Moje róże – moja pasja

Fimbriatta i inne goździkopodobne

Róża jako niekwestionowana królowa wszystkich kwiatów, nie musi nigdy i niczego udawać lub  imitować. Jednakże opisując jej niezliczone formy , autorzy nią zajmujący się, siłą rzeczy  maskując niedostatki swej wyobraźni i bogactwa języka, sięgają po mniej lub bardziej uprawnione porównania. Tak też jest i w tym przypadku gdy to opisujemy niektórych potomków krzyżówek między r.rugosa  i różami noisette. Szczególnie te składające się się z fantazyjnych a i wymyślnych płatków przyozdobionych fikuśnymi wycięciami a i frędzelkami co nadaje ich kwiatom podobieństwo do kwiatów goździka.

Na fotografii obok Fimbriatta

Mam tu na myśli przede wszystkim Fimbriattę zwaną Dianthiflorą, formę najstarszą z omawianych. Wywodzi się ona  z krzyżówki rosa rugosa, zapylonej przez  noisetkę Madamme  Alfred Carrriere. Potomek, jaki narodził się z tego związku , nie zawierał zbyt wielu podobieństw słynnej poprzedniczki. Jej krzaczasta forma  i głęboko karbowane /jak to u rugosy/ liście, niewiele dawały powodów by sięgać przy jej opisie do cech rośliny matecznej. Również jej duże wymagania uprawowe połączone z prawie , że nienasyconym apetytem na nawożenie, nie przypominały rugosy. Jednakże niezwykłość formy jej kwiatów sprawiła, że do jakichś porównań uciec się warto było. Porównano więc je do goździków. Tym szczęściarzem który ją wyhodował ją w roku 1891 był monsieur Morlet. Obserwujemy ją na fotografiach obok.

fotografie – Marian Sołtys w rosarium Olomouc 2012 – figuruje Grootendorst.

Sporo później, bo w roku 1918 , niejaki De Goey zapylając r. rugosa rubra, polyantką Madamme Norbert Levavvasseur otrzymał równie ciekawą formę kwiatów a nazwę  ta róża otrzymała od firmy F.J.Grootendorst &Son, wprowadzającej ją na rynek: Grootendorst - jak wiemy, odmiana ta dobrze powtarza kwitnienie małymi, bezwonnymi kwiatami rodzącymi się obficie  w bogatych wiechach kwiatostanowych. Nie to co Fimbriatta, która nie dość, że kwitnie nad wyraz oszczędnie, to jeszcze jej powtarzanie kwitnienia ma raczej wymiar symboliczny.

Zapewne po polyancie , Grootendorst  odziedziczyła zdolność mutowania bo już w pięć  lat później, mogliśmy się cieszyć Pink Grootendorst. To odmiana o podobnej jakości co Grootendorst, ale charakteryzuje się mniejszym wigorem, tworząc  bardziej zwarte , stosunkowo wyrównane krzewy.

Wreszcie  nie powinniśmy zapomnieć o Groootendorst Supreme z 1936 roku, na fotografii obok. Jest ona innego rodzaju mutantem od  F.J.Grootendorst. Ta róża nie ma dobrej wytrzymałości i jest mniej popularna niż wyjściowy   Grootendorst mający jeszcze mniejsze kwiaty, choć uformowane  z pięknej , ciemnej czerwieni.

Przytoczone tu przykłady nie wyczerpują tematu róż o podobnych do goździków kwiatach.  Niebawem po narodzinach omawianej tu Fimbriatty , w roku 1897 , Johann Schmidt krzyżując  General Jacqueminot z Crimson rambler, otrzymał odmianę o ząbkowanych płatkach, którą nazwał Fimbriatta. Niestety, nie dotrwała ona do naszych czasów i jedynie ze starych opisów odmianowych wiemy o jej istnieniu. Przetrwała za to , o dziwo róża Andre du Ponta, która otrzymał gdzieś około 1800 roku jako siewkę Rose du Peintres a nazwał ją Dianthaeflora. Otrzymała ona później mnóstwo innych nazw synonimicznych. Na rycinie Redouta, widzimy pokazane ogromne jej podobieństwo do kwiatu goździka. Nie da się natomiast tego powiedzieć o róży figurującej pod tą nazwą w Roseraie de l’Hay. Jest jeszcze róża chińska Antoine A Jacques z roku 1831, którą powtórnie dla na ocalił w roku 1912 Vilfroy  będąca sportem od Cramoisi Superieur – widoczna na fotografiii obok.

Czy jej kwiaty  przypominają goździki? To kwestia umowna. Dość powiedzieć, że hodowcy coś się tam kojarzyło i nazwał ją Fimbriatta, a było to w czasach gdy jeszcze nie nazywano róż od osób a przeważał trend nakazujący nazywanie odmian na podstawie cech zewnętrznych. Stąd jej nazwy synonimiczne A petales frangees  czy Serratipetala. Jednakże tendencja by nazywać róże cechami opisującymi jej cechy zewnętrzne przetrwała po dziś dzień.  Otóż w roku 1980 Nowozelandczyk June Bell odkrywa sport od słynnej galijki Camaieux i z racji narzucającego się jej podobieństwa kwiatów do goździków nadaje nazwę Camaieu Fimbriatta.

Na fotografii poniżej – przez uprzejmość Pani Elena Pshestemska – odmiana Keros.

Już całkiem współcześnie , zdarzyło się to bowiem w roku 2009, w firmie Herkness, pojawia się / niestety nieznana z pochodzenia/ róża Keros, bardzo przypominająca Fimbriattę. Jest ona mniej znana od Fimbriatty i nie zanosi sie na to by zrobiła w świecie róż większą karierę.

Masuino i mansuiniany

Quinto Mansuino urodził się w Sanremo w dniu 27 sierpnia 1889 roku w rodzinie Domenico Mansuino i Marii Alborno, pochodzącej z Verezzo. Był jednym z pięciorga dzieci fotografa i hodowcy róż Domenico Mansuino.

Już w wieku ośmiu lat wraz z bratem Augusto podejmował pierwsze próby hybrydyzerskie ćwicząc swe techniki na słodkim groszku i różach, by zaspokoić swoją ciekawość. Miały one miejsce w rodzinnym ogrodzie w Poggio di Sanremo . W 1910 roku stał się częścią rodzinnej firmy filmowej. W czasie I wojny światowej brał udział w operacjach wojennych jako reporter fotograf, następnie kontynuował tę działalność również w okresie powojennym w studiu ojcowskim we współpracy z bratem Arturo.

W 1922 roku Quinto postanowił się poświęcić całkowicie hybrydyzacji roślin, spełniając swoje młodzieńcze zainteresowania, jak sam napisał. Przeprowadził się z rodzicami do małej posiadłości w Capo Verde, na wschodnim krańcu zatoki, nad którą leży San Remo. Tutaj rozpoczął badania nad różami, finansując je z dochodów z uprawy róż i goździków na kwiat cięty , bowiem tego rodzaju program długoletnich z natury rzeczy eksperymentów hodowlanych wymaga nie tylko czasu ale i pieniędzy. Jak mawiali miejscowy ogrodnicy: Wprawdzie róża jest królową kwiatów, jednakże królem jest goździk. To uprawa goździków dawała mu utrzymanie. W 1925, po kilku latach prób, nieco zniechęcony, napisał do Domenico Aicardi z prośbą o radę. Zachęcony przez niego do nieustawania w wysiłkach, blisko się z nim zaprzyjaźnia. W 1932 roku rozpoczął pracę na szerszą skalę na różach, ciągle starając się poprawić ich jakość, tworząc coraz bardziej piękne odmiany, takie jak Red Flare i Aida, które to prace dały mu podstawę do tak zwanych mansuinian, jednych z najlepszych odmian róż na międzynarodowym rynku kwiaciarskim, zwłaszcza w zakresie kwiatów ciętych.

Jego praca została jednak gwałtownie przerwana przez wojnę i zajęcie jego domu i firmy przez wojska niemieckie w 1944 roku kiedy zniszczono mu ponad 8000 roślin niezwykłych odmian własnej hodowli. W jego ogrodzie okopała się bowiem artyleria niemiecka. Po zakończeniu konfliktu , choć wszystko wydawało się stracone, wznowił pracę hodowlane nad tworzeniem nowych odmian róż, zwanych potem mansuinianami, bowiem pozostało jednak doświadczenie już nabyte i dojrzałe podczas długich godzin refleksji w wymuszonej bezczynności.

