Moje róże – moja pasja

Zima 2016/17

Ostatnia zima   z punktu widzenia rosomaniaków miała jeden, niewielki feler.Na wschodzie kraju, przez dwie noce utrzymywała się temperatura -25c  i poza tym jednym wybrykiem, była łagodna i śnieżna. Ten umiarkowany spadek temperatury pozwolił przeto na podzielenie się kilkoma spostrzeżeniami praktycznymi.

Zaskoczeniem in plus jest zachowanie się remontantek, które generalnie dobrze ją zniosły nawet bez okrycia. Nie ucierpiały w ogóle Reine des Vilettes, Baronne Adolphe Rostchild, Mrs John Laing, Souvenir du Victor Verdier , Souvenir du dr Jamain, duchesse de Rohan a nawet American Beauty. Nie dała rady jedynie  Madame Knorr.

Równie świetnie sprawowały się burbońskie z Madame Isaac Pereire na czele. Bez okrycia świetnie sobie radziły Variegata di Bologna, Boule de Neige,  czy Honorine de Brabante, ale już Louise Odier nie dała rady. Mam posadzone obok siebie dwa krzewy Louise i jeden z nich okryłem i było OK , natomiast drugi, wolnostojący przemarzł.

Ogromną niespodziankę in minus  sprawiły mi natomiast mieszańce G. Bucka. Carefree Beauty, Prairie Star, Folksinger, Prairie Harvest a nawet Applejack. Wszystkie zachowały się tak jak mieszańce herbatnie. Redukcja do linii śniegu, czyli ich mrozoodporność to około -23c. Natomiast do mieszańców kanadyjskich nie mam najmniejszych zastrzeżeń. Podobnie jak i do róż Geschwinda. Z jednym wyjątkiem. Przemarzł Leopold Ritter, czemu – Bóg raczy wiedzieć.

Minus 25c to było dużo za dużo również dla mieszańców wichury. Albertine/ wielka szkoda/ Alberic Barbiere/pożegnam się bez żalu/ Francois Juranville. Wszystkie one nie dały rady. Mam jeszcze Paula Transona, ale ponieważ jest młody, został okryty, wprawdzie bardzo lekko , tylko gałęziami świerku, ale to już wystarczyło. Pięknie się przechował.Wielu autorów piszących o różach, również Alchymista zalicza do pewnego rodzaju mieszańców wichury. Muszą tam być jednakowoż jeszcze inne geny obecne/ przypuszczam, że rosa kordesii/, gdyż moje egzemplarze Alchymista, zareagowały na tę zimę niejednoznacznie, bowiem część pędów przemarzła a część widzę , że regeneruje.  Również na granicy wytrzymałości znalazły się mieszańce multiflory. Słabsze pędy zamarły, natomiast te o dobrym wigorze przezimowały bez problemu. Mam tu na myśli Veilchenblau, Marie Louise, Dorothy Perkins.

Z mieszańców rugosy przemarzł Dr. Eckner i  Thusnelda , inne mieszańce rugosy z mojej kolekcji zachowały się jak trzeba, łącznie z Conrad Ferdinand Mayer, której to konstytucja jest często poddawana wątpliwości co do jej odporności mrozowej.

Doskonale zachowała sie Bonica, Basino, czy o dziwo wprawdzie okryta ale jednak to niespodzianka – urokliwa Gloire de Dijon. Dalej, Utopia – wprawdzie ją kopczykowałem, jednakże odkryte części pędów również zachowały się  bez uszkodzeń

Róże Austina, zachowały się tak jak się im to przypisuje. Egzemplarze silniejsze, bardzo rozrośnięte jak Charles Austin, Pilgrim czy Othello nie były okrywane i nastąpiła redukcja krzewu  do linii śniegu . Wyjątkiem jest tu Wincherster Cathedral , która, mimo braku okrywy zachowała krzew w całości. Nie wiem czemu to przypisać. Może jest po prostu bardziej odporna na niskie temperatury niż inne austinki. Natomiast lekko okryte stroiszem, Teasing Georgia, Golden Celebration czy Szekspir obudziły się wiosną w pełnym wigorze.

Mieszańce piżmowe Pembertona by przetrwać potrzebują okrycia. Te, które okryłem/lekko/, przezimowały bez zastrzeżeń. Nie okryte, przemarzły do linii śniegu, łącznie z ich praprzodkiem różą Trier.

Portlandzkie, zimowały bez okrycia i wykazały się zupełną odpornością. Z jednym wyjątkiem Jacques Cartier, którego krzew  wygląda na mocno uszkodzony i będzie wymagał ostrego cięcia

Poliant – nie mam, natomiast róże bliskie poliantom jak grupa The Fairy, przemarzły do linii śniegu.

O Galijskich czy centifoliach nie piszę , ponieważ ich odporność mrozowa to około -30 c, więc spoko, w samych koszulkach.

To tyle na prędce .

Podobno są podobne

Podobno są podobne. Zwrot ten upowszechnił się w latach siedemdziesiątych za sprawą rywalizacji dwu piosenkarek: Maryli Rodowicz i Urszuli Sipińskiej. Ja, jednakowoż nie o nich a oczywiście o różach. Są takie momenty gdy to hodowcy  celowo poszukują odmian o podobnych cechach i o podobnym wyglądzie, by nie wnosić opłat licencyjnych za udany produkt konkurenta. Jednakże na ogół są to tylko czyste zbiegi okoliczności. Czasem to rosomanes to pomaga, a czasem przeszkadza. Przeanalizujmy więc niektóre przypadki.

Swego czasu, posadziłem obok siebie Erinnerung an Brod i   Himmelsauge/Russeliana/. Aż więc prosi się  o porównanie. Z moich obserwacji , zdecydowanie więcej przymiotów przydałbym Erinnerung an Brod. Jest ona bardziej odporna na choroby grzybowe i podczas gdy Russeliana jeszcze w czasie kwitnienia podlega defoliacji, to liście tej drugiej zachowują się nienagannie. Kwitnienie  ich i sam kwiat – są niezwykle do siebie podobne. Takoż i wzrost krzewu jak i ich mrozoodporność. W naszych ogrodach, ograniczonych przestrzennie nie ma potrzeby sadzić bliźniaczo podobnych roślin Stawiam więc na Erinnerung an Brod. W innym sensie podobne do siebie są Himmelsauge i Russeliana.   Do tego stopnia, że z czasem miłośnicy róż zaczęli je utożsamiać i różnice między nimi były na tyle nie znaczące, że z czasem zatracono zdolność ich rozróżniania. Lepszą okazała się być Russeliana i dziś mamy jako ostateczny argument badania genetyczne Anne Bruneau z Universite de Montreal , która wykazała poprzez analizę porównawczą DNA, że róża sprzedawana jako Himmelsauge jest w istocie genetycznie identyczna z Russeliana.   Tak też twierdzi wielki znawca dorobku R. Geschwinda – Eric Unmuth, który zakładając kolekcję róż przypisywanych Geschwindowi dokonał wnikliwej analizy porównawczej jego dorobku. Może jeszcze gdzieś jeszcze w zapomnianych kolekcjach wegetuje Himmelsauge, ale o tym na razie nie wiemy a i z każdym rokiem szanse jej odnalezienia są coraz mniejsze.

Znacznie prostsza jest sprawa z inną bliźniaczo podobną do siebie parą tj Lykkefund – Rosa Helenae Semiplena.

Odmiana Lykkefund, została wyhodowana przez Aksela Olsena w roku 1930. Kwiaty o kolorze trudnym do jednoznacznego zdefiniowania. Gdy rozpoczynają kwitnienie są żółto kremowe do łososiowego, przekwitając  bieleją od żółtego do białego, pojawiają się w wiechach kwiatostanowych liczących od 10-30 sztuk. Kwiaty średniej wielkości, pojedyncze do półpełnych, kwitnące raz w sezonie,pachnące. Zakłada drobne pomarańczowe owoce  . Jej pochodzenie określamy jako  Rosa Helenae x *Zephirine Drouhin*tak przynajmniej podaje HMF, ale opinie na ten temat są rozbieżne. Na przykład Peter Beales twierdzi, że to mieszaniec multiflory. Gdybyśmy dążyli koniecznie do tego by dzielić w tej kwestii włos na czworo, to zwróciłbym uwagę na znaczenie nazwy. Otóż jest to – „znaleźć szczęście” -  może więc jest to po prostu róża znaleziona przez A. Olesena a dzieje jej skrywają się przed naszym wścibstwem jak ptactwo w jej splątanych pędach.

Z kolei Rosa helenae semiplena, jako siewkę r.helenae, uzyskał  inny Duńczyk Valdemar Petersen. Kwiaty ma niewielkie, półpełne – 10-15 płatków,a forma ich jest zdecydowanie bardziej urodziwa od wyjściowej ale na tyle podobna do Lykkefund, że nie ma najmniejszego powodu by mieć je obie w kolekcji, tym bardziej, że obie zalicza się do gigantów. Mnie bardziej się podoba  r. helenae semiplena niż Lykkefund. Kolor kwiatów mieszany od białego przez kremowy do jasno żółtego w zależności od fazy rozwojowej kwiatu. Zakwitając wiechami i cieszy nas mocnym miodowym zapachem.

fotografie obok Joanna Smolińska w rosarium Powsin 2012.

To niesłychanie bujna roślina, jej pędy mogą osiągać nawet 7m długości. Pewnym ograniczeniem dla jej wzrostu mogą być u nas warunki atmosferyczne bowiem mrozoodporność nie przekracza -30c, niemniej jednak zimę 2011,2012 o spadkach temperatury do – 20c jak i tą z 2016 o temperaturze -25C zniosła doskonale i kwitła bardzo obficie.

Kolejna para jaka mi przychodzi na myśl to Virgo – Pascali . Róże czysto białe wprawdzie są rzadkością, ale bardzo trudno je jakoś zdecydowanie rozróżnić. Omawiana tu para będzie tego najlepszym przykładem.

Obie są mieszańcami herbatnimi co jeszcze bardziej upodabnia je do siebie. Virgo to hodowla Charles Mallerina z roku 1947. Kwiaty ma duże, białe o lekko zielonkawym odcieniu, które rozwijają się z przepięknych pąków o wysokości nawet 5 cm. osadzonych na ogół pojedynczo na pędzie. Jeszcze 20- 30 lat temu, była to podstawowa biała odmiana na kwiat cięty. Dziś w szklarni zastąpiły ją inne a i w obrocie znacznie częściej spotkamy Mont Shasta , która choć ma o wiele silniejszy wzrost to jednak gdzie jej urodą do Virgo…Pochodzenie jej to :Blanche Mallerin x Neige Parfum. Obowiązkowo należy wspomnieć tu, że jest jednym z rodziców słynnej *Iceberg* oraz* Royal Highness*

Jeżeli chodzi o Pascali, to spotyka się ją również nazwę Blanche Pasca .Jest to róża wyhodowana przez  Louisa Lensa w roku 1963 i z całą pewnością  to jego największa i najsłynniejsza kreacja. Kwiaty ma czysto białe o przepięknej szlachetnej budowie, perfekcyjnie ułożone i złożone z 23 25 płatków. Zdecydowanie najładniejszy, biały mieszaniec herbatni. Pierwsza liga.  Aż chciało by się powiedzieć:”Jaka szkoda , że nie pachnie!” Odporna na uszkodzenia od deszczu. Super róża na kwiat cięty, kwiat zachowuje żywotność ponad tydzień. Jest już około pół wieku na rynku a ciągle ma duże powodzenie, no bo trudno byłoby zarekomendować kupującemu lepszą białą różę ogrodową. Podobna do niej Virgo nie ma jednakże  tego wigoru.

Nazwa tej róży nawiązuje do świąt  Wielkanocy, kiedy to biały kolor jest  kolorem liturgicznym . Róża ta została uhonorowana tytułem World Rose Hall of Fame Winners czyli World’s Favorite przez World Federation of Rose Societes  za rok 1991 oraz w roku 1969 ptrzymała  laur AARS. Pochodzenie:*Queen Elizabeth* x White Butterfly. Ww roku 1982, z jej udziałem Vittorio Barni , uzyskał równie piękną odmianę *Casta Diva* a Walther Lammerts, który wyhodował  Queen Elizabeth tak pisze  w American Rose Annual z roku 1969:” Wielokrotnie dokonywałem krzyżówek Queen Elizabeth z White Butterfly próbując uzyskać białą różę , ale wszystkie moje próby spotkały się z niepowodzeniem. Udało się to dopiero L. Lensowi.”

Drugą parę bliźniaczo podobnych mieszańców herbatnich stanowią Osiria i Bicolette. Obie szczycą się dwukolorowymi kwiatami. Osiria ma Kwiaty karminowo czerwone ze srebrzysto białymi rewersami płatków i w odróżnieniu od Bicolette nie pachnie. Kwiaty średnicy 11 cm, złożone są z około 40 i więcej płatków. W ogrodzie zakwitła bukiecikami , w sposób charakterystyczny raczej dla floribund.  Klasyczna róża wystawowa, gdzie się  pokaże musi zdobyć jakąś nagrodę. Została wyhodowana przez Reimera Kordesa w roku 1978.

Bicolette to również mieszaniec herbatni z roku 1980 wyhodowany przez szwajcarskiego rosarianina Ernesta Tschanza. Kwiaty jaskrawoczerwone z kremowymi rewersami, ładnie zbudowane o średnicy 11 cm. Róża raczej do produkcji na kwiat cięty. Krzew o lekko rozłożystym pokroju dorastający do 150 cm wysokości, przy 80 cm szerokości. Liście duże, ciemno zielone, błyszczące, gęsto rozmieszczone na pędzie. Może być uprawiana w półcieniu, rzekłbym, że nawet lubi półcień.

 Pan Jacek Kondratowicz, mający świetne rozeznanie w mieszańcach herbatnich i długoletnią praktykę w ich uprawie twierdzi, że Osiria jest bliźniaczo podobna do Alleluja Delbarda. Na fotografii obok.

Inną grupą róż bardzo podobnych do siebie, są róże Griffitha Buck’a. Jednakże z nich  dwie są szczególnie do siebie podobne. Mam tu na myśli Carefree Beauty i Earth Song. Ich kwiaty są praktycznie identyczne a same odmiany różni nieco pokrój krzewu. Otóż Earth Song jest bardziej rozłożysta, ale doprawdy słaby to argument by mieć je obie w swoim ogrodzie.

