jak i w przypadku jego róż ogrodowych, zajęło to trochę czasu, zanim zostali zaakceptowani, będąc bardzo odmienną propozycją od status quo. Dziś David Austin daje róże, które są uważane za jedne z najbardziej prestiżowych i poszukiwanych róż weselnych i imprezowych na świecie zostały użyte do uczczenia najbardziej intymnych prywatnych okazji przez najbardziej prestiżowe królewskie wesela prezentowane na światowej scenie.

Firma David Austin Roses znacznie się rozrosła na przestrzeni dziesięcioleci, ale nadal pozostaje firmą rodzinną . Wkracza trzecie pokolenie, Richard Austin, wnuk Davida Seniora i syn Davida Juniora, dołączył do firmy w 2010 roku, kontynuując pasję ojca i dziadka i pracę ich życia .  Z kolei oni, są wspierani przez lojalny zespół, z których wielu pracuje w branży od ponad 15 lat, w tym jego Menedżer  Carl Bennett, który przepracował w firmie  prawie 30 lat.

Życie to jednak nie tylko firma, to również rodzina, która odnosi się do seniora z wielkim  szacunkiem , nazywając go  jako „Pan A”.  Wspólnie z nieżyjącą już również żoną Pat, wychował trójkę dzieci: David JC Austin, James Austin i Claire Austin,   Ma również  oraz ośmioro wnucząt.

Oprócz zamiłowania do róż, miał wielką miłość do literatury, a jego salon wypełniony jest różnorodnymi książkami. Pierwsza książka, którą napisał, to „The Heritage of the Rose” , opublikowana została  w 1988 roku. W 1993 roku wydał pierwszą edycję The English Roses , która wielokrotnie poprawiana i wznawiana zdobyła wielkie uznanie na całym świecie. Szczególnie lubił poezję i opublikował zbiór swoich wierszy w 2014 roku zatytułowany The Breathing Earth , która czerpie w nim ze swoich doświadczeń życiowych i miłości do natury.

Zostanie zapamiętany jako jeden z największych rosarians i hodowców róży wszech czasów, który jest odpowiedzialny za stworzenie aktualnie największej  na świecie marki ogrodniczej. Jego dorobek jest doprawdy imponujący. Na jego koncie mamy zapisanych około  240 odmian róż. Jeszcze przed śmiercią planował co będzie robił w najbliższej przyszłości. Tak , że za 9 -10 lat  jeszcze będziemy mogli podziwiać róże które w ostatnim czasie projektował. Twierdził,że jego najlepsze róże powstały w ostatnim czasie. Miejmy nadzieję, że własnie w tej grupie róż znajdzie się odmiana, która będzie godna nosić imię: David Austin.

Proponuję doskonały foto reportaż zamieszczony w internetowym wydaniu Mail online    /www.dailymail.co.uk

Pisząc ten szkic korzystałem  z artykułu na stronie:  https://www.davidaustinroses.com/eu/about-us/david-c-h-austin