Następnie, podczas piętnastu długich lat eksperymentów i selekcji, pojawia się pierwsza cenna miniatura, „Generosa”, głowa odmiany mansuinian, następnie „Camellia”, oraz „Biancaneve” i wiele innych.
Czym jest róża mansuiniana? Jest antytezą róży która podówczas była w modzie; to znaczy róży z metrowymi i więcej łodygami
Róża mansuinian ma łodygi około 40 centymetrów, proporcjonalne liście i bardzo trwałe kwiaty. Kwiaty cięte odmiany mansuinian są sprzedawane w sklepach z kwiatami od ponad piętnastu lat. Są delikatniejsze, ale poza tym podobne do „Garnet” i jego krewnych. W ich hodowli są obecne geny r.banksiae, herbatnie, miniatury, róże chińskie i kilka mieszańców herbatnich, jak na przykład „Ophelia”.

Zmarł w Sanremo 11 czerwca 1981 r. gdzie radni jedną z ulic nazwali via Quinto Mansuino.

W tym artykule chciałbym Państwu opowiedzieć o jednym z najbardziej niezwykłych pomysłów jaki pojawił się w całej historii hybrydyzacji róż. Mam mianowicie na myśli pomysł wykorzystania jednej z największych roślin w świecie róż r. bamksiae do wyhodowania róż miniaturowych. Zastosowanie Rose banksiae, gigantycznej rośliny nie powtarzającej kwitnienia, do tworzenia miniaturowych róż powtarzających kwitnienie jest prawdopodobnie jednym z najbardziej niezwykłych wyzwań w historii hybrydyzacji róż: to triumf czystej intuicji naukowej Nie będę tu szerzej opisywał * r. banksiae *, gdyż roślinie tej poświęciłem odrębny wpis. Tu wspomnę tylko, że bohaterka naszego opowiadania pojawia się w Europie na samym początku XIX wieku przywieziona do Anglii przez Williama Kerra. Nasza opowieść będzie się jednak toczyć w Italii, jednak kiedy ta róża pojawia się we Włoszech, dokładnie nie wiadomo.

Katalog królewskiego ogrodu Monza wymienia „Rose banksiae „, bez podania jakichkolwiek wskazówek dotyczących wyglądu tej odmiany, chociaż prawdopodobnie powinna być to biała forma podwójna. Wymienia ją też katalog Fratelli Tagliabue z 1840 r. – ponownie prawdopodobnie biała forma) wydanie katalogu Ogrodów Królewskich Monzy z roku 1843, sygnowane przez Manettiego, odnotowuje angelica odoratissima prawie na pewno znowu z gatunku białego, najbardziej pachnącego.
Jedno z pierwszych doniesień o hybrydyzacji z R. banksiae zawarte jest w artykule, które Orazio Fenzi napisał do Gardener’s Chronicle w 1878 r., mówi tam o pewnego rodzaju r. banksiae widzianych w ogrodzie La Mortola. Fenzi opowiada też , jak „jedna siewka banksiae została uzyskana w roku 1868 przez pana Baroni, kuratora starożytnego ogrodu botanicznego Semplici we Florencji. Po sztucznym zapyleniu kwiatu r.banksiae, jesienią , mógł się cieszyć ze znalezienia kilku owoców, nie większych niż ziarno groszku, żółtych, które miały tendencję do zieloności. Otworzywszy jedno z nich, zobaczył, że cała owocnia została zajęta przez jedno nasiono. W efekcie uzyskał trzy rośliny, Jedna z roślin miała żółte kwiaty, pozostałe dwie białe. Można było je podziwiać na międzynarodowej Wystawie w 1874 roku. Czegoś takiego wcześniej nigdy nie widziano w Europie. Odnotowano też istnienie samosiewów np. w słynnym ogrodzie La Mortola.

Pierwszą osobą, która podjęła pracę z tym gatunkiem, nawet jeśli z umiarkowanymi wynikami, był toskańczyk Attilio Ragionieri (1856-1931), urodzony w Sesto Fiorentino w rodzinie słynnych ogrodników. Dziś jest on zapamiętany przede wszystkim jako hodowca róży Ibrido di Castello, uzyskanej przez skrzyżowanie R.banksiae lutea var z noisette „Lamarque” (Maréchal 1830). „Ibrido di Castello, wyhodowana około 1920 roku, ma kwiat pełny, jak „Lamarque”, i bardzo jasnożółty do białego, chociaż nie jest tak energiczny jak najpowszechniejszy wariant R.banksiae lutea, ale i tak wspina się na sześć metrów.

Jak sam Ragionieri stwierdził, wynik był bardzo trudny do osiągnięcia, ze względu na jałowość obu tych odmian i brak jakiegokolwiek innego gatunku lub odmiany róż w rozkwicie w ogrodzie w tym samym czasie. Nic więc dziwnego, że R. banksiae nigdy nie były zatrudniane do hodowli nowych odmian róż.

Hodowcy z okolic Sanremo, a w szczególności rodzina Mansuino, podzielali zachwyt Aicardiego nad nad różą banksa, ale jak się okazało, niekoniecznie ze względów estetycznych . Powody, dla których docenili tę grupę, były inne: bardzo wczesne kwitnienie, łodygi bez cierni, ładne zimozielone liście i odporność na niedobór wody. Mansuino dostrzegł w niej możliwość uzyskania nowych odmian róż z jej udziałem, odpowiednich dla naszych ogrodów.

Pierwszym problemem, który należało rozwiązać, było znalezienie gatunku i takich odmiany róży, która posiadając pewne podobieństwo genetyczne z r.banksiae, dadzą dobre potomstwo.

Prace poszły trójtorowo:

Pierwsza krzyżówka to r. chinensis minimaTom Thumb z R.banksiae lutea o pojedynczych kwiatach,

Druga to R. banksiae / lutea x R. chinensis minima, odwrotność pierwszego, z którego to mariażu powstały wyjątkowo energiczne rośliny o bardzo długim okresie kwitnienia: około sześciu tygodni. Rodzina Mansuino, jako producenci kwiatów ciętych interesowali się też czy kwiaty, po umieszczeniu w wodzie, będą zachowywały dobrą formę przez długi czas w wazonie.
Wreszcie trzecia seria skrzyżowań odbyła się w 1950 r. z wykorzystaniem pyłku Slater’s Crimson China.

Ogólnie mówiąc te prace z użyciem r.banksiae dały wynik pozytywny i negatywny. Negatywny wynik był taki, że żadna z hybryd pochodzących z Banksiae nie odziedziczyła ani karłowego wzrostu, ani cechy powtarzania kwitnienia R. chinensis minima lub „Slater’s Crimson China”. Natomiast dodatnim wynikiem było pozyskanie nasion F2 z samozapylenia z hybrydy R. chinensis minima x banksiae lutea a z nich rośliny wyposażonej w te właściwości.
Gdy ten krzew zaczął kwitnąć w maju , to kwitł jeszcze we wrześniu, wykazując wielką obfitość półpełnych różowych kwiatów. Potwierdziło to hipotezę Atilio Ragionieri, który zajmował się tym tematem przed Mansuino, według której Banksiae oferowałyby perspektywy dalszego rozwoju. Potrzebna była tylko odrobina cierpliwości. Na szczęście Quinto Mansuino został przez naturę wyposażony w cierpliwość bez ograniczeń.
W przeciwieństwie do wielu jego włoskich kolegów, którzy płynęli z prądem dominującej mody, produkując odmiany typowe dla modnych wówczas pernetian, z odcieniami różowo-morelowymi, Mansuino wyruszył w trudniejszą drogę, choć też był wrażliwy na nastroje rynkowe. Zarówno w Stanach Zjednoczonych, jak i w Holandii wielu hodowców zaczęło coraz chętniej wprowadzać na rynek miniatury. W liście , artykule, do  American Annual w 1960 roku, Mansuino, pod tytułem Breeding miniatures in Sanremo , opisuje swoje eksperymenty z tymi różami. Podkreśla w nim jak bardzo podobnymi ścieżkami szły myśli jego i Ralpha Moore. Obaj podjęli te eksperymenty w tym samym czasie i obaj zmierzali, ogólnie rzecz biorąc, w tym samym kierunku. Zapewne znajomość artykułu R.Moore I Breed Miniatures z rocznika 1957 ARS musiała wpłynąć mobilizująco na to co robił Mansuino, który z tym czasie, zapewne nie będąc pewnym słuszności obranej drogi rozpraszał się na kierunki boczne jak odmiany Red Flare czy Aida.

Prace Mansuino nad r. banksiae, koncentrują się jak gdyby na dwu kierunkach. W pierwszej próbie krzyżuje r.centifolia z Tom Thumb, otrzymując całą gamę siewek o pośrednich cechach i drugi kierunek, bardziej interesujący to zapylenie r.chinensis minima Tom Thumb przez pyłek r. banksiae lutescens. Otrzymuje w ten sposób równie interesujące spektrum siewek od roślin pokroju karłowego do bujnych pnączy. Jedną z nich jest słynna  *Purezza *z roku 1961. – na fotografii obok

Fotografia,Marian Sołtys w rosarium Abbaye de Valsaintes 2010.