Idźmy dalej: Comte de Chambord i Madame Boll, to wielce arystokratyczna para.

Madame Boll,  to przepiękna remontantka/ portlandzka/ pochodząca z połowy XIX w./1858 rok/ a wyhodowana została przez Daniel Boll, w USA. Niektóre źródła zaliczają ją do portlandzkich. Spotkałem się też z opinią, że jest to odmiana tożsama z Comte de Chambord.  I rzeczywiście, mam obie te odmiany i rozróżnienie ich po kwiatach jest prawie niemożliwe. Wyróżniają ją piękne duże ciemno różowe kwiaty z jaśniejszymi zewnętrznymi płatkami o średnicy 10 cm. a zbudowane są z około 40 płatków. Intensywnie i przyjemnie pachnie. Powszechnie uważa się, że jest to krzew o królewskim ukwieceniu i trudno się tą opinią nie zgodzić. Jednak poważną jej wadą jest brak zdolności do samooczyszczania się kwiatów po przekwitnięciu.

Chromolitografia pochodzi z książki Le Livre d’Or des Roses Paula Heriot .

W przeciwieństwie do wielu innych odmian nie potrzebuje uzupełnienia innymi roślinami ozdobnymi ponieważ jest wystarczającą ozdobą samą w sobie.Krzew posiada okazałe kwiaty w różnych odcieniach różu, zawsze umieszczone po kilka na jednym pędzie.

Comte de Chambord , to czysta róża róża Portlandzka, /Damasceńska/. Wyhodował ją francuski tandem Moreau-Robert w 1860 roku. Była jedną z najbardziej popularnych i najczęściej uprawianych róż w XIX wieku. Kwiaty o silnym, obfitym zapachu. Powtarza kwitnienie i nie przeszkadzają jej w tym gorsze warunki atmosferyczne. Nie musi mieć komfortowej pogody jak Frau Karl Druschki czy Souvenir de la Malmaison by prezentować się pięknie, powiem więcej, wydaję się że preferuje chłodniejszą pogodę. Kwiaty o średnicy przekraczającej 10 cm, różowe z fioletowymi tonami w momencie przekwitania. Kwiaty w kształcie kielicha o budowie ćwierćrozetowej, nienaganne w kształcie, rozwijają się do formy płaskiej z pięknych w kształcie pąków, powtarza kwitnienie. Jej zapach zapiera dech w piersiach.Wielka róża, nie może jej zabraknąć w żadnym ogrodzie. P. Harkness tak ją komplementuje:” Najprawdopodobniej jest to jedna z najlepiej zachowanych odmian wśród róż portlandzkich, ukazując ku naszemu zadowoleniu wspaniałą kombinację: wigoru, kwiatów o dużych rozmiarach i powtórnego kwitnienia.” Fotograficzna Encyklopedia Róż. str. 96. Ogólnie wysoką oceną tej odmiany potwierdza też P. Barden, który stwierdza iż jego zdaniem jest to lepsza róża niż jej potomek Gertrude Yekyll. Oj, ta opinia nie ucieszyła by maestro Austina. Również P. Beales ocenia ją bardzo wysoko wiążąc z nią swoje określone plany hodowlane.

Pozwolę sobie jeszcze zacytować opinię Petera Bealesa z jego książki Passion for Roses str. 81. ” Gdybym miał pisać o różach portlandzkich , omawiać je w przybliżonej chociażby kolejności, to zacząłbym omawianie ich od Comte de Chambord - która według mnie jest nie tylko najlepszą różą portlandzką, ale i jedną z najlepszych róż ogrodowych w ogóle. Wyhodowana została w roku 1863, i to, że jest z nami w ogrodach po dzień dzisiejszy jest najlepszym świadectwem nie tylko jej urody , ale i wytrzymałości i odporności. Roślina tworzy zdrowy silny krzew , dobrze ulistniony, bezproblemowy w uprawie. Kwitnie bez problemów przez całe lato a kwiaty ma bardzo pełne i bardzo pachnące. Gdy zaczyna kwitnienie zapowiada się kwiat o pokroju klasycznym, jednakże później otwiera się do formy płaskiej. Jej kolor , to gorący róż, czasem przypominający róż cukierków z cukru pudru. W warunkach klimatycznych Anglii jej krzewy osiągają około 60 cm. „/sic!/

Jest jeszcze jedna interesująca kwestia do omówienia. Otóż w Stanach Zjednoczonych, odmiany Comte de Chambord i Mme Knorr traktowane są jako nazwy synonimiczne.

W istocie: te róże są bardzo do siebie podobne, zwłaszcza same kwiaty. By wyrobić sobie w tej materii własne zdanie, pozwoliłem sobie posadzić te dwie odmiany obok siebie. Dwuletnia obserwacja tych dwu roślin, może nie pozwala na kategoryczne sądy , ale gołym okiem widać, że jednakże są to dwie różne róże. Jeszcze raz posłużmy się  cytatem z Petera Bealesa który stwierdza:  ” są to niewątpliwie dwie odrębne róże i nie powinny być traktowane  jako nazwy synonimiczne” str 81 tamże. Beales zwraca zwłaszcza uwagę na różnice w ich ulistnieniu. Mme Knorr ma liście mniejsze, rzadziej rozmieszczone i podatne na choroby grzybowe. Od siebie jeszcze dodam, Mme Knorr jest nieco mniejszą rośliną.

Dla nas z kolei wynika stąd nauka praktyczna. Jeżeli nie musimy mieć w swej różance wszystkich odmian róż portlandzkich to spokojnie możemy sobie jednej z nich odmówić.

Innym wybitnym tercetem, wspaniałych, podobnych do siebie róż jest Papa Meilland – Oklahoma  - Mister Lincoln.

Papa Meilland , to mieszaniec herbatni zdolny zawrócić głowę każdemu – jak nie wyglądem to zapachem.

Hodowca –   to Alain Meilland. Rok 1963.

Nazwany przez niego na cześć swego dziadka Antoine Meilland (1884 – 1971). Gdy w związku z Klaudią Dubreuil w roku 1912, rodzi się im syn Francis, wszyscy sąsiedzi i przyjaciele zaczęli nazywać Antoniego „Papa Meilland”. Stąd właśnie od przydomka Antoniego wzięła się nazwa tej niezwykle sympatycznej róży. Pochodzenie:* Chrysler Imperial *x Charles Mallerin. Odmianą siostrzaną, otrzymaną z krzyżówki tych samych odmian jest *Abraham Lincoln* oraz Oklahoma.

Kwiat ma o nieodpartym pięknie, ciemnoczerwony, aksamitny o niezmieniającej się z wiekiem barwie kwiatów. Cieszy nas mocnym i pięknym zapachem  róż damasceńskich, należy do róż o najsilniejszym zapachu kwiatów, każdy płatek jej kwiatu dosłownie ocieka tym zapachem. Świat ukochał ją za ten zapach. Nic więc dziwnego, że została laureatką bardzo prestiżowej nagrody James Alexander Gamble Rose Fragrance Award (ARS) za rok 1974.To nie jest róża, którą bym polecił początkującym! Jest bardzo podatna na choroby grzybowe zwłaszcza mączniaka i nie zawsze dobrze rośnie. Będzie preferowała najlepsze stanowiska w ogrodzie, a ponieważ nie jest bardzo wytrzymała i musi być  starannie zabezpieczana na zimę w chłodniejszych strefach klimatycznych. Nie uważam jej za dobrą roślinę w moim ogrodzie.

Mister Licoln- jest to jedno z najświetniejszych dokonań spółki hybrydyzerskiej Herbert Swim i L. Weeks która powstała około roku 1950 i od razu wystartowała bardzo udanie różą White Charm w roku 1958.  Panowie dorobili się w sumie około 30 bardzo udanych odmian róż. Mister Lincoln został wyhodowany w roku 1964. Kwiaty ma aksamitno-czerwone o trwałym kolorze i ładnym zapachu, duże o średnicy do 12 cm. Zbudowane są z 35 płatków. Czarują w równej mierze tak swym damasceńskim zapachem jak i niezwykle przystojnym wyglądem. Jest to jedna z najcenniejszych odmian w mojej kolekcji. Kwitnie regularnie i obficie. Zapach jej jest równie intensywny nawet w chłodne, pochmurne dni, kiedy większość intensywnie pachnących róż jest powściągliwa w dzieleniu się z nami swym aromatem.

Cechę tę odziedziczyła po swej roślinie matecznej Chrysler Imperial. Nadto jej płatki kwiatowe świetnie trzymają zapach po wyschnięciu, przez co doskonale nadają się do tworzenia potpourri zapachowych. Za ten wyborny zapach jej hodowca otrzymał bardzo prestiżową nagrodę James Alexander Gamble Rose Fragrance Award (ARS), w roku 2004.

Pochodzenie – jak pamietamy –  *Chrysler Imperial* x Charles Mallerin.  Z tej samej krzyżówki, panowie Swim i Weeks otrzymali jeszcze jedną wspaniałą  odmianę  - a mianowicie Oklahoma. Jako ciekawostkę podam, że również Alain Meilland, mniej więcej w tym samym czasie wpadł na ten sam pomysł krzyżówki i w ten oto sposób otrzymaliśmy jak gdyby siostrę przyrodnią,  jednego z najwspanialszych mieszańców herbatnich a mianowicie różę *Papa Meilland* o której pisałem wcześniej.

Oklahoma – to również mieszaniec herbatni. W róży tej zachwyca przede wszystkim głęboka czerwień 50 płatkowych, silnie i słodko pachnących kwiatów. Same kwiaty są o średnicy ponad 12 cm. Hodowla H. Swim i O. Weeks z roku 1964  . Jak na mieszańca herbatniego rośnie bardzo silnie: 1,2-2,5 m wysokości ale oczywiście nie u nas, bo odporna na mróz to ona nie jest – zaledwie strefa 7b USDA. Z tej trójki Oklahoma jest najmniej upowszechniona. Róża ta, w roku 2004 uchwałą Senatu Stanowego, została pasowana na Official state flower stanu Oklahoma.

Na tym , póki co, kończę swój subiektywny przegląd , wg. mnie podobnych do siebie odmian róż. Bezprzecznie jest ich znacznie więcej. Będę wdzięczny za sugestie i podpowiedzi.

Marian Sołtys

23 marca 2017.

Mozartiana – róże poświęcone Mozartowi i jego twórczości.

Rycina pochodzi a wikipedii

Napisać coś sensownego  i krótkiego o Mozarcie to rzecz niewykonalna. Ograniczę się więc do garści zapisów   a spragnionych wiedzy poważnej odsyłam do równie poważnych źródeł. Żył w latach 27 styczeń 1756    - a zmarł 5 grudnia 1791  . Razem z Haydnem i Beethovenem zaliczany do trójki klasyków wiedeńskich. Całe swe życie spędził w podróżach, nigdzie na zagrzewając miejsca na dłużej. Dopiero na ostatnie dziesięć lat życia osiadł w Wiedniu gdzie też dokonał swego żywota. W Wiedniu też poznał swą żonę Konstancję Weber która nieopatrznie zgodziła się wyjść za niego za mąż , mieli sześcioro dzieci. Z tej szóstki przeżyło jednakże tylko dwu synów którzy zmarli bezpotomnie. I tak oto w połowie XIX wieku ród Mozartów wymarł. Już z imionami Mozarta był niezły galimatias. Na chrzcie nadano mu imiona Joannes Chrysostomus Wolfgangus Theophilus.  Nigdy więc nie używał najpowszechniejszego dzisiaj Amadeus.

Mimo iż Mozart żył niecałe 36 lat, zdążył pozostawić po sobie kilkaset skrzących się dowcipem i wyróżniających słynną mozartowską lekkością oraz melodyjnością utworów. Ponad 50 symfonii, kilkadziesiąt koncertów fortepianowych, skrzypcowych, fletowych i na inne instrumenty solowe z towarzyszeniem orkiestry, blisko 20 mszy (a także słynne, acz niedokończone przez niego „Requiem”). Jednak z największym entuzjazmem,   pisał opery, skomponował ponad 20 dzieł scenicznych, przede wszystkim w panującym wówczas stylu włoskim.Trzy najwybitniejsze włoskojęzyczne opery Mozarta powstały do librett napisanych przez Lorenza Da Ponte. Są to Wesele Figara, Don Giovanni i Così fan tutte. Dodajmy jeszcze do tego niemiecko języczną Czarodziejski flet.

Dorobek Mozarta to ponad 600 kompozycji, w tym 20 oper, 68 symfonii, 27 koncertów i 19 mszy. Po jego śmierci podejmowano kilka prób zinwentaryzowania jego kompozycji, ale przedsięwzięcie takie udało się dopiero w 1862 Ludwigowi von Köchlowi, wiedeńskiemu  nauczycielowi.Wielu kompozytorów wielbiło Mozarta. Beethoven powiedział do swojego ucznia Riesa, że nigdy nie byłby w stanie stworzyć melodii tak pięknej, jak pierwsze ustępy 24. koncertu fortepianowego, Wariacje na tematy z dzieł Mozarta napisał też m.in.Fryderyk Chopin . Mahler umarł ze słowem „Mozart” na ustach. Krytyk muzyczny James Svejda, wypełniając podanie o pracę, w pytaniu o religię napisał „Mozart”.

Rzekoma rywalizacja między Mozartem i Antonio Salierim stała się tematem sztuki Aleksandra Puszkina Mozart i Salieri. Nikołaj Rimski-Korsakow skomponował operę Mozart i Salieri, a Peter Shaffer napisał sztukę teatralną Amadeus, zekranizowaną w 1984 przez Milosza Formana. Większość dramatów opartych na życiu Mozarta jest w dużej mierze fabularyzowana.

W Polsce również jego twórczość jest bardzo ceniona.Warszawska Opera Kameralna organizuje od 1991 w stolicy Festiwal Mozartowski. Od 2001 roku, 4 grudnia o 23.00 w kościele oo. Karmelitów Bosych na Wzgórzu św. Wojciecha w Poznaniu sprawowana jest msza św. z Requiem za duszę W.A. Mozarta. Wydarzenie to dało początek Festiwalowi Mozartowskiemu w tym mieście.

Patrząc na to zauroczenie Mozartem i bogactwo jego dorobku można by było się zdziwić, że tylko tyle róż ma z nim związek.