To oczywiście data jej oficjalnego debiutu, ale z pewnością powstała co najmniej dziesięć lat wcześniej, ale to jeszcze nie było dokładnie to, czego szukał Mansuino. Cel ku któremu zmierza, możemy opisać na podstawie wywiadu jaki udzielił dla czasopisma Fiori wydawanego przez Stelvio Goggiatti. Powiedział tam miedzy innymi:

Kwiat cięty pozyskiwany z mieszańców herbatnich jest zbyt nieporęczny, ma bardzo długie łodygi i niezbyt nadaje się się do nowoczesnych, wyrafinowanych kompozycji kwiatowych. Nowa róża, ma przypominać mieszańce herbatnie, ale mieć skalę pośrednią pomiędzy obecnie hodowanymi kwiatami a różami miniaturowymi.

Do osiągnięcia tego celu, konieczne jest użycie takich gatunków róż jak:
- Rosa lutea i r.lutea bicolor dla koloru;
- Rosa bengalensis, ze względu na swoją produktywność i dobre zimowe kwitnienie

- rosa chinensis minima, która ponmaga zredukować rozmiar roślin i kwitów.
- Rosa banksiae, za elegancję liści, na wczesność kwitnienia, brak lub prawie brak kolców
- R.centifolia i damascena – dla zapachu
- R. mutabiliss, dla stabilności koloru
- Rosa caninna dla systemu korzeniowego.

Ale dobra róża to nie tylko suma pozytywnych cech: winna również mieć również mieć cechy harmonii i proporcji. Mansuino poczuł, że osiągnął swój cel, kiedy udało mu się uzyskać hybrydę którą nazywamy dziś, * Generosa * ["The Mansuino Rose"]  – na fotografii obok -

Ten mieszaniec według Vittorio Chiesa, powstał w 1958 r. i ma dokładnie takie proporcje, których szukał Mansuino. Według irlandzkiego eksperta od miniatur Seana McCanna: „To nie była miniaturka w tym sensie, który dziś przypisujemy temu terminowi, ale piękna miniaturowa róża oznaczona jako miniaturowy mieszaniec herbatni, progenitor linii odmian uprawnych do produkcji ciętych kwiatów uprawianych przede wszystkim we Włoszech od końca lat sześćdziesiątych do naszych dni. – Podaję za La Rose Italiane strona 124 – Andrew Hornung. McCann , nie pisze, co jest bardzo ważne, że miała również pomniejszone proporcjonalnie kwiaty.
Komentując nową rasę wynikającą z tej złożonej mieszaniny, American Rose Annual z 1981 roku, napisał: „Róża z grupy mansuinian ma łodygę około 40 centymetrów długości, proporcjonalne do niej liście i trwałe kwiaty. Jest w stanie zaspokoić gusta wielu osób, które nie lubią kwiatów róży umieszczonych na długich pędach. Kwiaty cięte linii Mansuino sprzedawane są od ponad piętnastu lat w kwiaciarniach na kontynencie.
Z kolei katalog firmy Ansaloni z lat 1967-1968 tak je charakteryzuje: Mają żywy i uporządkowany wzrost, dobrze rozwijają się we wszystkich porach roku,a kwiaty umieszczone są na licznych cienkich i eleganckich łodygach. Lekkie listowie o małych wymiarach jest bardzo dekoracyjne. Kwiaty są umieszczone na pędach pojedynczo, w rozmiarze od małych do średnich,ozdobione szeroką gamą kolorów, odpornych na światło i często zmieniające się w kolejnych odcieniach. Cięte, długo utrzymują się w wodzie. Wszystkie odmiany mają wyjątkową odporność na choroby. Do tego opisu dodam, bo nie wynika to bezpośrednio z jego treści, że Mansuiniany wytwarzają na pędzie głównym liczne odgałęzienia z których to dopiero wyrastają pędy kwiatostanowe.

Po wspomnianej już Generosie, nowe odmiany posypały się jak z rogu obfitości. Mam tu na myśli ten najbardziej udany i płodny okres jego twórczości tj, lata sześćdziesiąte i siedemdziesiąte ubiegłego wieku. Jego mieszańce zdominowały w owym czasie ten segment rynku, który zajmował się różami na kwiat cięty o zmniejszonych rozmiarach. Z innych hodowców , tylko firma Tantau ze swoją Garnette znalazła się w tym sektorze rynku.
Bardziej szczegółowe omawianie jego dorobku, zwłaszcza tego z ostatniego dwudziestolecia jest niemożliwe ze względu na brak jakichkolwiek danych dotyczących pochodzenia czy czasu wyhodowania tych mieszańców. Tak więc jedynie na podstawie cech zewnętrznych możemy pewne odmiany zaliczać do mansuinian, ale już nie jesteśmy w stanie odpowiedzieć na pytanie jak to się one mają do róży banksa, od której to zaczęliśmy naszą opowieść. Jest to niestety bolączka ogólna. hodowcy nie chcą się z nami dzielić swoimi tajemnicami warsztatu.Nieuchronnie spowoduje to obumieranie literatury o różach, zwłaszcza tych współczesnych, ze szkodą dla nich samych. Ileż bowiem czasu możemy się żywić tajemnicami heroin dziewiętnastowiecznych.

I jeszcze wykaz róż wyhodowanych przez Quinto Mansuino według  dat introdukcji/hipotetycznych/

1960
Trieste
Torino
Carla (Mansuino, 1960)
Cassia
Olimpiadi 1960)
Riviera (polyantha, 1960)

61
Purezza
Biancaneve
Fiammetta (miniature, Mansuino, 1961)
Flor ’61
Sanremo miesz herb

62
Folletto (miniature, Mansuino, 1962)
63
Epoca (hybrid banksia, Mansuino, 1963)
Letizia Bianca 63
Letizia Rosa 63

64
Mansuino Rose – Generosa 64
Zecchino d’Oro 64
65
Alba (hybrid banksia, Mansuino, 1965)
Canarina 65
Crimsonette 65
Gigliola 65
Maga Circe 65
Pallina 65
Rosylin 65
Rosi 65
66
Diavoletta 66
Mongioia 66
Rubino , 1966)
67
Cerasella 67
Fior di Neve 67
Supercandy 67
68
Bride’s White 68

70
Coppa 70
Frine (hybrid banksia, Mansuino, 1970)
71
Gardenia 71
Vanessa (hybrid tea, Mansuino, 1973)
Rosa Maria 74
Caporosso 75
82
Miss Italia 82
Superba (Mansuino) 81

Artykuł w dużej mierze opiera się o książkę Andrew Hornunga  Le rose italiane .

Temat to jeszcze nie zamknięty, ale sądząc po pogodzie czas przenieść się do realu. Do pisania jesienią wrócę.

Bonfiglioli i synowie oraz M.Lodi z Bolonii

Firma Gaetano Bonfiglioli & Figlio została założona w 1883 r. z siedzibą w Bolonii na via  Galliera. Syn Gaetano – Aristide, umiera w roku 1903, natomiast Gaetano ojciec w roku 1905. Firmę przejmuje pięciu synów Aristide.

Gaetano junior/ 1879 – 1948/   pozostaje w Bolonii . Gaetano junior odegrał aktywną rolę w organizacjach ogrodniczych, będąc także sekretarzem Associazione Ortěcola Professionale Italiana; jego brat Vincenzo został mianowany członkiem komitetu, który zorganizował Narodową Wystawę Rolniczą z 1914 r. W 1913 r. Gaetano oficjalnie opuścił firmę i przeniósł się wraz z rodziną do Castello, w Sesto Fiorentino. Najprawdopodobniej poszedł do pracy do Attilio Ragionieri w Villa Granducale lub w ogrodach Villa Corsi Salviati.  W tym samym okresie zrezygnował z członkostwa Stowarzyszenia Ogrodników,   jego brat Enrico był regionalnym delegatem Emilii i Marche.

Vincenzo / 1883 -1913/

Enrico /1887 – 1967/ przenosi się do Argentyny

Nadto jeszcze Enrico i Carlo, którzy prowadzili firmę po I wojnie światowej.

Bonfiglioli &Figlio, to pierwsza włoska szkółka, która w swojej ofercie w roku 1898 zawarła propozycję sprzedaży róży własnej hodowli. Była to nieistniejąca już  remontantka Principessa di Napoli. Jest to według  Stelvio Coggiatti punkt zwrotny w historii hybrydyzacji róż we Włoszech a właściwie początek tej działalności.