Tu, na fotografii widzimy imponująco rozrośnięty egzemplarz w towarzystkie Pani Małgorzaty Kralki.

Zacznijmy od mieszańca piżmowego/ lambertiany/ Mozart – Petera Lamberta. Została ona wyhodowana przez niego w roku 1936 jako krzyżówka innego słynnego mieszańca piżmowego Pembertona –  Robin Hood i mieszańca herbatniego Rote Pharisaer . To świetna róża. Jeżeli posadzimy ją w korzystnym dla niej miejscu i damy czas , jakieś 3- 4 lata na osiedlenie się – nie będziemy żałować tej decyzji. Ozdobi ogród a i do wazonu się nada, co nie o każdej róży z tej grupy powiedzieć można.

to też Mozart.

Potrafi kwitnąć non stop, cały sezon racząc nas wesolutkimi jak sam imiennik, delikatnymi kwiatuszkami o bardzo dobrej trwałości a kwiaty tej odmiany nie brzydną jak np, u sławniejszej Balleriny. Dodatkowo zakłada również mrowie ozdobnych owoców. To dobra robota wykonana przez Lamberta u schyłku jego życia i doprawdy trudno zrozumieć tu zdanie Grahama Thomasa , którego zazwyczaj cenię, że lambertiany są pozbawione wdzięku. Niektóre może i tak, ale nie generalizujmy. Usprawiedliwia go tylko to, że zapewne nie lubił Niemców.

Zanim jednak doszło do wyhodowania opisywanego wyżej mieszańca piżmowego,  w ogrodach a  zwłaszcza w Anglii można było spotkać mieszańca róży spinossisima o zwięzłej nazwie Mozart . Pierwsze wzmianki o niej pochodzą z 1948 roku, ale dziś  już nic po niej nie pozostało. Nie wiemy nawet jaki miała kolor kwiatów, to nawet nieco dziwne bacząc na obyczaje Anglików którzy znacznie mniej istotne wydarzenia zachowywali dla potomnych.  Jeszcze jeden taki bastard tuła się dziś po ogrodach a nic o jego proweniencji nie wiemy a nazywa się Yellow Mozart. Tak jak o tym Golden czy też Yellow Mozart nic powiedzieć nie potrafimy, tak o Rote Mozart, lub z angielska Red Mozart wiemy, że jest pomarańczowym sportem od Mozarta Lambertowego  wyselekcjonowanym w firmie Kordesów w roku 1989 i nazwanym nie wiedzieć czemu przez nich Rote Mozart. Pomijając już nieadekwatną do jej wyglądu nazwę , powiem że warto mieć ten sport w swojej kolekcji. Ciepło prezentuje się nie tylko sam krzew , ale i pojedyncze kwiatuszki.

Na fotografii obok – Amadeus.

Kordesowie sięgnęli po sławę Mozarta jeszcze raz, gdy w roku 2003 wyhodowali krwiście czerwonego klimbera, którego postanowili nazwać Amadeus . Różnie o tej róży można pisać, bo spotkałem się z bardzo rozbieżnymi opiniami , ale ja nie mam o niej najlepszej opinii. Według mnie – choć kwiaty ma ładne to jednak jest zbyt delikatna, ale mogę się mylić. Z nazwą Amadeus, wiąże się nadto  jeszcze jedna kwestia, która u Kordesów pojawia się co jakiś czas. Problemy z nazewnictwem, które to często przyprawiają zwłaszcza tych mniej rozeznanych rosomanes o konfuzję. W HMF spotkamy się bowiem z jeszcze jedną różą Kordesów o nazwie Amadeus. Jest to również czerwony, mieszaniec herbatni , wywodzący się także z 2003 roku a w zamyśle hodowcy, przeznaczony do produkcji szklarniowej.

– Constanze Mozart, w pełni kwitnienia

Kordesowie nie zapomnieli również o małżonce wielkiego maestro – Konstancji Mozart . Miała wprawdzie sławnego męża , ale los kazał jej za to słono zapłacić. Za jej postawę i opiekę nad/powiedzmy sobie to wprost/ infantylnym geniuszem, Kordesowie nazwali w roku 1998 , jedną ze swoich floribund - Constanze Mozart. Odmiana ta, ma jasno różowe kwiaty z ciemniejszym centrum, bezbłędnie ukształtowane i o owocowym zapachu. Odmiana ta, niesłusznie, nie zrobiła zbyt wielkiej kariery w handlu –  a szkoda bo to milutka pod każdym względem roślina pełna kobiecego ciepła i wdzięku. Docenili to wprawdzie jurorzy na różnego rodzaju pokazach, ale na tym się skończyło.

Również John Scarman wolał poświęcić swego całkiem udanego , mieszańca piżmowego, pamięci Konstancji niż samemu Maestro. Nazwał go Mozart’s Lady. W ten oto sposób można by powiedzieć, że upiekł dwie pieczenie na jednym ogniu gdyż uhonorował Panią Mozart i Lady Scarman, jako że odmiana ta jest wynikiem krzyżówki innego mieszańca piżmowego Johna Scarmana tj Lady Scarman i lambertiany Mozart. Otrzymał w ten sposób delikatnie różowego klimbera o kwitnieniu rozciągającym się przez cały sezon. Bardzo to ciekawa róża obsypana mrowiem kulistych w kształcie delikatnych kwiatów. To by było tyle róż poświęconych bezpośrednio Państwu Mozart.

Na szczęście, wielu hodowców  poświęciło  swe hodowle również postaciom z twórczości Mozarta.

na fotografii Don Juan.

Zacznę od , powiedzmy sobie dla uproszczenia wywodu, mieszańca herbatniego z 1958 roku –  Don Juan. Nazwał tak nazwał go, jego twórca, francuski rosarianin Michele Malandrone. Do tej nazwy sprowokował go zapewne ogniście czerwony kolor tej róży, dla znawców symboliki kwiatów , znak miłości. Z całą pewnością zapewniło to jej ogromne powodzenie po dziś dzień. Oddajmy jednak sprawiedliwość klasie tej róży. Bez posiadania innych przymiotów, nie utrzymała by się tak długo w ogrodach. Trzeba też przyznać, że świetnie został dobrany charakter tego kwiatu do charakteru bohatera z opery Mozarta. Ten klimber cieszy się nadal wielką popularnością u naszych rosomanes mimo, że od momentu jej wyhodowania minęło 50 lat z okładem, co w dzisiejszych błyskawicznie zmieniających się czasach to prawie epoka.Jest jeszcze inny dowód na nieustającą adorację tej róży. Otóż , już w 1996 roku Brian Nelson, wyselekcjonował różowy sport od Don Juana – Pink Don Juan. Znaczy to ni mniej ni więcej to, że musiał produkować odmianę wyjściową w dostatecznie dużych ilościach by móc mieć z czego dokonać tej selekcji.

Figaro – to centralna postać trylogii Pierre’a Beaumarche: Cyrulik sewilski, Wesele Figara i Występna Matka. Nieśmiertelność zapewnili mu Gioacchino Rossini i Wolfgang Amadeus Mozart czyniąc tytułowym bohaterem swoich oper – Cyrulik sewilski – baryton (Rossini) i Wesele Figara – bas-baryton (Mozart). Postać ta musiała się podobać i Victorowi Lens, nadał bowiem to imię wyhodowanemu przez siebie w 1954 roku, czerwonemu  mieszańcowi herbatniemu. Ta piękna, prawdopodobnie już nieistniejąca róża, jest   potomkiem Crimson Glory.

na fotografii obok – Madame Figaro

Jako ciekawostkę podam, że G. Delbard, jedną ze swych róż nazwał Madame Figaro . Dając ten opis mam pewnego rodzaju konfuzję, bo doprawdy nie wiem któregoż to Figaro miał na myśli hodowca. Tego od Rossiniego, czy tego od Mozarta , a może tego od Pierre’a Beaumarche?

A teraz Czarodziejski flet. Premiera tej opery Mozarta odbyła się 30 września 1791 roku, pod batutą samego kompozytora. To prościutka, choć niezbyt konsekwentna dramaturgicznie historia, luźno oparta na tekstach ze zbioru baśni Karla Ludwiga Gieseckego. Do dziś cieszy się niezwykłą popularnością, inspiruje kompozytorów, prozaików i dramatopisarzy, stała się też przedmiotem kilku adaptacji filmowych, między innymi Ingmara Bergmana z 1974 i Kennetha Branagha z 2006 roku. A także, jak zaraz zobaczymy, również hodowców róż.

Parę słów o duecie Papageny i Papagena z tej opery, bowiem z tej inspiracji mamy  aż trzy nazwy róż. nie wchodząc zbytnio w zawiłości intrygi powiem tylko, że Papageno porzuca myśl o samobójstwie i – odwołując się do mocy swoich czarodziejskich dzwonków – odzyskuje ukochaną Papagenę. Tuż przed finałem Czarodziejskiego fletu, w którym Królowa Nocy, Monostatos i Trzy Damy giną w otchłani, a Tamino łączy się ostatecznie z Paminą, para mniej wzniosłych bohaterów opery ślubuje sobie dozgonną miłość i liczne potomstwo. Ten przekomiczny, a zarazem wzruszający duet został ponoć poprawiony przez Schikanedera, wykonawcę partii Papagena. To on uznał, że zaproponowana przez Mozarta prosta eksklamacja „Papageno! Papagena!” nie oddaje w pełni radosnego zdumienia odnalezionych cudem kochanków, namówił więc kompozytora, żeby obydwoje jąkali się tak długo, aż wreszcie zdołają wykrztusić swoje pełne imiona. „Ptasia” jąkanina powraca też w końcowym fragmencie duetu: tym razem po to, by uzmysłowić słuchaczom, że para zamierza się dorobić naprawdę imponującej liczby piskląt.

A więc po kolei.

Na fotografii Papagena

Papagena, to prześliczna zwiewna i subtelna floribunda Samuela Darragh McGredy z roku 1985. To rzadka jeszcze w tamtych czasach striped znajdująca powodzenie u rosomanes jeszcze  po dziś dzień. Jednakże wcześniej o dziesięć lat  na ten sam pomysł by nazwać swą różę imieniem bohatera z mozartowskiego Czarodziejskiego fletu, wpadł ktoś kto odpowiadał za te sprawy w enerdowskim kołchozie różanym Baumschulen Dresden w roku 1975. To również wielobarwna, ale najprawdopodobniej już zaginiona floribunda.

a to juz Papageno

Papageno  został uwieczniony również przez McGredyego  a nazwał tak swego paskowanego mieszańca herbatniego z roku 1982. Spotkamy ją, jak najbardziej do tych pór w obrocie handlowym.

Pamina

Wreszcie Pamina. Nazwę tę nosi floribunda Francois Dorieux z roku 2011, bardziej znana pod nazwą Yannick Noah. To rdzawo czerwony kwiat  z wyraźnie zaznaczonymi ciemno czerwonymi / jakże by inaczej / paskami. Na swoją różę czeka jeszcze Tamino. Wówczas kwartet bohaterów z Czarodziejskiego fletu będzie mógł w komplecie zagościć w naszej różance.

Tamino róży się nie doczekał, ale jest jeszcze jedna interesująca postać w tej operze. Jest to Sarastro. Rządzący w Świątyni Mądrości arcykapłan Izydy i Ozyrysa. Postać fikcyjna i zarazem jedna z centralnych postaci dzieła Mozarta. Rola napisana dla operowych basów. Różę Pink Sarastro wyhodował w roku 2007 , mniej znany rosarianin z Austrii Christian Kress . Jest to liliowo- różowo kwitnący rambler obsypany nadzwyczajną  mnogością kwiecia .

Zaide – to by była ostatnia róża z grupy mozartianów , które wygrzebałem z pomocą HMF. Zaide , to singspiel w 2 aktach do libretta   Schachtnera na podstawie sztuki „Das Serail” .  Mozart skomponował go zimą 1779/80 w Salzburgu.To zarzucone, niedokończone dzieło, ale„Zaide” się poszczęściło chociaż w jednej sprawie – słynny  menuet z tej opery pojawił się w filmie Milosza Formana „Amadeusz”, a to już nie byle co! Powiedzmy jeszcze a któż to zacz   Zaide. Aaa , to faworyta sułtana. Którego? a cóż to za różnica! Dość powiedzieć, że świetna to nazwa dla pięknej róży która narodziła się w 1994 roku w szkółkach Kordesów a jest to różowa o potężnym zapachu grandiflora.  Ale nazwa ta podobała się również rosarianom wcześniej, ponieważ w roku 1935 , C. Chambard nazwał tak nieistniejącego już mieszańca foetidy.

I tak oto mając za przewodników róże, zrobiliśmy sobie mały spacer po świecie Mozarta. Może  niektóre tropy pomyliłem a o niektórych zapomniałem. Jeżeli znajdzie się wśród czytelników jakiś miłośnik Mozarta, to proszę o pomoc.

Marian Sołtys – Włodawa 12 styczeń 2017.

James Alexander Gamble Rose Fragrance Award

” Róże, mają najbardziej złożony i zróżnicowany  zapach ze wszystkich kwiatów.Warunki pogodowe  przed otwarciem się kwiatu, wiek rośliny czy kwiatu, pora roku, a nawet pora dnia, wszystko to wpływa na jej zapach”  - David Austin .

Doktor James Alexander Gamble był  amerykańskim rosarianinem,  który podarował $ 25000 dolarów dla  American Rose Society w celu wspierania badań  nad zapachem  u róż oraz by nagradzać nowe róże, ale te najbardziej pachnące. W roku 1953 zawarł kodycyl w testamencie, że przekazuje na dobro ARS wzmiankowana wcześniej kwotę. Z części tej kwoty zmarłego doktora Gamble powstał Medal Gamble James Alexander dla najlepszej nowej pachnącej róży. W numerze 41 American Rose Annual z roku 1956, zamieścił bardzo interesujący artykuł podsumowujący swe dociekania statystyczne  o zapachu u róż. Raczył był wykonać w sumie benedyktyńską pracę i przeanalizował kwestię zapachu u 16000 odmian róż opisanych w Modern Roses IV. To właśnie w uznaniu tej tej jego mrówczej pracy/komputerów wszak nie było/ została zainicjowana ta nagroda.

James Alexander Gamble Rose Fragrance Award – to stosunkowo młoda nagroda, jednakże jest bardzo prestiżowa i ceniona w środowisku rosarian. Wyboru nominantów  do niej, dokonuje się przez  Komitetu ARS. Natomiast sam komitet składa się  z 10 członków, przedstawicieli  każdego z 10 regionów ARS. Medal przyznawany jest dla róż  najbardziej pachnących, po co najmniej pięcioletnim okresie obserwacji. Jednakże dana odmiana nie może liczyć więcej lat jak 15 licząc od momentu rejestracji. Róża taka, musi być zarejestrowana i musi otrzymać ocenę ARS co najmniej 7,5. Nadto odmiana ta musi pozostawać w obrocie handlowym. Zakłada się , że nie ma obowiązku przyznawać w danym roku nagrody, jeżeli nie ma róży, która spełniała by  te bardzo wyśrubowane kryteria. Medal przyznawany jest hodowcy danej róży, jesienią na  dorocznym spotkaniu American Rose Society.

Oto dotychczasowe laureatki tej nagrody.

Crimson Glory * Wilhelm Kordes 1961

fotografie – przez uprzejmość – Pani Urszula Trętowska – Montisfont Abbey

Tiffany * Robert Lindquist 1962

Chrysler Imperial * Dr. Walter E. Lammerts 1965

Fotografie obok – ogród w Bratysławie 2012.
Sutter’s Gold *Herb Swim 1966

Granada* Robert Lindquist 1968

A zapach to ma jak nic po Tiffany.

Fragrant Cloud *Mathias Tantau 1970

fotografia – kolekcja własna.
Papa Meilland *Alain Meilland 1974

fotografia – kolekcja własna .
Sunsprite *Wilhelm Kordes 1979 W Europie nosi chyba przyjemniejszą nazwę Fresia .

Double Delight * Herbert C. Swim &Arnold W. Ellis 1986

Fragrant Hour *Sam McGredy IV 1997

Brak fotografii

Angel Face *Herbert C. Swim & Oliver Weeks 2001

fotografia – Olena Kovalova .
Secret * Daniel Tracey 2002

Mister Lincoln * Herbert C. Swim and Oliver Weeks 2003

fotografia ze zbiorów własnych.
Sheila’s Perfume *John Sheridan 2005

fotografie – przez uprzejmość Pani Kamila Szlązkiewicz, kolekcja własna.
Fragrant Plum *Jack E. Christensen 2007

Fotografia pochodzi z wikipedii.

Sweet Chariot *Ralph S. Moore 2008. brak fotografii
Louise Estes *Joseph F. Winchel 2010
Ellé *Meilland International 2011

Falling in Love * Tom Carruth 2012
Wild Blue Yonder * Tom Carruth 2013

.

Fotografie - Wojciecha Szczerby a zostały wykonane w Woodland Park roses Garden Seattle wiosną 2009

Odporne na mróz róże z Kanady 2.0

Artykuł pod tym samym tytułem napisałem osiem lat temu. Uznałem, że czas najwyższy temat ten podjąć ponownie, no i  uzupełnić o niedostępne podówczas informacje a także zawrzeć w nim pewne wnioski które osiem lat temu mogłyby być  nieuprawnione.

Instytut Agriculture Canada , jako instytucja rządowa, powstał w roku 1885 i po ponad stu latach funkcjonowania, zakres jego prac został poważnie ograniczony. Ofiarą cięć budżetowych i oszczędności padł między innymi interesujący nas szczególnie,  słynny program wyhodowania róż tak mrozoodpornych jak i powtarzających kwitnienie. Ogromny materiał genetyczny zgromadzony tam przez grupę Svejdy i Ogilve z  Ottawy jak i Marshalla z Morden został poważnie zagrożony. Dość łatwo rozwiązano sprawę odmian, które były pod obserwacją , ale jeszcze nie przeszły pełnego cyklu obserwacyjnego. Te trafiły do szkółek prywatnych i weszły do obiegu handlowego pod zbiorczą nazwą Canadian Artists. Ponadto zaczęły pojawiać się na rynku inne rozproszone odmiany  takie jak Olds College, Canada Blooms , Never Alone czy Quadra.

Ktoś jednak czuwał nad tym skarbem i zachował  kontrolę nad tymi bezcennymi zasobami genetycznymi jak i krzyżówkami które mogły służyć jako jako materiał wyjściowy do znacznie lepszych miesańców. Materiał ten przejęła firma Vineland Reaserch & Innovation Center . Jest to nowocześnie pojmowana struktura organizacyjna, która nakierowana jest na innowacyjność i utylitaryzm. Zanim zajęli się dalszymi pracami nad nowymi krzyżówkami , pochylili się nad preferencjami klienta. Mianowicie dokładnie zbadali to, czego klienci będą oczekiwali od nowych róż. Zdawali sobie bowiem sprawę z tego, że nikt nie kupi ich róż tylko dlatego, że są z Kanady.  Te badania preferencji powtarzane są co jakiś czas ze świadomością, że łaska klienta zmienną jest i jego gusta nie są stałe. Jak twierdzi  Lana Culley, dyrektor rozwoju biznesu Vineland, nie odkryto tu Ameryki. Klienci życzą sobie odmian , którym musieliby poświęcać minimum swej uwagi. Nadto kwiaty  powinny być w typie starych róż no i oczywiście odporne na mróz i nie wymagające oprysków,

Taki program został nakreślony. Firma zmierza wypuścić do handlu serię róż złożoną z około siedmiu odmian pod ogólną nazwą Vineland’s 49 th Parallel Collection . Pierwsza, pilotażowa odmiana pojawi się w obrocie handlowym wiosną 2017 roku pod nazwą  Canadian Shield . Będzie to realizowane z dużym przytupem jako, że odmiana ta otrzymała nazwę nawiązującą do 150 rocznicy powstania państwowości Kanady. Nadto ma ona już   nagrodę szacownej kanadyjskiej instytucji Canada Blooms, na różę roku 2017. Ta nowa odmiana reklamowana jest jako róża, która powstała całkowicie dzięki pracy i staraniom hodowców kanadyjskich.

Tak oto zarysowałem problem i opisałem jak kanadyjczycy go rozwiązali.  Przez ponad sto lat, w ramach rządowego programu, za pomocą stworzonego w tym celu instytutu naukowo badawczego , cierpliwie rozwiązywali problemy poszerzenia bioróżnorodności. Wprowadzali nowe, dostosowane do miejscowych warunków  odmiany drzew owocowych, warzyw i roślin ozdobnych. Znalazło się też osobne miejsce dla róży. To, co zaproponowali finalnie uczeni zgromadzeni w dwu stacjach doświadczalnych tj, Morden i Ottawie, wzbudziło zachwyt, ale podchodzono do tego podejrzliwie i ostrożnie. Bowiem trochę kłóciło się z aktualnie obowiązującą estetyką . Wtedy na topie były austinki i to wszystko co wiązało się z różami dziewiętnastowiecznymi. Zapewne brak szczególnego entuzjazmu ze strony klientów spowodował, że programy rozwiązano i poszukiwano gorączkowo nowej formuły . Odsiecz przyszła z trochę nieoczekiwanej strony. Otóż moda na ekologię spowodowała, że klienci zaczęli szukać odmian, których uprawa nie będzie sie wiązać z inwazyjnością dla środowiska. A kanadyjki były tu jak znalazł ze swoją prawie zupełną odpornością na czarną plamistość. Rozwiązania problemu szukano w komercjalizacji, ale prywatne szkółki nie zawsze były zainteresowane prowadzeniem prac badawczych na szerszą skalę. Owszem, dokończono  cykl obserwacyjny niektórych niezwykle udanych odmian jak np Quadra, ale przecież  tak w Morden jak i Ottawie znajdowały się skarby materiału genetycznego nagromadzonego od dziesiątków lat. Korzystał z tego na ten przykład Larry Dyck, który obdarzył nas kilkoma wspaniałymi odmianami Jak Olds College czy  Never Alone. W końcu materiał ten trafia do wspomnianej już Vineland Reaserch & Innovation Center .

Na podstawie tego co napisałem, da się wyróżnić kilka etapów

I.  Młodzieńczy , gdy to tacy hodowcy jak Frank Skinner  doprowadzają do powstania kilku interesujących odmian,  wprawdzie mrozoodpornych jednakowoż bez waloru powtórnego kwitnienia – z małymi wyjątkami.Najbardziej znani pionierzy tych eksperymentów to właśnie Frank Skinner z Manitoba – z różami : Betty Bland, George Will, Wasagaming czy Will Alderman, dalej Percy Wright z Saskatchewan, Georges Bugnet/chyba najbardziej interesujące dokonania, których nie musza przedstawiać i ograniczę się tylko do wspaniałej róży  Therese Bugnet/, Robert Simonet i John Wallace z Alberty, i dr. Isabella Preston oraz Henry Marshall i William Saunders z wydziału rolnictwa Kanada.

II. Wkroczenie Felicitas Svejdy i dzięki jej nowatorskiemu , pozbawionemu ograniczeń myśleniu powstanie i zrealizowanie programu wyhodowania łącznie z zespołem Marshalla z Morden róż nie tylko mrozoodpornych ale i powtarzających kwitnienie. To był przełom. Etap ten kończy się wraz z jej odejściem na emeryturę.

III. Jest to próba, dość nieporadna uratowania tego co najcenniejsze z dorobku obu stacji badawczych owocująca wzbogaceniem rynku o kilka wspaniałych odmian , swą jakością przewyższających wcześniejsze dokonania. Widać gołym okiem że w zgromadzonym wcześniej materiale tkwi ogromy potencjał. Mam tu na myśli takie dokonania jak Quadra wprawdzie wyhodowaną w roku 1985 ale wprowadzoną do handlu w 15 lat później., Never Alone i Old College  Larry Dick’a czy kolekcja Canadian Artists.

IV Wreszcie komercjalizacja we współczesnym stylu poprzez działalność w jednostkach innowacyjno wdrożeniowych. Ma zaowocować to wyhodowaniem nowej kolekcji róż  skrojonych pod kątem oczekiwań klientów i w oparciu o badanie ich preferencji. I co najważniejsze: w oparciu o dotychczasowy dorobek poprzednich pokoleń hodowców kanadyjskich. to świadome i celowe złożenie. Do tej pory było dokładnie odwrotnie np. Austin wpadł na pomysł by mieszańcom herbatnim nadać postać róż osiemnastowiecznych, następie utalentowany Graham Thomas przekonywał klientów, że to jest to co oni powinni mieć i lubieć. Udało się. Tu kolejność rzeczy jest odwrócona. Powiedzcie: jakie róże chcecie mieć a my je wyhodujemy.

Mieszańce róż kanadyjskich – Dziedzictwo.

To wzniosłe słowo jest tu jak najbardziej na miejscu. Po pierwszym okresie nieufności i pewnego dystansu do tego dorobku, hodowcy z całego świata zaczynają sięgać do tego bogactwa. Poza wspomnianym Larry Dyck pełnymi garściami korzysta z niego Ping Lim , że wymienię tu takie odmiany jak Polar Joy, Macy’s Pride czy All The Rage . Nadto kilku innych hodowców amerykańskich jak William Radler z pięknym, odpornym na mróz  ramblerem Ramblin Red.  Hodowcy europejscy póki co udają, że się nic nie dzieje. Na ogół są to wydarzenia incydentalne jak Austin z Doreen Pike  , czy Amanda Beales ze śliczną odmianą Joanna Beales. Czekam cierpliwie kiedy firma Kordesów wreszcie przyzna, że Kanadyjczycy lepiej wykorzystali walory rosa kordesii niż oni sami, mimo że mieli ją do wyłącznej dyspozycji przez kilka dziesiątków lat. Jak widać stara prawda , że brak konkurencji rozleniwia jest tu jak najbardziej na miejscu. Sama F. Svejda, również sięgała do wyhodowanych przez siebie mieszańców tworząc niezwykle udane kreacje. Mam tu na myśli na przykład odmianę Lambert Close, która powstała w roku 1983 z zapylenia floribundy McGredy’ego Arthur Bell pyłkiem róży swojej hodowli –   John Davies. Dało to w efekcie – co jest pewnym zaskoczeniem – zupełnie mrozoodporną odmianę.  Poza stale poszerzającą się kategorią mieszańców róż kanadyjskich, pojawiają się z całą pewnością zapożyczenia pośrednie. Będzie to uczestnictwo kanadyjek w drugim pokoleniu mieszańców. Póki co nie dowiemy się tego, gdyż hodowcy skrzętnie ukrywają swe zapożyczenia rodowodowe. Może kiedyś rozstrzygną to badania genetyczne – jak będą tanie  jak barszcz. Dziś jedynie nowa firm Pheno Geno Roses wprost przyznaje się do korzystania z dorobku hodowców kanadyjskich. Twierdzą , że dzięki stosowaniu najnowszych metod statystyczno genetycznych wyodrębnili dwa geny którym to „kanadyjki” zawdzięczają mrozoodporność. Dzięki temu będą w stanie wyhodować szerszą gamę róż z walorem mrozoodporności z przeznaczeniem tych odmian na rynki Europy środkowo wschodniej. Póki co czekamy na potwierdzenie tych odważnych stwierdzeń.

Po początkowym okresie zachwytu, mogę spróbować oceny krytycznej tej grupy róż. Co mnie zaskoczyło. Przede wszystkim  bujniejszy wzrost niż to możemy spotkać w pierwotnych opisach odmianowych. Zanosi się bowiem na to, że wśród róż z serii eksplorer, nieoczekiwanie będziemy mieli kilka dodatkowych klimberów . Drugie zaskoczenie to w przypadku zwłaszcza róż z grupy eksplorer długi, ale ale jednak jeden okres kwitnienia. W warunkach Kanady ten jeden ale długi okres kwitnienia wypełnia w zasadzie sezon przez co kanadyjczycy mogą uważać je za wiecznie kwitnące. U nas sezon jest dłuższy i przydałyby się dwa wyraźne dwa okresy kwitnienia o ciągłym już nie wspomnę. Trzecie stwierdzenie – to słabsza niż się tego można było spodziewać jakość kwiatów. In plus wyróżnia się tu kilka odmian jak Morden Blush, Quadra, czy Hope for Humanity. Te moje krytyczne uwagi zmierzają w kierunku zachęcenia hybrydyzerów do dalszej pracy z tą grupą a w zasadzie z dwiema grupami róż. Są one bowiem wspaniałym półproduktem do przygotowania najwyśmienitszych kreacji, co zresztą pokazałem wcześniej na konkretnych przykładach.