Podówczas wiele debatowano nad tym, kto naprawdę był pierwszy, bowiem tak ciekawie się złożyło iż w tym samym czasie we Włoszech pojawiły się dwie róże o tej samej nazwie. Jedną  wyhodował Paul Braurer niemiecki hodowca osiadły w San Remo drugą natomiast Massimiliano Lodi, który tak na prawdę był zarządcą majątku senatora Gaetano Tacconiego, który też był burmistrzem  miasta. Gospodarstwo należące do willi Anna, rezydencji senatora, produkowało między innymi kwiaty cięte dla kwiaciarni (fiołki, tulipany, żonkile, mieczyki itp.). Róże to zapewne Lodi hodował sobie w ramach rozrywki. Gdy zorientował się co za perłę dała mu opatrzność w ręce , przekazał ją swemu ziomalowi, Gaetano Bonfiglioli , by ten zajął się jej produkcją i sprzedażą. Gaetano podszedł do tego zagadnienia całkiem  serio i w roku 1897  pokazał ją na Festa dei Fiori we Florencji. Tak się zdarzyło, że  rok wcześniej, przyszły król Włoch, książę Neapolu pojął za żonę księżniczkę z Czarnogóry i całe Włochy żyły tym wydarzeniem. Nic więc dziwnego, że tak Paul Brauer jak i Bonfiglioli wpadli na ten sam pomysł by wyhodowane właśnie róże nazwać imieniem świeżo oto mianowanej księżniczki Neapolu. Dlaczego jednak to dzieło Lodiego predystynuje do tego przełomu w historii hodowli róż We Włoszech a nie herbatnia Brauera? Wzięło się to stąd, że Brauer, swoją Principessę dał do introdukcji firmie braci Ketten z Luksemburga, natomiast Bonfiglioli jako Włoch postanowił sprzedawać ją sam a wspomnianą już wystawę we Florencji potraktował jako znakomity motyw marketingowy. Rację miał po dwakroć jako, że  wystawę ową otwierała wspomniana już para książęcych młodożeńców a na tej wystawie witała ich róża imienia księżniczki.

Zapewne sama róża była urodziwa, niemniej jednak presja okoliczności sprawiła, że obecnemu na tej wystawie korespondentowi Die Gartenwelt nie wypadało o tej róży pisać inaczej jak tylko w tonie entuzjastycznym . Posłuchajmy: ”Z krótkiego spotkania” La France „z” Captain Christy „narodziła się” Principessa di Napoli „. Gdy hodowca zobaczył  jaką szlachetną perłę był posiadł , dał ją przyjacielowi szkółkarzowi również z Bolonii by wprowadził ją na rynek. Ta róża jest tak świeża, jak gdyby pamietała świeżo spadły śnieg, z delikatnym rumieńcem świtu, jak drobiny krwi w mleku.  Łatwo powiedzieć, że przystojni rodzice rodzą piękne dzieci  ale rzadko mogą sprawić, że będą tak piękne, jak te, które widzieliśmy. Po tych panegirycznych zwrotach ,mamy równie entuzjastyczny opis szczegółowy, który kończy się stwierdzeniem: „Principesse di Napoli  tworzy pełen wdzięku krzew, idealny do sadzenia w grupie lub w doniczce ” opis ten podaję za książką La rose Italiane Andrew Hornunga strona 85.

W ten oto sposób dzieło Brauera poszło w Europę i tam zaginęło wśród setek  podobnych osiągnięć hodowlanych, natomiast remontantka Lodiego za sprawą trafnej a i szczęśliwej decyzji G. Bonfiglioli zyskała sławę we Włoszech stając się symbolem odrodzenia hodowli róż . W tym czasie Bolonia zaczęła się podnosić z wieloletnie upadku po wyczerpujących wojnach. Pojawiają się miejscowi przedsiębiorcy, którzy chcą przy swych domach zakładać ogrody. Firma Bonfiglioli to im zapewnia. Projektuje i zakłada ogrody, hoduje rośliny, które je upiększają. Proponuje do sprzedaży również kwiaty cięte.

Gaetano i Aristide Bonfiglioli byli przede wszystkim biznesmenami. Odegrali jednak bardzo ważną rolę jako protagoniści  lokalnych organizacji rolniczych, biorąc udział w na wystawach ogrodniczych, podczas których wystawili ogromną  kolekcję roślin od doniczkowych po palmy.

Bez względu na powód niepowodzenia w produkcji nowych róż,  pięć lat przed wybuchem  Pierwszej wojny światowej byliśmy świadkiem pojawienia się siedmiu nowych odmian róż przypisanych M. Lodi i sprzedawanych przez firmę Bonfiglioli oraz trzech innych akredytowanych w tej samej firmie. Najważniejszą z nich jest burbońska „Variegata di Bologna” (1909), która przez niektórych jest uważana za mutację „Victora Emmanuela” (1859) Jean-Baptiste Guillot (ojciec) i która stanowi jedyną włoską różę spotykaną w większości ważnych książek o historii róż, a także bez problemu znajdziemy ją w każdym zakątku świata, nawet dzisiaj.W tym czasie współpraca Lodiego z Bonfiglioli układa się świetnie, bowiem jest to czas innych ciekawych odmian  Lodiego a mianowicie:

Stella di Bologna     miesz. herb.           1909

Variegata di Bologna  miesz. wich.       1909

Ricordo di Giosue Carduci  th.              1910

Luigi Galvani   mieszaniec herb.           1911

Ricordo di Geo Chavez  miesz. herb.    1911

Clementina Carbonieri      herbatnia    1913

Bracia zauważają, że dzięki nowym odmianom róż, firma ich znalazła się na łamach ważnych pism ogrodniczych uzyskując rozgłos na całym świecie. W tym to czasie wypuszczają do obiegu swoje własne róże. Zwłaszcza Garisenda jest tu godna uwagi i po dziś dzień – moim zdaniem – nie doceniana. Ten to okres, pomiędzy pojawieniem się Variegata di Bologna i Garisenda a wybuchem drugiej wojny światowej, jest najlepszym okresem w historii firmy.W pewnym momencie, około roku 1914, nastąpiło prawdopodobnie zerwanie współpracy między firmą Bonfiglioli i Lodi.  W każdym razie firma Bonfiglioli kontynuowała swoją działalność: w 1916 r posiadała trzydzieści akrów ziemi i zatrudniała do 70    pracowników w sezonie. W 1919 Armando opuszcza firmę i ta pozostaje  w rękach Enrico i Carlo; ten drugi, dwa lata później, wyemigrował do Argentyny, więc pozostał tylko Enrico. I mimo tego, że dotrwała ona jeszcze do lat sześćdziesiątych ubiegłego wieku, jednakże nigdy nie osiągnęła świetności opisywanego tu okresu.  W firmie nie wyhodowano już więcej nowych odmian róż .

Ich dorobek ujęty ilościowo nie przedstawia się szczególnie imponująco. W firmie Bonfiglioli powstały zaledwie trzy z czego jedna wybitna – Garisenda.

Garisenda – mieszaniec wichury – 1911

Isabeau -      herbatnia                    1911

Italia              herbatnia                   1911

Trochę większy dorobek ma Massimiliano Lodi

Principessa di Napoli remontantka     1897

Stella di Bologna     miesz. herb.           1909

Variegata di Bologna  miesz. wich.       1909

Ricordo di Giosue Carduci  th.              1910

Luigi Galvani   mieszaniec herb.           1911

Ricordo di Geo Chavez  miesz. herb.    1911

Clementina Carbonieri      herbatnia    1913

La Carmen   mieszaniec herbatni         1914

Edda              mieszaniec herbatni         1929

Jak wspomniałem M.Lodi zerwał współpracę z firmą Bonfiglioli i ostatnią odmianę introdukowała firma Giovani Borgatti w roku 1929 na rok przed śmiercią hodowcy. Róży tej nie spotkamy już w obiegu handlowym , ale zachowała się w zasobach rosarium Sangerhausen.

Przy ceglanym murze.

mr-095

◄ Back

Next ►

Picture 1 of 55

W środku Włodawy, oparty o stary ceglany mur znajduje się piękny, przytulny i bardzo zadbany ogród Pani Elżbiety Kowalczuk. Oczywiście królują w nim róże. Są to współczesne mieszańce, prawie wszystkie w wiktoriański stylu. Ogród również utrzymany jest w ten konwencji z umiejętnie i trafnie dobranymi bylinami  świetnie uzupełniającymi róże, które występują tu w wiodącej roli. W ogrodzie tym zdecydowanie brakuje rozrośniętych róż pnących , które mogłyby w pełni wykorzystać walory i zalety tegoż muru. Właścicielka ogrodu zdaje sobie z tego sprawę , ale brak tych krzewów które mogłyby zdecydowanie zakreślić tło dla pozostałych nasadzeń wynika z tego, że jest to ogród bardzo młody. Myślę, że już w tym roku powinno się to diametralnie zmienić.

Miniaturki Pedro Dot’a

Perla de Montserrat i Perla de Alcanada , to dwie najbardziej znane miniaturki Pedro Dota. Tu obie na fotografii.

Jak zestawimy dorobek Pedro Dot’a z dorobkiem  Ralpha Moore a zwłaszcza dorobkiem hodowców współczesnych, to wygląda on bardzo skromnie. Jednakże nie zapominajmy, że to on przecierał szlaki.

Twórczość jego , jeżeli chodzi o róże miniaturowe, podzieliłbym na trzy okresy:

I. 1940 – 1947 – krzyżowanie Rouletti z odmianami innych hodowców – nieistniejącej już polyanthy F. Dubreuila z roku 1896 Perle des Rouges, Cecile Brunner czy Merveille des Rouges innej polyathy Dubreila.

II 1948 – 1950 – krzyżowanie Rouletti z uzyskanymi przez siebie miniaturkami jak Perla de Montserrat czy Perla de Alcanada.

III 1951 1966 – krzyżowanie uzyskanych przez siebie miniaturek między sobą.

To on pierwszy  w roku 1940  wpada na pomysł by wyhodować róże zarówno o miniaturowych kwiatach jak i miniaturowym pokroju krzewów poprzez zminiaturyzowanie pięknych, dominujących w owym czasie kwiatów o estetyce mieszańców herbatnich. Pomysł niby prosty ale ktoś musiał na niego wpaść pierwszy. Tym pierwszym był Pedro Dot.Użył do tego celu własnego mieszańca herbatniego którego z jakichś powodów do tego czasu nie dał do obrotu handlowego. Mam tu na myśli odmianę Eduardo Toda. Zapylił go pyłkiem jedynej dochowanej do jego czasów róży miniaturowej Rouletti która u hodowców nie miała dobrej opinii. Z tej krzyżówki otrzymał może nie najlepszą odmianę jak na miniaturę bo o kwiatach nietypowo dużych, ale przyjęła się na rynku i jest w sprzedaży po dzień dzisiejszy. Mam tu na myśli Baby Gold Star. W parę lat później sięgnie jeszcze raz po Eduardo Toda i skrzyżuje ją z Pompon de Paris. Jest to inna że tak powiem naturalna miniatura. Dziś już wiemy , że o takim samym zestawie genów jak Rouletti – obie wszak wywodzę się z Old Bush China. Może to sport od Rouletti? Dość powiedzieć, że Rouletti, będę tak ją nazywał dla uproszczenia narracji,  przewija się w działalności Dota do końca lat czterdziestych w różnych kombinacjach. W tym pierwszym okresie twórczości są to krzyżówki z różnego rodzaju , że tak powiem obcymi hodowlami. A to  użyje Perle des Rouges i z krzyżówki z Rouletti otrzyma w roku 1944 dwie siostrzane udane siewki Perle de Alcanada  i nieco mniej udaną Perla rosa. Nawiasem mówiąc w roku 1953 Perla de Alcanada wyda mu prześliczny sport  Bambino. W tym samym okresie jako rośliny matecznej spróbował Cecile Brunner i ten pomysł zaowocował  w roku 1945 przepiękną i nad wyraz udaną różową Perle de Monserrat. Kolejna odmiana którą wówczas spróbował była Merveille de Rouges , to piękna ciemno czerwona polyantha F.Dubreuil. Tu znowu otrzymał w roku 1947 udaną parę siostrzyczek  a mianowicie Mon Petit i Granate.

W tym okresie jeszcze dwukrotnie używał EduardoToda. Raz przez ponowne zapylenie Eduardo Toda przez Rouletti  co dało mu słynną, białą Para Ti a drugi raz w parę lat potem , choć nie można wykluczyć, że znowu była to para siostrzyczek z tego samego siewu . Mam tu na myśli odmianę Rosina która zresztą została bardzo spopularyzowana w Wielkiej Brytanii przez Harrego Wheatcrofta po nazwą Josephin Whetcroft/córka Harrego/.W roku 1951, wygrała ona Trial Ground Cetificate   RNRS. Dodajmy, że w Anglii w zasadzie wszystkie miniatury Dota były bardzo cenione i popularne.W latach siedemdziesiątych z listy 9 miniatur wybranych jako najlepsze przez Royal National Rose Society, aż pięć pochodziło od niego.

W drugim okresie w pracy hodowlanej zaczyna stosować miniatury wyłącznie własnej hodowli raz używając Rouletti jako rośliny matecznej – uzyskał wówczas w roku 1949 Anny a drugi raz  zapylając  Perla de Alcanada  pyłkiem Rouletti.

Przed przejściem do trzeciego okresu, odnotujmy  pięcioletnią przerwę i po tych pięciu latach w roku 1956 pojawia się Grenadine w której już nie odnotowujemy obecności Rouletti w pierwszym pokoleniu. Przez następne 10 lat będą się pojawiały co jakiś czas nowe propozycje miniaturek, ale do krzyżówek stosował będzie tylko i wyłącznie własne, wcześnie wyhodowane odmiany przy czym jako roślin matecznych używa początkowo wyłącznie Perla de Monserrat a przy ostatnich dwu miniaturkach jakie wyhodował  jako rośliny matecznej użyje mieszańca herbatniego wyhodowanego przez syna Simo  a mianowicie odmiany Orient. Zapyli go pyłkiem Perla de Alcanada i tak wraca jak gdyby do punktu wyjścia gdy to własnego mieszańca herbatniego Eduardo Toda zapyla pyłkiem Rouletti. Z ta różnicą, że tym razem pyłkiem własnej miniatury Perla de Alcanada. Odmianami zamykającymi dorobek Dota w zakresie róż miniaturowych będą znowu siostrzane odmiany Pillar Dot i Mabel  Dot.

Taką to symboliczną kodą Pedro Dot, zamyka swą aktywność na polu róż miniaturowych. Świat na tym polu  znacznie go wyprzedził, że użyję tylko przykładu Ralpha Moore, który w tym czasie  tworzy miniaturowe  mieszańce róż mchowych i ich mutację z grupy crestet moss. Wprowadza też do róż miniaturowych striped i miniaturowe róże pnące.

Zestawienie róż miniaturowych wyhodowanych przez Pedro Dota.

1940 -* Baby Gold Star  *                       Eduardo Toda x Rouletti

1944 -*  Perla de Alcanada    *               Perle des Rouges x Rouletti

1947 – Perle Rosa                                  Perle des Rouges x Rouletti

1945 -* Perla de Montserrat  *                Cecile Brunner x Rouletti

1946 – *Para Ti   *                                  Eduardo Toda x Pompon de Paris /Rouletti/

1947 – Mon Petit                                     Merveille de Rouges x Rouletti

1947 – Granate                                       Merveille des Rouges x Rouletti

———————————————————————————-

1951 – Rosina                                          Eduardo Toda x Rouletti

1949 – Anny                                           Rouletti x Perla de Montserrat

1950 – *Rosada    *                                Perla de Alcanada  x Rouletti

———————————————————————————-

1956 – Grenadine                                    Granate x / Mephisto x Perla de Alcanada/

1956 – Robin                                            Perla de Montserrat x Perla de Alcanada

1956 – Marylin -                                      Perla de Montserrat x Bambino czyli sport od Perla de Alcanada

1957 -* Si    *                                            Perla de Montserrat x /Anny x Tom Thumb/

1961 – Pixie Gold                                     Perla de Montserrat x / Rosina x Eduardo Toda/

1961 – Pixie Rose                                     Perla de Montserrat x / Mephisto x Perla de Alcanada/

1964 – Pillar Dot                                      Orient x Perla de Alcanada

1966 – Mabel Dot                                    Orient x Perla de Alcanada

Dot Pedro

Fotografia przedstawiająca Pedro Dota pochodzi ze strony internetowej jemu poświęconej.

Zacznijmy od opowieści J.H.Nicolasa:

Pierwszy raz z  wizytą w Hiszpanii byłem w 1925 roku, a namówił mnie na nią  niezapomniany J. C. N. Forestier,  Komisarz parków Paryża. To on powiedział mi , że w Bagatelle poznał młodego człowieka, właśnie z Hiszpanii, mieszkającego w pobliżu Barcelony, który robi doskonałą robotę w zakresie hybrydyzacji róż.  Jedna z jego nowych siewek  róż zdobyła certyfikat jakości w tym roku.

fotografia pochodzi s książki JH Nicolas  – The Rose Odyssey.