Czy coś z tego wynika dla polskich rosomanes? Bardzo wiele. Pisałem o tym kilku innych artykułach, więc nie będę się powtarzał. Proszę tylko sięgnąć przykładowo do artykułu o różance złożonej z róż mrozoodpornych.

Jeszcze jedna ciekawa sprawa. Otóż Unia Europejska złagodziła znacznie przepisy fitosanitarne związane z zakupem sadzonek roślin w USA/ zapewne też i w Kanadzie/. Certyfikat fitosanitarny  w Stanach kosztuje 30 dolarów a więc przy zbiorowym zakupie staję się nieuciążliwy. Są też w USA firmy, które wysyłają zamówienia na teren UE. jak np, Roguevalley. Powodzenia.

Zobacz też * Artykuł wprowadzający  * o różach  z Kanady.

Marian Sołtys Włodawa Grudzień 2016.

Różanka z mrozoodpornych róż

Jeżeli klikniemy na chmurę tagów i wybierzemy mrozoodporne, wyświetli się  tam około 150 odmian. To propozycja która pozwala łatwo i jeszcze  z okładem, by skomponować różankę z li tylko mrozoodpornych róż, które powtarzają kwitnienie. Mrozoodpornych, to znaczy wytrzymujących spadki temperatur do – 30c. Co to za towarzystwo, te odporne na mrozy? Da się je z grubsza sklasyfikować w kilku grupach.  Pierwsza, to species , tzw. dzikie, naturalne jak np. canina. Dalej,  to stare róże, jak galijskie, centifolie czy damasceńskie, które wprawdzie bez problemu spełnią nasze kryteria , ale niestety nie powtarzają. Druga to już współczesne mieszańce, które również są mrozoodporne ale z reguły nie powtarzają kwitnienia. Zaliczył bym do nich przykładowo róże Geschwinda . Od tego czasu, upłynęło dużo wody w rzekach i praktycznie w tym samym czasie pojawiają się tak wyczekiwane przez nas rozwiązania hybrydyzerskie jak  róże Griffitha Bucka i hodowców kanadyjskich zgrupowanych wokół Agriculture Institute of Canada. Po długim okresie ignorowania tych osiągnięć przez mainstream hodowlany, zaczęto po nie sięgać głównie ze względu na ich prawie zupełną odporność na choroby grzybowe. Mrozoodporność  dostają one niejako po drodze, przypadkowo. Współcześnie, jedynie startująca dopiero firma Pheno Geno Roses zapisała w swym programie hodowlanym  wyhodowanie róż mrozoodpornych. Wykorzystują przy tym najnowsze zdobycze statystyki, informatyki i   genetyki. Czy im się to uda? Jeszcze nie wiemy, gdyż ich hodowle dopiero nieśmiało pukają do bram rynku czujnie strzeżonych przez rozleniwione tłuste koty jak meillandy i kordesy. Że to jest problem, przekonał się już Rolf Sievers, który wprawdzie ma dobrą, interesującą ofertę,   ale jest przez tzw. rynek jest ignorowany ponieważ narusza żywotne interesy tych , którzy widzą większy biznes w forowaniu chłamu.

Najbardziej wkurzająca naszych rosomanes grupa róż, to róże które rodzą wspaniałe kwiaty, kwitną obficie, ale tylko na pędach dwuletnich i starszych. To zmora naszych ogrodów. Podam przykład. By nie było, że kogoś się czepiam wezmę jako porównanie dwie bardzo podobne do siebie odmiany Kordesów Aloha i Alchymist. Pierwszy to mieszaniec herbatni, klimber, który nawet jak nam przemarznie, to jeszcze tego roku ładnie zregeneruje i zakwitnie. To prawda, że późno, ale zakwitnie. Drugi, to jakiś daleki pociotek wichury. Jak mu pędy zimą przemarzną no to będziemy mieli w ogrodzie niezgrabnego krzaczora który nie da nam ani kwiatuszka. Wypuści za to kolejne mocarne pędy które znowu przemarzną i tak gdy nam się trafi kilka trudnych zim z rzędu to nawet okrywanie nie pomoże, kwiatów nie zobaczymy. Za to jak zakwitnie, to klękajcie narody.

Wróćmy więc do naszej elitarnej grupy róż powtarzających kwitnienie i odpornych na mrozy. Już to, z czym mamy obecnie do czynienia, odmieniło nasze ogrody, nie tylko tych rosomanes na północy Kanady. Wreszcie możemy posadzić w naszym ogrodzie róże, które możemy formować. Nadawać im bardziej wymyślne formy. Mogą to być drzewka różane, wachlarze , przycięte w kule krzewy i tym podobne fanaberie. Tu wtrącę  retoryczne pytanie: Dlaczego producenci róż nie okulizują odmian mrozoodpornych na pniu?

Ale i bez ich pomocy wreszcie możemy zakomponować nasze rabaty mieszając je z bylinami. Ci z Państwa, którzy  posadzili różanki z samymi różami , wiedzą, że nie jest to najlepszy pomysł. Róża wprawdzie nie lubi konkurencji , ale uwielbia towarzystwo. Zwłaszcza tych kwiatów , które nie konkurują z nią urodą a tylko podkreślają jej zalety. Byliny przydają się wreszcie do osłaniania nadmiernie chudych i wybiegniętych krzewów.  Oczywiście nikt nam nie broni sadzić bylin i w klasycznym układzie no , ale spróbujmy okopczykować nasze piękności rosnące dajmy na to co 50 70 cm. Byliny w takich razach nie będą miały łatwego życia, jeżeli w ogóle przeżyją.

Problem z tymi naszymi odpornymi różami jest jednakże taki, że ich kwiaty nie dorównują urodą tym nostalgiom czy angielkom. Mało powiedziane, ich kwiaty częstokroć  nie są w najlepszym gatunku. Czy to musi nas ograniczać? Absolutnie nie. Sadźmy te, które zachwycą nas kwiatem solo , ale wszak wiemy też , że liczy się tzw. ogólny wyraz, wrażenie.  Trudno jest stosować rugosę na kwiat cięty, ale jako element   krajobrazowy jest ona nie do zastąpienia. Z drugiej strony ciężko jest  z mieszańca herbatniego zakomponować coś sensownego. No, chyba, że posadzimy jednolitą rabatę złożoną dajmy na to z 5 – 1o krzewów. Nawet maestro Austin zaleca sadzić swe kreacje zgodnie ze staroruska zasadą Boh trojcu lubit , czyli po trzy krzewy obok siebie/ w trójkąt/ by efekt był bardziej spektakularny. Tak więc rysuje się nam powoli konsens.  W naszej różance winny znaleźć się i jedne i drugie. Te delikatniejsze dla urody kwiatu, na kwiat cięty i te drugie które stworzą szkielet kompozycji i podkreślą co bardziej urokliwe rozwiązania formalne w naszym ogrodzie.  Szersze wprowadzenie tych odpornych na mróz mieszańców da też naszej różance oddech, nie będzie ona późną jesienią i zimą wyglądała jak gigantyczne kretowisko. Będzie miejsce by położyć i okryć w miarę skutecznie co bardziej rosłe nieodporne krzewy jak na ten przykład Alchymist.

Co do takiego ogrodu bym zarekomendował? Kłopot bedzie jedynie z bogactwem.

Na pierwszy ogień wyślę wszelkie mieszance rugosy. Tak jak na przestrzeni wieków, jak i w ostatnim czasie pojawiło się bowiem mnóstwo cudownych odmian rugos. Moim takim zaskoczeniem  tego roku jest piękna rugosa Austina, Wild Edric . Wszystko w niej jest akuratne. I dobrze skrojony, symetryczny kwiat  w którym wyeliminowana została tak drażniąca niektórych fuksja. Ich ciepły róż wprost koi. I krzew pięknie i symetrycznie zaprojektowany, dorastający nie więcej jak do 120 cm. Komu śpieszno, może posadzić sobie ową trójcę z Wild Edric. Są rugosy  wprost małe, prawie płożące jako owe z serii Pavement, Short Track czy rosłe giganty jak  Rugosa plena, której uroda kasuje każdy bez,  czy wspaniały krwiście czerwony Bergers Erlfog. Ja już od dłuższego czasu nacieszyć się nie mogę prześliczną dobrze mierzoną Zaigą. Brak jej jedynie zapachu.

Druga grupa, to róże Bucka. Tu wybór odmian jest przeogromny. Gorzej z ich dostępnością, ale wyczytałem, że szkółki Paula Bardena – Roquevaley w USA, prowadzą sprzedaż wysyłkową do Europy, wystarczy parę razy kliknąć.  Róże te są prezentowane jako mrozodoporne, pachnące i całkowicie odporne na czarną plamistość jednakoż wszystkie wyglądają do siebie podobnie. Nie wiem jeszcze czy to wada czy zaleta, zależy co kto szuka. Kwiat mają  przypominający mieszańce herbatnie, jednakże luźny a ich uroda jest krótkotrwała . Po zimie 2016/17, moja miłość do róż Buck’a bardzo osłabła, bowiem okazało się, że w naszych warunkach -25C, to dla nich stanowczo zbyt wiele. Zapewne nie będą wymgały okrywania  tak jak mieszańce herbatnie, ale na więcej nie ma co liczyć. Wszystkie są krzewami o wysmukłym, wyprostowanym pokroju, dorastające na ogół do 150 cm. Ich ofertę uzupełniają mieszance herbatnie – uwaga – z wichurą – wywodzące się z firmy Brownell tzw, Sub zero series. Przykładowo wymienię tu White Cap, Arctic Flame czy Lily Pons.   Ich wytrzymałość lokuje się w granicach 17 – 2o c,  a kwiaty  rodzą najlepszego sortu. Pojawiają się sporadycznie również mieszańce z różami Bucka. Wymienię tu cieszącą się dobrą opinią na naszym rynku odmianą J Muchotte - Colette będącą potomkiem Prairie  Princes . Jeżeli już jesteśmy przy J. Muchotte to nie wypadałoby nie wymienić Carefree Wonder również mającą w genach księżniczkę prerii.

Wreszcie kanadyjki. Dzięki Pani Kamili Szlązkiewicz  i jej ofercie handlowej,wiemy o nich dużo, dużo więcej. Wiemy, że są te niskie  - najogólniej mówiąc –  z Morden i te od Svejdy, zdecydowanie większe. Wygląda też na to, ze  w naszych warunkach klimatycznych  wiele z nich stanie się klimberami jak np. John Davis czy Henry Kelsey. W opisach pierwotnych, sporządzanych przez samych hodowców na klimbera bowiem pasować można było jedynie odmianę John Cabot. Wiemy też , że wymagają kilku lat na zadomowienie się i rozrośnięcie, ale wygląda na to, że warto poczekać. Gdy przyrównuję swego trzy letniego Champlaina i fotografie rosomanes kanadyjskich widzę, że Champlain będzie sporym, rozrośniętym krzewem, spokojnie wyrastającym ponad jeden metr wysokości.

Fotografię zapożyczyłem z blogu garden musings. Przepraszam autora bloga za to zapożyczenie bez zezwolenia, ale mój egzemplarz jest na tyle młody, że nie nadawał się jako ilustracja poematu pochwalnego na rzecz tej odmiany.

Do końca nie poznaliśmy jeszcze natury ich kwitnienia w warunkach polskich. W każdym bądź razie z kanadyjek jesteśmy w stanie skomponować autonomiczny ogród różany. Jeżeli jeszcze dodamy te wprowadzone później , i znacznie trudniej dostępne, jak np. prześliczną pnącą Quadra

Fotografie  Quadra – kolekcja własna .

czy te z serii Artists jak Campfire czy Bill Reid,/ najnowszą propozycją wywodząca się z dorobku hodowców z Morden, jest promowana w tym roku do sprzedaży – Canadian Schield/  to wówczas dopiero możemy w pełni ocenić jak gigantyczną pracę wykonali kanadyjczycy i jak odmienili ogrody a Kanadzie a nie wątpię, że z czasem i u nas. Dodam jeszcze kilka moich subiektywnych spostrzeżeń. Wśród małych kanadyjek, bezkonkurencyjne są Champlain i Campfire. Wspaniale prezentują się również ciemno czerwone Hope for Humanity i Winnipeg Park , jednakże zwłaszcza Hope for Humanity nie wygląda na całkowicie mrozoodporną .

Na fotografii Hope for Humanity.

Z jaśniejszych tonacji, mnie  urzeka kwiatami Morden Blush.  Z większych roślin zachwycają mnie zwłaszcza dwie. Duży, najprawdopodobniej klimber – John Davis i mniejsza Praeirie Joy. O Davisie piszę: najprawdopodobniej klimber, gdyż  u mnie wypuścił już ponad dwu metrowe pędy i wcale nie jestem pewien czy to koniec.

Tak może wyglądać trzyletni  John Davis.

Jak już wspomniałem, z wolna pojawiają się, zwłaszcza w dorobku hodowców amerykańskich, mieszańce z użyciem mieszańców kanadyjskich, bo nie da się przejść do prządku dziennego i przemilczeć ich dorobku tak jak przemilczano dorobek G. Bucka. Myślę tu o takich odmianach jak bardziej znana u nas  Cap Diamond, i wielu innych mieszańcach Ping Lima. Hodowca ten systematycznie czerpie z dorobku hodowców kanadyjskich , że wspomnę jeszcze o DayDream, All the Rage czy  Polar Joy. Ale już wszyscy hodowcy powoli zaczynają dostrzegać walory kanadyjek, że wymienię tu  Amandę Beales  i jej ciemno czerwoną wspaniałą Joan Beales będącą mieszańcem kanadyjki Henry Kelsey z remontantką  Souvenir du dr Jamain – jak więc widzimy również remontantki wracają do gry. Te walory , to oprócz dobrej odporności na niskie temperatury, również dobra odporność na czarną plamistość.

fotografie róży Joan Beales – przez uprzejmość Pani Urszula Trętowska.