Pedro Dot(1885-1976) był podówczas , gdy Forestier go poznał, młodym mężczyzną, który praktykował  w parku Bagatelle. J. C. N. Forestier usilnie namawiał mnie abym go zobaczył. Dot czekał  na stacji Barcelona i wziął mnie do swojej posiadłości w podmiejskiej miejscowości San Feliu de Llobregat. Llobregat to niewielka rzeka płynąca od Pirenejów, nawadniająca wąską dolinę obfitującą  we wszelką roślinność, rosnącą bujnie jak w strefie tropikalnej.  Dot miał w tym czasie około 33- 35 lat, był żonaty i miał dwu synów. Początkowo pracował u ojca, ale od niedawna zaczął działalność na własny rachunek a to dlatego – jak twierdził – że ojciec ciągle marudził mu, że marnotrawi czas na zabawy z różami.

Nie trzeba było specjalnych zdolności profetycznych by trafnie prognozować świetlaną przyszłość dla P. Dota. W  dwanaście lat od czasu mojej podróży,wielką karierę w Ameryce zrobiła jedna ze wspanialszych róż pnących, którą właśnie przywiozłem od Dota.

na fotografii – Mme Gregoire Staechelin .

Mam tu na myśli,*  Mme. Gregoire Staechelin  *podobnie jak i Spanish Beauty. Podobały się zwłaszcza skrzące się jasnym słońcem Hiszpanii ich kwiaty. Faktem jest, że  Dot jest mistrzem  w dobieraniu sobie odpowiednich przodków dla uzyskania zachwycających efektów kolorystycznych swoich róż. Jego róże Li Bures Federico Casas, * Condesa de Sastago * Luis Brinas, Silvia Leyva i Angels Mateu są arcydziełami ekstrawaganckich kolorów.

na fotografii Condesa de Sastago

Praktycznie wszystkie jego wczesne prace powstawały z użyciem słynnej remontantki Frau Karl Druschki,  a tym samym i  jego obecne hodowle są bliskimi potomkami Druschki. Jednakowoż Dot nie wszedł bezkrytycznie w koleiny Pernetian; wiele jego prac ma charakter eksperymentalny i pochodzi od  niezauważanych dotąd species. Uważa on na przykład, że R. moyesi / potomkinią jej jest np słynna Nevada / oferuje wielkie nie wyczerpane jeszcze możliwości. W czasie mojej ostatniej podróży, w 1936 roku, mogłem zobaczyć, że robił  w tym zakresie ogromne postępy, a dobre róże ogrodowe z genami Moyesi  są w zasięgu ręki. Wśród innych gatunków róż w jego programie znajdujemy R. longicuspis, R. bracteata, R. glomerata itp.

Dot jest wielkim patriotą katalońskim i zwolennikiem autonomii w ramach federacji hiszpańskiej republiki. Każe się teraz nazywać/ z katalońskiego/  Pere Dot. Jego rodzinne miasto San Feliu uznało go za swego sławnego syna a  i nowy bulwar nazwano  Aveninga Pere Dot. Sukces Dota zainspirował też innych rodzimych hodowców róż, jak Pahissa, M. Munne, czy C.Camprubi-Nadal, którzy równiej podjęli próby trudnej sztuki hybrydyzacji.

Zaprezentowana  tu opowieść jest pióra J.H.Nicolasa, który pod koniec lat dwudziestych ub, wieku odwiedził był słynnego Hiszpana i opisał krótko swoje wrażenia  w swojej wspaniałej, pełnej anegdot książce ” Rose Odyssey”, pochodzi właśnie z tej  cennej gawędy o różach.

II .

Druga część opowieści o Pedro /Pere/ Docie oparta jest o dane zawarte na stronie internetowej jemu poświęconej a założonej w roku 2010 , na 125 rocznicę jego urodzin, autorstwa Enrica Ferreras, oraz o jego biografię  Z The Makers Heavenly Roses Jack Harknessa.

Według Jacka Harknessa w roku 1899 porzuca pracę u markiza i w 1906 r. znajdujemy rodzinę  już zagospodarowaną w Sant Feliu de Llobregat . Dowiadujemy się o tym ze spisu ludności właśnie z 1906 roku. Założył tam własne gospodarstwo ogrodnicze.   Wiemy, że  wszyscy w rodzinie umieli czytać i pisać, tak jego żona jak i dzieci. Szymon Dot prowadzi gospodarstwo ogrodnicze wprowadzając różnego rodzaju nowinki jak np. japońskie śliwy oraz szereg innowacji technicznych w zakresie  hybrydyzacji, szczepień i nawożenia. Pracą swoją zdobył  wspaniałą reputację, która doprowadziła go do Rady Prowincji Barcelona , gdzie mianowany zostaje oficjalnym delegatem na Wystawę w Paryżu w roku 1900. Można powiedzieć, że Simon Dot stał się jednym z najważniejszych  hiszpańskich i europejskich ogrodników tamtych czasów.

 Nic więc dziwnego, że  jego syn, Pedro Dot, obserwując z bliska świat ogrodnictwa, również zainteresował się tą branżą.   Simó nigdy nie mógł się pogodzić z tym , że syn tak bardzo interesował się światem róż. Ta decyzja Pedro,  doprowadziła do nieporozumień między ojcem a synem. Miał szesnaście lat, kiedy  ojciec wysyła go w szeroki świat. W 1910 r. Przeniósł się do Paryża i Belgii, aby poszerzyć swoją wiedzę. Spacerując wzdłuż brzegów  Sekwany, u bukinistów, odkrył książkę, która przykuła jego uwagę: Les Rosiers , autorstwa  Cochet-Cochet . Ta książka wprowadziła go w świat nowych technik hybrydyzacji i dostarczyła mu nowych danych na temat róż, jednocześnie zachęcając go do hodowania nowych odmian róż. Jego pasja do róż doprowadziła go  do tego, że stał się  jednym z głównych założycieli i promotorów  stowarzyszenia hiszpańskich przyjaciół róż, założonego w 1931 roku w Barcelonie, razem z nim współzałożycielami byli  m.in. Rubio Tudurí, Cambo, Ros Sabaté i Cyprian Camprubí.

Jego pierwsze próby hybrydyzerskie pochodzą z roku 1915 , ale nic bilższego o nich nie wiemy. Oficjalnie, pierwszą różą jaką wyhodował była uzyskana w roku 1923 łososiowo różowa Francisco Corbera.  Powstała ona / sądząc po jej wyglądzie/z udziałem Frau Karl Drushchki. Ale jego prawdziwe sukcesy jako hodowcy zaczęło się od krzyżówek  Mme Ravary i Mme Édouard Herriot , Tak to wyhodował łososiowo różową  Margarita Riera . Odmiana ta została zaprezentowana na Międzynarodowym Konkursie Bagatelle w Paryżu w 1924 roku, gdzie uzyskała certyfikat jakości. W 1924 roku znajdziemy też inne nowe odmiany, takie jak Maria Fontcuberta czy Oleguer Junyent , szczególnie ta ostatnia będzie często używana przez niego w dalszej hybrydyzacji. Jak gdyby szczyt jego możliwości hodowlanych z użyciem pernetian, wyznacza wyhodowanie w roku 1932 dwu piękności : różowo pomarańczowej Louis Brinas i różowo łososiowej Angells Mateu. Szczególnie wdzięcznie wspominamy tą drugą/ Jack Harkness twierdzi, że być może to najlepsza z jego pernetian/ za jedwabisty dotyk płatków i nieziemski    wygląd rozkosznie kolorowych kwiatów. Pedro Dot otrzymał mieszańce herbatnie o które prosił.

Wyścig o międzynarodowy prestiż, bez wątpienia był stymulowany przez tę francuską nagrodę  . W 1925 roku zdobył kolejny ważny tytuł wraz  z medalem na Saverne International Exposition, także we Francji, tym razem za odmianę  Marí Dot . A więc cała seria wyrazów uznania i tak aż do  1933 roku, w Rzymie, gdzie zdobył złoty medal za jedną z jego najwybitniejszych odmian, która z czasem stała się klasykiem, Condesa de  Sastago . Poprzez nazewnictwo róż P.Dot podkreślał swoją katalońskość. Przykładowo:  Àngel Guimerà, Francesc Cambó, Apel·les Mestres, Ignasi Iglesias … Czynił to również w swoich kontaktach międzynarodowych. Że przypomnijmy tu jego korespondencję z Griffithem Buck’iem, który to w efekcie jedną ze swych róż nazwał El Catala/ Katalończyk/.

W latach 1924-1957 zdobył 26 złotych medali i 17 certyfikatów jakości, a także inne nagrody i liczne wyróżnienia. Jego ranga stała się tak ważna u katalońskich i hiszpańskich rosarian, że jak powiedział Stelvio Coggiati, znany koneser świata róż:  „Pere Dot jest patriarchą róż w Hiszpanii”. W tym samym czasie Dot kontynuował swoje badania nad kolorem, zapachami i kształtami róż , a wiele osób odwiedzało jego szkółki by podziwiać jego pracę,  traktując je jak gdyby naturalne laboratorium. W tym czasie  biuro podróży Marsans zaoferowało na swoich trasach turystycznych , pionierskie usługi, możliwość odwiedzenia róż rodziny Dot w Sant Feliu de Llobregat.

Minęło prawie sto lat od czasu gdy świat po raz pierwszy ujrzał róże Dota. Ale jeszcze dziś serce zaczyna bić szybciej i oczy się śmieją gdy oglądamy jego najlepsze kreacje wyposażone w jaskrawą i bogatą „cygańską” kolorystykę  Federico Casa, Duquessa de Penarada czy Condesa de Sastago, ale chyba najbardziej intensywne, najbardziej wyraziste wybarwienie prezentuje czerwono pomarańczowa  Catalonia . Jednakże tą różą która najbardziej rozsławiła jego imię na świecie była wywodząca się z roku 1927 – * Nevada *.

na fotografii Nevada .

Jack Harkness w The Makers Heavenly Roses tak to opisuje: „W 1926 r. Pedro Dot wprowadził różową, już dziś zapomnianą różę, co do  której miał nadzieję, że będzie miała duży pomarańczowy kwiat – jeśli by sądzić po rodzicach -  białej „Frau Karl Druschki i Mme Edouard Herriot„. Tę różę nazwał  „La Giralda„. Zapłodnił ją pyłkiem dzikich lub prawie dzikich róż pochodzenia wschodniego. Wśród potomstwa pojawił się krzew różany z dużymi białymi kwiatami, półpełnymi, ale pięknymi. Nie przypominała mu wcześniejszych mieszańców herbatnich i była rośliną o silnych pędach całkowicie pokrytych białymi kwiatami tak gęsto i obficie, że liście zostały przez nie całkowicie zasłonięte. Przywodziła mu na myśl śnieżne wzgórza. Stąd nazwa Nevada.   Wprowadził ją do obiegu handlowego 1927 roku i dziś wiemy, że przykryła sławą wszystkie jego ekstrawaganckie hiszpańskie mieszańce herbatnie.” Tamże strona 111.

W roku 1936 Pere Dot  zaangażował w  hodowlę róż miniaturowych, które w tym czasie cieszyły się sporym zainteresowaniem rosomenes, ale tak na prawdę znano tylko jedna odmianę miniaturowych róż - Rouletti . Nie miała ona jednak dobrej prasy u hodowców. Pokutowało przekonanie, że nie da się z nią nic sensownego wyhodować. Dot postawił pytanie inaczej. A gdyby tak krzyżować mieszańca herbatniego i Rouletti , czy udało by się w ten sposób uzyskać miniaturowe kwiaty? To było dobrze postawione zagadnienie. Do tego zadania użył wyhodowanego przez siebie mieszańca herbatniego  Eduardo Toda. Jednakże wojna domowa opóźniła jednak o kilka lat jego prace tak, że dopiero w połowie lat czterdziestych pojawiają się na rynku jego pierwsze niezwykle interesujące miniaturki. W rzeczywistości, już same tylko osiągnięcia w hodowli róż miniaturowych zapewniłyby mu powszechne uznanie i  prestiż, którym cieszył się w tamtych latach.

Wojna domowa nie była sprzyjającym momentem dla róż i ogrodów, a rodzina Dot poniosła ciężkie jej konsekwencje: produkcja została spowolniona z powodu braku zbytu. W tych momentach trudności wszelkiego rodzaju, także ekonomicznych, otrzymał oficjalne uznanie i wsparcie instytucjonalne dla swojej pracy. W czasie wojny  Ministerstwo Pracy Generalitat de Catalunya z 11 czerwca 1938 r.,postanawia objąć ochroną   „Róże Llobregat, należące do pana Pere Dot,wraz z plantacją i upoważnia  Departament Kultury do nabycia u Peter Dota 3000 róż, przeznaczonych do sadzenia w szkołach Generalitat „.Pojawia się również apel do generała Franco by w działaniach wojennych oszczędzać  szkółki Dota, które dały światu tak wiele piękna jak i dzieła  Velázqueza, Murillo i Goyi.

Po zakończeniu wojny, Dot wznawia swoje prace hybrydyzerskie. Już w 1940 roku otrzyma wyróżnienie od American Rose Society w konkursie Roses World. Otrzymał tam niebieską wstążkę, nagrodę, która została mu przyznana, jako jedynemu  uczestnikowi, który umieścił dwie odmiany wśród dziesięciu najlepszych róż w konkursie. Róże Dota świetnie przyjęły się w USA. W Europie, zwłaszcza w jej północnej części nie osiągały tak wspaniałych barw jak Hiszpanii, jednakże na znacznej części USA panują bardzo podobne do Hiszpanii warunki klimatyczne i róże Dota miały tam równie świetne wybarwienie jak w ojczyźnie narodzin. Ten sukces za oceanem był o tyle ważny, że miał również wymiar finansowy. Otóż jak pamiętamy, od roku 1930 istniała w Stanach ochrona praw autorskich i sprzedając swoje róże na tym terenie korzystał z tych praw w czym bardzo mu pomógł Robert Pyle.

Między latami 1940 a 1960 Pere Dot wyróżnia się także kolekcjami miniaturowych róż/ ogółem wyhodował ich 21 odmian/, wraz z holenderskim hodowcą Janem De Vink i Ralphem Moore. Pamiętajmy, że  to żółta róża mchowa Dota Golden Moss, stała się podstawą programu hodowlanego Moore, hodowli miniaturowych róż mchowych.

   Róże przedstawione przez Pere Dot były znacznie mniejsze niż te znane do tej pory:  ich rozety kwiatowe stały się znacznie mniejsze, a liście i łodygi również znacznie pomniejszone proporcjonalnie do kwiatu. Krzyżował on starannie wyselekcjonowane odmiany   wybierając jak najmniejsze rozmiary. Najważniejsze jego miniatury to: Estrellita de oro , Perla de Alcanada, Perla de Monserrat i Para ti , które otrzymały złote medale w Lyonie (Francja) w latach 1943 – 1946 .

Perla de Alcanada – na fotografii obok

Róża miniaturowa,

W 1957 roku wyhodował, można by powiedzieć,  miniaturową miniaturkę,  która zatriumfowała i wywołała ogólnoświatową sensację dzięki ekstremalnie zredukowanym rozmiarom. Jest to/ była/ najmniejsza róża na świecie. To Sí rose, która została nagrodzona na Międzynarodowym Konkursie w Madrycie w 1957 roku i która zawdzięcza swoją nazwę zabawnemu nieporozumieniu. Okazuje się, że róża jeszcze  nie miała imienia, a La Vanguardia przeprowadziła wywiad z Pere Dot, a kiedy on, zadowolony ze swojego odkrycia, pokazał nową różę dziennikarzowi, ten zapytał, jak się ona nazywa – Pere Dot zrozumiał, że pyta, czy jest różą, i odpowiedział „tak”. W związku z tym, po opublikowaniu wywiadu, dziennikarz wyjaśnił, że nowa odmiana Pere Dot, która była najmniejszą różą na świecie, została nazwana Si Rose/ Tak róża/.

Doskonałość odmian Pere Dot jest również widoczna w tym, że wielu hodowców na całym świecie korzystało z jego  róż w hodowli nowych odmian. W zasadzie nie istnieją ogrody różane, które nie miałyby w swojej kolekcji jego odmian.   Friera Joaquin Martinez, jego uczeń i przyjaciel róż Dota, swoim ogrodzie w Madrycie, zasadził prawie wszystkie odmiany swego mistrza.

Ale dlaczego tak mało wiemy o Pere Dot? No cóż,  ten hybryzer światowej sławy był prostym i skromnym człowiekiem,   unikał wielkich wydarzeń, zwłaszcza jeśli tylko miały bardziej oficjalny charakter. Dochodziło do tego, że czasami odmawiał zaproszeń na uroczystości wręczenia przyznanych mu nagród.  Pomimo swojej nieśmiałości, był bardzo hojny w dzieleniu się swoją wiedzą, był otwarty  dla tych, którzy chcieli się uczyć. 