Dalej Radler z Rambling Red czy nawet Austin z Doreen Pike.  Zaczynają więc powstawać mieszańce kanadyjek z różami Austina. Jako kolejny przykład takiego udanego mariażu, podam tu Bon Chance  Malcolma Lowe, wykorzystującą urok Heritage i kanadyjskiej William Baffin.  Wspomniałem już o dorobku  Bilijany Bozenic z Pheno Geno Roses, która tworząc grupę mrozoodpornych róż o nazwie Winterjewel wykorzystała zasoby genetyczne róż kanadyjskich. Róże te, są jeszcze mniejsze od tych z Morden i wspaniale uzupełniają dobór odmian do naszej wirtualnej różanki.

O jeszcze dwu grupach róż pozwolę sobie napisać. O remontantkach i portlandzkich. Obie są jednakże bardzo zróżnicowane wewnętrznie  i zawierają w sobie tak wrażliwe na niskie temperatury odmiany  jak i mieszańce herbatnie  jak i te które bez problemów wytrzymają spadki temperatur do – 30C . Będą to przykładowo wśród remontantek Anna Scharsach, czy   Eugene Guinoisseau . Z własnego doświadczenia wiem, że świetnie zimuje Reine des Violettes, Souvenir du dr. Jamain. Natomiast z portlandzkich bez wahania poleciłbym The Resht Comte de Chambord i Madame Boll, oraz z pewnym wahaniem , Jacques Cartiere.Cartiere  bowiem bardzo źle zniósł u mnie zimę 2016/17 a to było tylko -25c. Z tej grupy bacznie obserwuję chyba najpiękniejsze  Madame Knorr i Adolphe Rotschild , ale jeszcze nie jestem przekonany do ich mrozoodporności. Wspomnianą zimę  Rotszyld pokonał mężnie, natomiast Madame Knorr zredukowała się do linii śniegu. W każdym razie doświadczenie zimy 2016/17 nakazują bliżej przyjrzeć się remontantkom.

Wszystko są to odmiany, które z powodzeniem mogą tworzyć szkielet współczesnego, nowoczesnego i odpornego na niesprzyjające warunki ogrodu różanego w którym okrywanie róż i ich opryski na czarną plamistość będą tylko przykrym wspomnieniem, lub świadomym wyborem gdy zechcemy mieć coś nad wyraz urokliwego  czy na kwiat cięty.

*Więcej fotografii róż mrozoodpornych *

Dwa łyki statystyki

Co pewien czas zerkam na stronę statystyczną by przynajmniej w przybliżeniu zorientować się co moich czytelników kręci. O czym powinienem pisać  by nie rozmijać się z tzw. oczekiwaniem społecznym. A materiał zgromadzony jest ogromny i posiada już niezły walor poznawczy. Mówimy bowiem o 3,5 mln odwiedzin od 2010 roku. Jaki więc wpis był odwiedzany najczęściej? –  Austinki Julii Tadeusz z Białorusi – 110 tys razy. W dalszej kolejności lokuje się inna rosomanka z zza rzeczki Elena Pshestemska –  ale to już trzykrotnie mniej czytelników – czy też raczej oglądaczy. Na podobnym poziomie lokują się wpisy – Moje róże 2011 roku/ choć fotografie z roku 2015 czy 2016 , są o całe niebo lepsze i kolekcja szersza/, Różane podróże Małgorzaty Kralki i Austinki Oleny Kowalowej. To wszystko po około 30 000 odwiedzin.

To czołówka. Na poziomie 20 000 odwiedzin – a więc też nieźle –  odnotowuję polskie rosomanki Martę Górę i Jowitę Czyż. Nawiasem mówiąc obie Panie w ogóle nie aktualizowały swego wpisu.

Z artykułów problemowych  na pierwszym miejscu  jest wpis o polskich różach –  około 21000 odwiedzin. Kolejne , najbardziej popularne artykuły to : artykuł o różach angielskich/ten wprowadzający/ , Odporne na mróz róże z Kanady, Cienisty ogród różany, Czarna plamistość – wszystkie na poziomie około 17000 odwiedzin.

Najczęściej odwiedzanym wpisem o konkretnej róży jest o dziwo opis róży A Shropshire Lad 10500. Zastanawia mnie to niezmiernie bo nic w tym wpisie szczególnie  interesującego nie zawarłem. Dalej , New Dawn 9000, Louise Odier 8300, Abraham Darby 6200, Rhapsody in Blue, Aleksander McKenzie, Chopin, 6000.

Bonica, Teasing Georgia,  Mme Isaac Pereire, Eden Rose, Graham Thomas, Burgundy Iceberg – 5000

Ghislaine de Feligonde, Martha, Elmshorn/czemuż to na Boga!/, Pastella, Alba Maxima, Fantin Latour, Zephirine Drouhin – 4000

Mister Lincoln   3 917
Souvenir du dr Jamain   3 911
Reine des Violettes   3 839
Westerland   3 837
Iceberg Schneewittchen   3 819
Paul’s Scarlet Climber   3 814
Rosarium L’Hay   3 746
Nostalgie Rosen – Róże Nostalgiczne  - ogólnie –  3700
Nostalgie   3 692
Comte de Chambord   3 692

Ponieważ cyfry , ich czytanie jest nużące, wspomnę jeszcze opisy jakich ogrodów były najczęściej odwiedzane:

Abbaye Valsaintes 23800

Kolekcja róż Małgorzaty Kralki 15000

Andre Eve i jego ogród 14500

Borova Hora 11000

Ogród Botaniczny Warszawa 9700

Florencja , ogród z widokiem na miasto – 7800.

Tak oto łaska czytelnika chadza.

I jeszcze dane za ostatnie 365 dni

Zdumiewa, że w zasadzie pierwsze pozycje z porównaniu z przekrojem ośmioletnim , nie uległy większym zmianom. Nadal największym wzięciem cieszy się kolekcja Pani Julii Tadeusz 21000 odwiedzin –  i   Pań z Ukrainy- połowę mniej. Za nimi podąża wpis o kolekcji Pani Jowity Czyż. Ale to już na poziomie 10000 odwiedzin. Zmiany polegają głównie na tym, że nowe wpisy reprezentuje rosarium Forst 3100 i rosarium Regents Park.

Zupełną niespodzianką dla mnie jest częstotliwość odwiedzin poszczególnych opisów odmianowych. Tu bez zmian tzn i Louise Odier  i A shroppshire Lad nadal wiodą prym. Nowością jest tylko to , że do czołówki przedarła się odmiana Eyes For You i artykuł o Hultemiach, ale to z pewnością pokłosie wizyty Mai Popielarskiej.
+

Rodzina McGredy

Fotografia pochodzi z książki J.H.Nicolas „A Rose Odyssey”

Termin Rodzina  Sam McGredy, odnosi się do 4 pokoleń zamieszkujących w Irlandii Północnej hodowców róż.

 Pierwszy był   Sam McGredy I (1828-1903) który, założył szkółkę rodzinną Samuel McGredy & Son , w 1880 roku, w Portadown , w hrabstwie Armagh w Irlandii Północnej.  Szkółka początkowo specjalizowała się w produkcji drzew owocowych i hodowli bratków, korzystając z doskonałej miejscowej gleby i łatwego transportu kolejowego zarówno do Dublina jak i Belfastu. Nie prowadził ani produkcji , ani hodowli róż.

To dopiero  Samuel McGredy II (1861-1926)  ukierunkował szkółki rodzinne na róże, które w jego mniemaniu  były bardziej opłacalne niż bratki. Zaczynał jednakże bardzo skromie, współpracując z ojcem i raczej bawiąc sie hodowlą róż, którą to na serio rozpoczął od roku 1895. Swoje róże pokazał wystawie krajowej Rose Society w Londynie po raz pierwszy w 1905 roku i od razu zdobył złoty medal dla róży  ”Countess of Gosford”.   Wyhodował wiele zwycięskich odmian i złotych medalistów uzyskując przydomek    ”The Irish Wizard ‚ nadany przez światowych rosarians. Odznaczony też został Dean Hole Medal National Rose Society w 1921 roku.

Samuel Davison McGredy III (1897-1934) przejął szkółki po śmierci ojca,   znacznie rozszerzając produkcję róż. Był pierwszym w rodzinie , który wyhodowane przez siebie róże zaczął nazywać imionami członków rodziny, poczynając od  ‚Margaret McGredy „, nazwanej tak na cześć swojej matki. Róża „Margaret McGredy” była później użyta jako jeden z rodziców słynnej  Peace. ‚Mis Sam McGredy „,nazwał z kolei pamięci żony, odmiana ta została  wprowadzona w 1929 roku, i była w swoim czasie bardzo popularna.   Jako ciekawostkę podam, że poza różami zajmował się hodowlą  foxterierów i papużek. Zmarł nagle na atak serca w listopadzie 1934 roku, w wieku lat 38.

Samuel Darragh McGredy IV (ur 1932) miał zaledwie 2 lata, gdy jego ojciec, McGredy III, zmarł, a 4-osobowa Rada Nadzorcza, w tym jego wuj i matka, przejęła zarządzanie hodowlą róż i szkółkami aż McGredy IV mógł podjąć zarządzanie. Tymczasem, jak było powszechną praktyką  , młody McGredy IV został wysłany do szkoły z internatem w wieku lat 7. Uczęszczał do Mercersburg Academy w Pensylwanii, USA  , a następnie Greenmount Agricultural College w roku 1949. Stamtąd przeniósł się do Reading University . Po opuszczeniu Reading, pracował w szkółce rododendronów przez jedną zimę, a następnie zgłosił się do służby w rodzinnej firmie w Portadown w 1952 roku. Bisness rodzinny przejął mając zaledwie 20 lat. Generalnie modernizuje swoje szkółki i w roku 1958 pojawiają się pierwsze róże jego hodowli. Jest to Salute . Pierwszy  złoty medal otrzymał w rok później za Orangeade .

Sam McGredy IV ożenił się z Maureen McCall w roku 1959. Mieli trzy córki, Kathryn Mcgredy, Clodagh Leigh i Maria Winder.  Kathryn miała Sophia Mcgredy i Oliver Mcgredy, Clodagh miała Casey Mcgredy Leigh i Cameron Mcgredy Leigh, Maria miała Christ Winder, Henry Winder i Jo Winder).

W 1962 roku wprowadził różę którą nzawał imieniem swej młodszej siostry, „Paddy McGredy  . W tym samym czasie, Elżbieta Bowes-Lyon , Królewski Patron Royal National Rose Society , pozwoliła McGredy IV   nazwać  różę „Elizabeth Glamis” – było to dla niego wielkim honorem. Ta róża została wprowadzona w 1963 roku, jest to jasno łososiowa floribunda.

W 1972 rodzina McGredy IV   wyemigrowała do Auckland w Nowej Zelandii, gdzie Sam założył firmę McGredy Roses International. Ten ruch pozwolił mu uprawiać róże bez potrzeby korzystania ze  szklarni, jak to było konieczne w Irlandii Północnej. Pozwoliło mu to też trzymać rodzinę z dala od wojny wewnętrznej trapiącej ojczyznę. Przeprowadzenie się  przez Sama do Nowej Zelandii to była wielka strata dla Portadown. Nowozelandczycy natomiast zyskali jednego z największych na świecie  hodowców róż.  W Nowej Zelandii, Maureen  urodzi  trzecią córkę, Clodagh. Sam i Maureen później rozwodzą się, a Sam ożenił się ponownie. Jego druga żona to Jillian. Sam McGredy IV od tego czasu wycofał się z bisnesu  i zamknął szkółki.

Jak wspomniałem,swój pierwszy złoty medal zdobył w 1959 roku i odtąd zdobywa nagrodę po nagrodzie. Łącznie zdobył siedem nagród All American Rose Selection (AARS) dla  róż: Electron, Cathedral, Sundowner, Olympiad, New Year, Singin’ in the Rain i Mount Hood.  Odznaczony został piętnastoma Złotymi Medalami  Royal National Rose Society Zjednoczonego Królestwa, oraz szeregiem międzynarodowych nagród dla Najlepszej Nowej Róży; Queen Mary pamiątkowy medal (dwa razy); zdobył dziesięć Złotych Gwiazd  Południowego Pacyfiku; liczne Złote nagrody na Trials Belfast Rose; James Mason Memorial Złoty Medal; Puchar Clay Rose Fragrance; Złoty Medal Królewskiego Irlandzkiego Towarzystwa Ogrodniczego  ; Rose Award Nowa Zelandia za 1986; Australian Rose Award za 1988 – w tym samym roku, w którym Royal National Rose Society przyznało mu swoje najwyższe wyróżnienie – Medal Dean   a w 1977 roku, brytyjska poczta wydała okolicznościowy znaczek, który promował jedną z jego najlepszych róż, Elizabeth Glamis.

Sam McGredy IV, wraz z innym Ulsterczykiem   Pat Dicksonem , prowadził kampanię na rzecz  praw   Hodowców w Wielkiej Brytanii, począwszy od roku 1955. Do tego czasu każdy mógł rozmnażać nowo wyhodowaną różę i sprzedawać ją bez zapłaty honorarium dla hodowcy. Hodowcy zarabiali  na swoich dziełach tylko przez pierwsze lata, dopóki mieli przewagę nad konkurencją. The Plant Breeders ‚Rights Act została uchwalona w 1964 roku, dzięki czemu McGredy IV mógł już zabezpieczyć swe prawa do słynnej odmiany Haendel.

Ten mini artykuł oparłem o dane głównie zawarte w Wikipedii, i to na pierwsze przybliżenie problematyki wystarczy. w drugim etapie uzupełnię go o dane z książki Jacka Harknessa  Makers Heavenly roses. Jeżeli kogoś to interesuje – prosze sprawdzić za dwa trzy miesiące.

Lyon Rose – róże z kręgu hodowców lyońskich

Prawie 40 odmian róż odwołujących się w nazwach bezpośrednio do Lyonu. To rekord w onomastyce róż. Czymże tak ujęło i urzekło to miasto hodowców róż? To zastanawiające, bo Lyon jako miasto, nie zrobiło na mnie specjalnego wrażenia. Ot, poprzemysłowy moloch. I nie wydaje mi się by tu o jakieś nadzwyczajne uroki tego miasta szło.  Nazywali swe róże od Lyonu bo tam mieszkali, tam się wychowali, tam też mieli swoje firmy a i warunki glebowe, mikroklimat tego miejsca był taki, że trzymał hodowców przy nim. Nawet jeżeli niezbyt przyjaźnie zachowujące się wobec nich miasto wypychało ich przez swą niepohamowaną urbanizację i industralizację , to przenosili się obok , na obrzeża, jak  na ten przykład Pernet Ducher do Venissieux .  Atmosfera industrialna Lyonu, ta sensu stricte, potrafiła płatać im zresztą niezłe figle i to takie z których sami nie do końca sobie zdawali sprawę. Przywołam tu świadectwo J.H. Nicolasa, człowieka niejako z zewnątrz, który ze zdumieniem konstatuje iż stary mistrz Pernet Ducher, na pytanie o to jak sobie radzi z czarną plamistością, najwyraźniej nie rozumie o czym Nicolas mówi. A i ten z trudem znajduje na plantacji Pernet Duchera jeden listek porażony tą wstrętną różaną chorobą i zaczyna zastanawiać się  nad przyczynami tego stanu rzeczy. Początkowo tłumaczy to specyficznym składem gleby i specjalnymi metodami/ na wpół ekologicznymi/ nawożenia. Dopiero po latach tajemnica się wyjaśnia. Atmosfera industrialnego Lyonu tak była przesycona związkami siarki, że te  permanentnie znajdujące się w powietrzu fungicydy stanowiły prewencję ekstremalną dla pewnych rodzajów chorób grzybowych. Sam też zauważyłem, jeszcze uprawiając róże na kwiat cięty, pod osłonami, że najlepsze efekty przynosiły prewencyjne zabiegi preparatami siarkowymi. Można tu pozwolić sobie na dość swobodne i luźne wnioski, że gdyby nie ta specyficzna atmosfera Lyonu Pernet Ducher zapewne nie podbiłby  serca rosomanes swoimi podatnymi na czarną plamistość pernetianami gdyż nie przeszłyby ostrego  sita oceny  mistrza Pernet Duchera. Tak więc widzimy, że Lyon miał swe magiczne siły przyciągające rosarian i trzymające ich w pobliżu.  Ta supremacja kręgu hodowców  lyońskich utrzymywała się praktycznie do czasu wybuchu I Wojny Światowej. Potem świat się diametralnie zmienił. Jednakże Lyon dalej był i jest ważnym ośrodkiem hodowli róż, choć swej supremacji już nie odzyskał.

Ta miłość rosarian , tak lyońskich jak i innych , jest jak prześledzimy listę róż noszących w nazwie Lyon, jest dość dziwna i niewdzięczna. Praktycznie po pierwszej wojnie, nazwy związane z Lyonem pojawiają się bowiem sporadycznie a ostatnią różą że tak powiem z Lyonem w herbie, jest mieszaniec herbatni Rose de Lyon autorstwa Jean Marie Gaujarda z roku 1945. Pewnymi wyjątkami, niejako potwierdzającymi regułę będzie mieszaniec herbatni Prestige de Lyon Alaina Meillanda  z roku 1990, i Soyeuse de Lyon, Fabien Duchera z roku 2009.

Ardoise de Lyon – Frederic Damaizin – remontantka, rok 1858
Baby Lyon Rose – Eugene Turbat – polyantha – rok 1916
Beaute de Lyon – Pernet Ducher – pernetiana- rok 1910
Beaute de Lyon – Marie Ducher, – noisette – rok 1887
Beaute Lyonnaise – remontantka – Laurent Carle – 1851
Beaute Lyonnaise – Joseph Pernet Ducher – mieszaniec herbatni – 1895
Belle Lyonnaise – Levet – noisette -1870
Belle Lyonnaise – Lacharme – remontantka – 1854
Bijou de Lyon – Joseph Schwartz – mieszaniec mutiflory- rok 1882
Candeur Lyonnaise – Jean Croibier – remontantka – 1913
Coquette de Lyon – Jean Claud Ducher – herbatnia – rok 1870
Coquette de Lyon – remontantka – Lacharme – 1859
Enfants de Lyon – Crozy – noisette – 1845
Etendard de Lyon – Gonod – remontantka – 1885
Etoile de Lyon – Guillot- herbatnia – 1876
Gloire de Lyon – Ducher – remontantka – 1857
Gloire Lyonnaise – remontantka – Guillot syn – 1884
Lyon – Ducher – pernetiana – rok 1905
Lyon – Eskelund -złotożółta róża patio – 2009
Lyon rambler – Dubreuil – multiflora 1909
Lyon rose – Pernet Ducher – 1907 oraz wyselekcjonowana z niej przez braci Ketten forma pnąca w roku 1924
Lyonfabrigue – remontantka – NN – 1928
Lyonnaise – remontantka – Lacharme – 1871
Merveille de Lyon – Jean Pernet – remontanatka – 1882
Orgueil de Lyon – Antoine Besson – remontantka – 1886
Panachee de Lyon – Francis Dubreuil – portlandzka -1895
Perfection de Lyon – Jean Calude Ducher – remontantka – 1868
Perle de Lyon – Jean claude Ducher – herbatnia – 1872
Petite Lyonnaise – polyantha – Mille-Toussaint – 1903
Pompon de Lyon – Francis Dubreuil – polyantha – 1912
Prestige de Lyon – Alain Meilland – mieszaniec herbatni – 1990
Rose de Lyon – mieszaniec herbatni – Jean Marie Gaujard – 1945
Rotary Lyon – mieszaniec herbatni – c. Chambard – 1935
Soyeuse de Lyon- Fabien Ducher – mieszaniec herbatni – 2007
Triomphe de Lyon – Cordier – remontantka – 1859
Ville de Lyon – Jean Claude Ducher – remontantka – 1866

Jeżeli mówimy o Lyonie, to rysują się jak gdyby dwa aspekty zagadnienia . Najsławniejsi hodowcy i najsławniejsze róże.  Trudno tu będzie zachować właściwy balans, bowiem tak to już jest, że wielu hodowców unieśmiertelniło swe nazwiska , bowiem mieli szczęście wyhodować tą jedną wielką różę i potem już niczym szczególnym nie błysnęli. Jeżeli natomiast spojrzelibyśmy na to zagadnienie od strony róż, to zadanie jest jeszcze bardziej niewykonalne. Wystarczy bowiem uświadomić sobie jeden podstawowy fakt. W kręgu hodowców lyońskich powstało 3000 odmian róż z czego 2000 w XIX stuleciu. To tu zawiązało się Société Française des Rosiéristes w 1896 roku z siedzibą, jakże by inaczej, w Lyonie. Pozwolę sobie więc nieco uprościć zadanie i napiszę o najsławniejszych różach hodowców lyońskich poczynając od 1820 roku.

Na pierwszym miejscu postawiłbym  Gloire des Rosomanes Jacques Plantiere z roku 1825 i jeszcze Madame Plantiere tegoż hodowcy, późniejszą o lat dziesięć.  Dalej będzie niewątpliwie  Souvenir de la Malmaison Basile Belouze z roku 1843, ale  nie sposób nie wspomnieć o współczesnym mu Antoine Nerard, który na trwale w historię róży wpisał się w roku 1845, słynną remontantką Geants de Bataille .

To byłby wiek młodzieńczy hodowców lyońskich. Wiek największej chwały; wiek dojrzały, przychodzi w drugiej połowie XIX wieku. By uniknąć pokusy wartościowania, trzymał się będę  kryterium chronologicznego. Mamy więc Frederic Lacharme z jego niezapomnianą mchową Salet. Alfred Colomb i Boule de Neige – to lata pięćdziesiąte i początek sześćdziesiątych. Tu już wkracza na areną wielki Jean Baptiste Guillot ze swymi Madame Falcot 1858, Catherine Guillot 1861, i trochę późniejszą , historyczną La France z roku 1867.  Tenże sam gigant hodowli róż w niecałe dziesięć lat później w roku 1875, obdarowuje nas słynnym duetem Paquerette i Mignonette, zaczyna się czas polyanth. Przynajmniej wspomnę tu o  Jean Baptiste ojcu, i jego pochodzącą z roku 1869 Comtesse d’Oxford.  Odnotujmy też Jeana Liabaud z Baron Bonstetten z roku 1871 i Antoine Leveta z Reine Marie Henriette. Oto już nadchodzi czas Josepha Schwartz z jego Reine Victoria i Madame Alfred Carierre i jego żony , która już jako wdowa ogłasza narodziny Madame Ernest Calvat. To jak gdyby symboliczny czas wdów , bo jeszcze mamy wdowę Ducher z piękną różą William Allen Richardson czy wdowę Rambaud ze zjawiskową Anne Marie de Montravel. Skoro już padło nazwisko Ducher, to cofnijmy się jeszcze do samego mistrza Ducher, Aleksandre Bernaix czy Bonnaire.

Tu czas na głęboki oddech, bo na horyzoncie sławy pojawia się sam Joseph Pernet Ducher. I tu jak u Hitchcocka, zaczyna się od trzęsienia ziemi a potem napięcie rośnie. Czarodziej z Lyonu rozpoczyna od przesławnej Madame Caroline Testout w roku 1890 a w parę lat później,dokłada jeszcze  Souvenir du President Carnot. Przychodzi w końcu ten przełom, pojawiają się pernetiany, około 1900 roku, /różni badacze różnie to określają/ , jest Soleil d’Or. A potem jak z rogu obfitości: Lyon Rose, Mrs. Aron Ward, Mmme Eduard Herriot i Souvenir de Claudius Pernet – ale to już jest rok 1920. W tak zwanym międzyczasie inni też nie śpią. Jest Comtesse du Cayla Pierre Guillot, Crepuscule Francois Dubreuile, czy Capitaine Soupa autorstwa Joseph Laperiere.

Okres międzywojenny  przynosi nowe zmiany, życie nie stoi w miejscu. Starego mistrza Pernet Duchera zastepuje Gaujard, który w wielu przypadkach kontynuuje dzieło mistrza.

Pojawiają się też inni geniusze,że wymienię tu tylko Mallerina i rodzinę Meillandów. Ten pierwszy  przynosi w roku 1947 Virgo – jak widać w czasie wojny nie próżnował. Ten drugi, Francis Meilland, zalewa wprost rynek nowościami. Zaczyna od dużego sukcesu komercyjnego w 1937 roku – Golden State –  by swoją dominację pokazać poprzez Mme A. Meilland. Peace/.Potem to już jak z rogu obfitości. W tym czasie działali również Laperiere Louis i Joseph.

No i wreszcie ten ostatni okres, do końca XX wieku. O dominacji rodziny Meilland nie muszę mówić, ale dla porządku wymienię ich takie dokonania jak: Chrystian Dior, Papa Meilland 1963, Bonica 1981, Pierre de Ronsard 1985, . W tym czasie Jean Gaujard da w roku 1957 wspaniałą Rose Gaujard, Paul Croix zaznaczy swa obecność poprzez Diane de Poitiers czy Sourire de Orchidee, Francois Dorieux wkroczy z Violette Parfumee w roku 1995 czy Mille et Une Nuits w pięć lat później. Jest jeszcze Robert Laperier, Joseph Orard, czy Dominique Massad.

Na tym mój subiektywny przegląd róż i ich twórców z kręgu lyońskiego bym na XX wieku zakończył. Oczywiście historia dalej się toczy. Reaktywowane są tradycje rodu Guillot, nad nowymi dokonaniami pracuje rodzina Reuter, kolejne pokolenie rodziny Ducher uosabia utalentowany Fabien Ducher, działa Jacques Ranchon i nawiązująca do dokonań ojca Aveline Gaujard. Nowy rozdział się pisze.

Róże jako krzewy ozdobne 2.0 Róże parkowe.

Dlaczego 2.0? Ponieważ już opublikowałem tekst pod identycznym tytułem. Było to tłumaczenie artykułu Griffitha Bucka w którym to w rozważania o bardziej uniwersalnym wykorzystaniu róż wplótł dywagacje na temat swoich doświadczeń hybrydyzerskich. Tym razem proponuję nieco inne ujęcie tematu.

W tradycji polskich ogrodów, ogródków i posesji jest bardzo mocno zakorzeniona obecność krzewów bzu. Rosną sobie one swobodnie przy ścianach domu, przy płotach posesji, w rowach przydrożnych, na opuszczonych dawnych siedliskach. Spotkamy je nawet w lasach gdzie to są niemymi świadkami obecności ludzkiego siedliska przed latami czy nawet wiekami. Drugą taką rośliną wszechobecną i z reguły towarzyszącą bzom jest jaśmin. O ile jednak bzy rozpowszechniły się w różnych wariantach odmian, to jaśmin jest w zasadzie tylko jeden. Drugą ciekawostką jest też to, że obie te rośliny występują pod fałszywymi nazwami bowiem to co popularnie zowie się bez – to jest to lilak , natomiast jaśminowiec prawem kaduka nosi nazwę jaśmin. Oczywiście jest też i bez – bez czarny. Ten to już panoszy się bez umiaru rozsiewany przez ptactwo. Czasem zostawiany litościwie na posesji, ale z reguły zasiedla siedliska ruderalne, rowy przydrożne i obrzeża lasów. Takich krzewów znajdziemy znacznie więcej.Przykładowo: tarnina, janowce, derenie, a ostatnio dołączyła do nich aronia,  i szereg im podobnych. Łączą je dwie cechy. Całkowita odporność na mrozy i wszelkie choroby. Taki osobnik jest sadzony, ale częściej nasiewa się sam i towarzyszy nam całe swe życie . A jest ono z reguły dłuższe od naszego. Są to rośliny architektoniczne, jednakże niezwykle rzadko stosowane celowo. Ot, wetknięte w kąt, tak by gospodarzowi nie przeszkadzały rosną sobie – dopóty, dopóki właśnie nie zaczną przeszkadzać.

Ale czasy się zmieniają. Mamy coraz więcej pieniędzy, stajemy się majętniejsi, budzi się w nas potrzeba piękna. Powstają posesje i autonomiczne względem nich ogrody,zakładane  tylko w tym celu by naszą potrzebę piękna zaspokajać. Nawet jeżeli jest to tylko adaptacja starego siedliska przez nowych właścicieli, to starają się oni zaprojektować je tak by cieszyło oko cały rok, by kompozycja swoim ładem tworzyła atmosferę wyciszenia i pokoju. Każda roślina to może nie, ale z pewnością każdy większy krzew czy drzewo ma swoją rolę do odegrania i starannie zaplanowane miejsce. Po eksplozji namiętnego uwielbienia dla iglaków nadeszło opamiętanie i zrozumienie, że są to tylko rośliny osłonowe, rośliny szkieletowe i tworzące tło. Tak więc już wiemy, że to tylko dekoracja i sztafaż do tej dekoracji a na planie potrzebni są też aktorzy. Pojawia się więc zapotrzebowanie na ozdobne rośliny liściaste. I tu wkracza na scenę róża. Któraż bowiem z roślin potrafi mieć tyle walorów na raz co królowa kwiatów! Któraż potrafi kwitnąc cały sezon, oszałamiająco pachnieć, dostarczać pożytku dla owadów  a także ludzi i pociechy dla oczu.

Jednak śmiem twierdzić, że róża w naszej swojskiej tradycji ciągle jeszcze wegetuje na marginesie. Maniacy różani tworzą różanki czy kolekcje, jednak gospodynie sadzą róże w swych ogródeczkach tylko jako jedną z wielu roślin ozdobnych. Działkowicze upychają je pomiędzy warzywami. Nie widzę natomiast u nas róż pełniących rolę samoistną jak bez czy jaśmin. Nie wchodząc w dywagacje historyczne dlaczego tak się stało, postaram się zaproponować parę odmian, które  z wielką chęcią przejmą wiodącą rolę w naszym krajobrazie. Trzeba do tego wiele i niewiele by przełamać ową bezsensowną dominację mieszańców herbatnich. Warunki atmosferyczne i częste spadki temperatur do – 30c będą mam znacząco ograniczały wybór, ale to nie znaczy , że jest ubogo.

Pierwszą odmianą róży jaka się nam wprost narzuca to Alba, Alba Maxima. Kiedyś bardzo powszechna w ogródkach wiejskich dokąd uciekła z przypałacowych edenów. Miała ją na ten przykład w swoim ogródeczku, przedogródku moja świętej pamięci babcia, ale we wsi nie była wyjątkiem, bo gospodynie miały ten wspaniały zwyczaj, że dzieliły się swymi zdobyczami. Alba Maxima jest też właściwie jedyną różą, którą spotkamy w bardzo ubogich polskich parkach. Jedyną poza  rugosą. Bez naszego udziału staje się ona coraz bardziej powszechna w naszym krajobrazie dzięki pomocy ptactwa, które rozsiewa ją bezładnie. Z naszej strony inwencji nie widać za wiele. Głównie pasy drogowe. Czasem ktoś wpadnie na pomysł wykorzystania jej jako rośliny żywopłotowej. Posłuchajmy jak wspaniale wykorzystał mieszańców rugosy znany amerykański rosarianin. Oto cytat  z artykułu zamieszczonego w American Rose Annual z roku 1974 autorstwa  Karla P. Jonesa.

” Na swojej posesji mam długi płot wzdłuż linii kolejowej, gdzie setki dzieci w wieku szkolnym codziennie przechodzi.  Posadziłem tam Hybrid Rugosas, takie jak „Conrad F. Meyer”, Nova Zembla,  Parfum de lHay ‚i temu podobne. Przybysze z miasta czasami starają się urwać jakąś różę, ale jedna próba zwykle chroni od koleknych.”Conrad F. Meyer i  jej sport Nova Zembla ‚przetrwały u mnie minus 28 ° C. z niewielkimi uszkodzeniami. Choć nie jest całkowicie odporna na choroby, to nie jest porażana czarną plamistością. Obie te odmiany rosną ponad 2 m wysokości, i obie są pachnące bardzo  bogato. W przeciwieństwie do większości  mieszańców rugos, kwiaty tych odmian są prawie wystawowej jakości .”

U nas, w Polsce,  przykładem niech będzie Pan Artur Sitnik który stworzył niezwykle użytkowy żywopłot z róż rugosa w swoim ogrodzie ew Włodawie. Możemy to zobaczyć w jednym z ubiegłorocznych odcinków Maja w Ogrodzie – odcinek bodajże 546.

Inny mieszaniec rugosy który wkroczył do naszych ogrodów śmielej za sprawą działalności pana Adama Choduna, jest to Therese Bugnet. Nie jest to roślina do małych ogrodów, ale jako zdobiąca posesję i konkurująca ze wszechobecnym bzem – jak najbardziej. Jest to roślina , która bez starań z naszej strony po kilku latach bez problemu osiągnie te ponad 3 m wysokości i wspaniale się rozkrzewi. Kwitnie bardzo wcześnie bo już w maju, ale i potem praktycznie przez cały senon raczy nas swymi niezwykle uroczymi, pachnącymi kwiatami. Ozdobny jest też sam krzew o zwartym uporządkowanym pokroju i przebarwionych na wiśniowo pędach. Nie jest też przesadnie kolczasta. Drugą podpowiedzią z grupy mieszańców rugosy byłaby Ritausma która buduje foremny, ale bardzo rozrośnięty krzew dorastający do 2 m wysokości. Przyjemnie na nią popatrzeć gdy się ubierze w swe białe, nieco zaróżowione kwiaty. Pewną wadą jej jest brak zapachu. Jeżeli jednak ktoś uważa, że Ritausma jest za wielka, może posadzić sobie Zaigę, która dorasta nie więcej jak do półtora metra i prześlicznie i bogato kwitnie . Ma wyraźne dwa mocne okresy kwitnienia i podziwianie jej w akcji to sama przyjemność. I jedna i druga posadzona na tle wszechobecnych żywopłotów z tui szmaragd  ożywia je zdecydowanie i odbanalnia. Mieszańców rugosy jest mrowie, poczynając od tych pospolicie dostępnych jak Hansa , która jest z powodzeniem wykorzystywana jako dostarczyciel płatków i owoców a kończąc na rzadkich okazach jak George Ruf dostępny tylko u pani Kamili Szlążkiewicz o owocach jak małe pomidory do niezwykle uroczego dzieła Austina - Wild Edric który tworzy niskie / 120cm/zwarte krzewy idealnie nadające się do wewnętrznych większych obwódek, tworzenia tła rabat mieszanych i bylinowych jak i też, posadzone najlepiej  trzy krzewy obok siebie, jako solitery na trawniku. Kwitną praktycznie ciągle, mają piękne różowe kwiaty i jakże pachną!

Wspomniałem wcześniej o rugosie jako dostarczycielu owoców . Wspaniale tę rolę wypełni nam inna ciekawostka upowszechniana przez szkółki Adama Choduna.  Mam tu na myśli rosa villosa Karpatia. Owocuje ona niezwykle obficie, dużymi owocami ale i kwiaty nie są bez wartości. Tworzy duży, solidny krzew o rozmiarach bzów i jaśminowców. Ale o ile bez zostawia paskudne zbrązowiałe wiechy po kwiatostanach, to w przypadku Karpatii, po zrzuceniu liści krzewy zapalają cie na czerwono pomarańczowo przepięknymi, dużymi owocami. Jak my z nich nie skorzystamy, to stworzymy, wspaniałą, naturalną stołówkę dla ptactwa, które będzie się do woli pożywiać na przekór różnym ekoidiotom którzy zachęcają do dokarmiana ptactwa zimą.

Inna grupą róż odpornych na mrozy/ wprawdzie nie tak bardzo jak rugosy/ są róże gęstokolczaste spinossisimy, które wprawdzie kwitną tylko raz , ale niezwykle obficie a potem darzą nas niezwykłym bogactwem owoców. Mam u siebie Bradwardine.  To piękny, zwarty i kształtny krzew obsypujący się wiosną mrowiem kwiecia które zwolna zamienia się w takież samo mrowie owoców. Odmiana ta wcześnie zrzuca liście ale okazuje się to nie być żadną wadą. Objawiają się wówczas  w wielkiej obfitości owe owoce, które ciągle zmieniają kolor od ciemno żółtego, poprzez odcienie pomarańczowego do barw czerwonych. Przyglądałem się temu spektaklowi oniemiały. Wspaniały akcent kolorystyczny. wyobrażacie sobie państwo jak to działa na śniegu?

Onegdaj, róże galijskie występowały w całej Polsce w stanie naturalnym, ale jakoweś zmiany czy to klimatyczne czy antropopresja człowieka spowodowały, że ich stanowiska naturalne ograniczają się tylko do ziemi Sandomierskiej i Lubelskiej. Na Lubelszczyźnie zresztą spotykam te naturalne mieszańce gallicas w ogrodach przeniesione tam ludzką ręką. Gdy uważnie przyjrzymy się starym ogródkom spotkamy w nich też różne najdziwniejsze samoistne mieszańce dla których już zaczyna i brakować miejsca w mojej kolekcji. Nic nie stoi jednakże na przeszkodzie by rosły w naszych ogrodach i ogródkach a odmian ich i rodzajów jest nieprzebrana moc. Są to słuszne krzewy, ale niewielkie , maksimum do półtora metra wysokości. Raczej do tworzenia plam barwnych i rodzajów żywopłotów. Mają jednakże pewną wadę. Nie powtarzają kwitnienia. Ale czy bez powtarza i czy to go ogranicza? Jeżeli ich wzrost jest z jakiegoś punktu widzenia wadą, to nie widzę problemu by je zastąpić centifoliami, które jednakże potrzebują nieco więcej miejsca czy bardziej zdycyplinowanymi damasceńskimi. Nie pojmuje dlaczego Bułgarzy mogą pysznić się pożytkami ze swego Kazanlika czy Ispahana a my nie możemy. Wszak to róże odporne na niskie temperatury. Ja nie mówię by zaraz z nich robić olejki i attary, ale niech sobie rosną swobodnie na naszej posesji, niech rozsiewają się po rowach przydrożnych. Bioróżnorodność na tym zdecydowanie zyska.

Rozumiem , że przy takiej ofercie odmianowej , nasze caniny pospolicie zwane psimi różami nie mają szans,  ale i tu  Kiese zaproponował nam wspaniałą odmianę caniny którą właśnie nazwał Kiese. Kupić tego w Polsce raczej nie da się , ale zapewne wielu rosomanes zdziwiło się , gdy to po zimie, nasza ukochana, drogo opłacona pienna róża , wiosną wypuściła pełen wigoru pęd, po czym zakwitła wprawdzie pięknymi ale zupełnie innymi kwiatami niż latoś to było. To właśnie Kiese, która przez szkółkarza użyta była jako podkładka.

Teraz przejdźmy do całkiem innego rozdziału. No nie mogę nie wspomnieć o mrozoodpornych różach kanadyjskich. Ja wiem, one nie mają tak pięknych kwiatów jak te austinki czy czipendale i nostalgie. No tak , nie mają, ale też i służą zupełnie innym celom. Jeżeli spojrzymy na nie jako na krzewy krajobrazowe, to wkraczamy w zupełnie inny świat. Ja tylko nie wiem czy architektów krajobrazu ktoś uczył w naszych podłych szkołach , że są takie róże. Zapewne nie, ale zostawmy ich w spokoju. Co przeszkadza nam, poza niewiedzą, posadzić takie cuda jak  John Davies, który po dwu trzy letnim oswajaniu się ze stanowiskiem/ austinki potrzebują nawet 4 lata/ uformuje dwumetrowy krzew obsypany przez całe lato, świetliście różowymi kwiatami. Przyginające się pod ciężarem kwiecia pędy tworzą jednolitą barwną ścianę kwiatów od wierzchu krzewu do samej ziemi. Nadto założy jeszcze owoce które będą cieszyć oczy i żywić ptactwo zimą. Jeżeli dla kogoś ten krzew jest zbyt dużym, to może posadzić sobie bardzo podobną ale znacznie mniejszą Prairie Joy. Jak sama nazwa mówi, cieszy prerię, a dlaczegóż by miała nie cieszyć nas, od morza do samiuśkich Tater. Tym bardziej, że w Polsce spotkać się możemy praktycznie z pełną ofertą odmianową tych cudowności w firmie Rosaplant. Tych kanadyjek jest znacznie więcej. Nie mogłem się nadziwić jak  William Booth kwitnie obfitością kwiatów i jednocześnie zakłada niezliczone ilości owoców.

Żyjący  na przełomie wieków  obywatel CK  Austrowęgier, Rudolf Geschwind z myślą o na mieszkańcach międzymorza, mitteleuropy , stworzył  całą serię mrozoodpornych róż które nazwał Nordlanrose. Róże te są jednak całkowicie nieobecne w   polskich ogrodach i ogródkach, choć są dostępne w kilku dobrych szkółkach. Są to rośliny stricte architektoniczne a jedyną ich wadą/ jeżeli uznamy to za wadę/ jest brak powtarzania kwitnienia. Imponują za to żelaznym zdrowiem i odpornością na mrozy. Róż, które świetnie wypełnią rolę elementu architektonicznego, akcentu kraobrazowego jest znacznie więcej. Ja, jednakowoż skoncentrowałem się na tych ewidentnie mrozozodpornych i nie wymagajacych jakiejkolwiek opieki

Jak widzimy jest w czym wybierać . Możemy żyć jak  Edith Piaf , w różach –  Vie en rose.  Wystarczy tylko chcieć by otoczyła nas magia róż a świat zabarwił się na różowo bez różowych okularów. Wystarczy tylko pójść do naszego znajomego szkółkarza i zadać mu proste pytanie. Czy ma pan coś w ofercie poza tym targowym chłamem? Bo nie wątpię , że na potrzeby własne ma coś znacznie ciekawszego niż sprzedaje na co dzień. A jeżeli już jesteśmy tak dobrze wychowani to poprośmy go by wyhodował nam coś z tego o czym przed chwilą przeczytaliście. A może zadacie sobie nieco trudu i w dobie  internetu poszukacie szkółek które zaspokoją wasze ponad standardowe wymagania. Bo i szkółkarze tego od Was oczekują, że wreszcie będziecie mieli jakieś oczekiwania.

Tylko spójrzmy oczami wyobrażni jak wasz cmentarno zielony żywopłaot z tui  staje się tłem dla feeri barw róży. Letnich, zapachów, brzęczenia pszczół. Jak sterylny i nudny, formalny ogród  zamienia się w burzę kwiatu  od maja do listopada. To pierwszy krok. Kolejny zrobi sama przyroda. Pojawi się wokół nas więcej ptactwa, ono rozniesie nasiona po świecie i nagle korzystając z magicznej mocy róży będą się w zupełnie nieoczekiwanych miejscach pojawiać zupełnie nam nieznane krzewy róż. Bo, róża ma tą magiczną moc , że z jej nasienia nigdy nie wyrośnie coś takiego samego.

Marian Sołtys – Włodawa – 19 listopada 2016.