 Warto jeszcze wspomnieć, że miasto Sant Feliu de Llobregat jeszcze przed wojną poświęciło mu nazwę ulicy   - dziś to Avenida de la Marquesa de Castellbell. A rada republikańska pod przewodnictwem Josepa Gaspà zgodziła się mianować go zasłużonym synem miasta. W roku 1971, jego imieniem nazwano jeden z placów miejskich jako zasłużonemu , lokalnemu patriocie.

Jego syn, Simon i jego wnuki, Jordi i Albert, wciąż ruprawiają i hodują róże, w Villafranca del Panades, kilka mil od domu, który Pedro tak bardzo kochał. Oni faworyzują mieszańce herbatnie podobnie jak ich ojciec.

Wojna i róże. Hiszpania i Włochy

Dzieje się to pod koniec lat trzydziestych ubiegłego wieku . W Hiszpanii trwa okrutna wojna domowa, giną setki tysięcy obywateli, ludzie są mordowani również poza linią frontu. Wszystko w imię jakichś idealistycznych wyobrażeń. Ale nie oceniam ich,  tak się po prostu dzieje. W tym czasie regionalny rząd Katalonii widząc biedę w jaką popada najwybitniejszy hiszpański rosarianin Pedro Dot- bo przecie kto w  czasach wojny myśli o różach-  podejmuje decyzję o zakupieniu u niego trzech tysięcy krzewów róż. Apeluje też do Generała Franco by nie bombardować jego pól z uprawami róż gdyż jest to taki sam dorobek kulturowy jak na przykład malarstwo Goi. To się naprawdę dzieje w ogarniętej wojną domową Hiszpanii.

Przenieśmy się teraz do Włoch. Domenico Aicardi mieszający w cudownej Villa Minerva, położonej na tarasach San Remo, na tychże tarasach zakłada zjawiskowy ogród różany złożony prawie wyłącznie z jego własnych autorskich siewek. W tym bajkowym otoczenie spotykają się jego przyjaciele rosarianie / i nie tylko/ by dyskutować o sprawach jakie się prostemu człowiekowi w tych trudnych czasach nie śniły. Aicardi jest mocno zaangażowany politycznie . Z ramienia faszystów pełni funkcję  burmistrza San Remo. Ale oto wojna wchodzi w fazę schyłkową. Niemcy wycofują się pod naporem aliantów z Włoch. Willa Aicardiego zostanie przez nich zajęta , rodzina wysiedlona a w zjawiskowym ogrodzie różanym żołnierze niemieccy kopią okopy. Gdy już sobie pójdą w jasną cholerę, ani krzaczek nie pozostał. Zrozpaczony Aicardi  nie może dojść do siebie i chce porzucić swe prace z różami. Ktoś kto nie zna tego szczegółu zapewne by się mocno głowił dlaczego to Aicardi przed wojną hodował inne róże a po wojnie inne.

Przenieśmy się teraz na teren dzisiejszej Słowacji  W miejscowości Dolna Krupa, hrabina Henriette Chotek założyła ogromne rosarium, które bywało, że było większe i konkurowało z Sangerhausen. W latach wojny nie wyglądało ono być może imponująco , ale z pewnością był to jeden z największych ogrodów różanych świata. I oto na te tereny wkraczają słynni krzewiciele kultury ze wschodu. Sowieci w try miga dewastują całe rosarium a właścicielka jakimś cudem uchodzi z życiem i dożywa swych dni w pobliskim przytułku sióstr zakonnych. Socjalizm nie potrzebuje róż. Czy to ten nazistowski czy to ten marksistowski. Ubogacają nas równo.Innym przykładem  pochodzącym również od naszych południowych sąsiadów niech będą szkółki wielkiego Jana Bohma. Przetrwały wojnę, pół biedy, że znacjonalizowane po wojnie, ale również celowo bezdusznie i bezmyślnie zniszczone. Przepadła cała jego wielka kolekcja i dorobek hodowlany. Co musiał czuć sam maestro Bohm, nawet myśleć mi się nie chce.

To tylko cztery przykłady i jakże inne zachowania.

Czy w Polsce podobnego barbarzyństwa nie było? Ależ tak. Nawet  współcześnie . Koło hali stulecia we Wrocławiu  rosły sobie nasadzone rękami ówczesnych gospodarzy Niemców, prawie również stuletnie róże . Miały one budzące szacunek rozmiary, były to prawdopodobnie Madame Caroline Testout. Tak wynika to przynajmniej z fotografii  które otrzymałem  od czytelnika. Wszystko to w jasną cholerę wykopano i zniszczono  już współcześnie. Podobny los spotkał różankę w Szczecinie, która jako pozostałość po giermańcach została najpierw zapuszczona a potem zdewastowana. U nas też socjalizm róż nie potrzebował. To dobrze, że ramach ekspiacji władze miasta  z powrotem przywróciły substancji miejskiej ponadczasowy i ponadnarodowy dorobek w postaci zrestaurowanej różanki, ale zniszczonych i utraconych bezpowrotnie starych odmian nikt już nie przywróci. A nałęczowskie szkółki Śliwińskich, a gospodarstwo ogrodnicze Władysława Zawady w Częstochowie. Hodował on również róże. Wiemy , tylko że wyhodował serię róż które nazwał Piękne Częstochowianki. Po Zawadzie pozostała przynajmniej dzielnica miasta o nazwie Zawady. O mniejszych kolekcjach róż w opuszczonych i zdewastowanych parkach litościwie zmilczę. Do dziś coś się wyłania z mroków dziejów. A to Pani Jadwiga Muszyńska wynajdzie Tausendschon, a to jej znajomy Geschwinds Orden, a to Pan Kazimierz Łakomski coś wyszpera w opuszczonych poniemieckich zabudowaniach. Mnóstwo takich ciekawostek znalazła Pani Jowita Czyż we Wrocławiu w tym sprzedawaną obecnie przez Pana Adama Choduna Jowitę. Również na Lubelszczyźnie w posiadłości Vetterów Pani Beata Niedźwiadek Szwedo znalazła przepiękną/prawdopodobnie remontantkę/ którą tymczasowo nazwałem Vetter.

W Wielkiej Brytanii, we Francji czy nawet Niemczech w czasie wojny funkcjonowały inne rozwiązania. Wiadomo było, że potrzeba żywności.  Nakazano więc szkółkarzom by 90% posiadanej powierzchni uprawnej przeznaczać na produkcję żywności. Ale gdzie nam tam do problemów angielskich. Samuel McGredy IV w swojej książce A Family of Roses opisuje jak to w czasie wojny, gdy nie wolno było hodować róż, personel nudząc się przy uprawie sałaty czy pomidorów i by nie wyjść z wprawy, dla zabawy szczepił i okulizował róże szlachetne na krzewach dzikich róż rosnących w słynnych angielskich żywopłotach. Jak pisze Samuel, do dziś pozostały ślady ich zabaw.

O czym to ja chciałem napisać? Początkowo o tym jak w tej samej materii można się różnie zachować. Rząd Katalonii w ogarniętym wojną domową kraju dba o takie wydawało by się drobiazgi jak róże. Nie pozwalał spauperyzować się swojemu wielkiemu synowi Pere Dotowi kupując od niego nikomu wówczas niepotrzebne róże i prosząc wojska przeciwnika by nie niszczyły szkółek gdyż jest to taki sam dorobek kulturowy jak na ten przykład malarstwo.

A z drugiej strony zachowanie Niemców którzy u sojusznika brutalnie i bezwzględnie niszczą ich dorobek , jednocześnie pamiętając o swoich którym taki sam dorobek chronią jedynie ograniczając  produkcję,  Cytowany już przeze mnie McGredy opisuje jak to Niemcy w pierwszych latach wojny dzielnie zaspokajały popyt wewnętrzny na róże wzmacniany przez sukcesy na froncie do tego stopnia, że w pierwszych latach wojny Niemcy osiągnęły największy w historii poziom produkcji róż. Sytuacja się odwróciła gdy przyszły klęski. Wówczas w Niemczech wprowadzono ograniczenia administracyjne a na pierwsze miejsce w produkcji róż wysunęły się Stany Zjednoczone.

Czy Niemcy jakoś się uparli na to by zniszczyć róże Aicardiego? Nie. Oni tak mają. Za przykład nie posłużą słynne okręty Nerona wydobyte z osuszonego przez Musoliniego jeziora Neni. Nie uszanowali ich bezcennej wartości historycznej i kulturowej, prowokując Amerykanów do ostrzału  tego miejsca i rezultacie oba bezcenne okręty spłonęły.Owi „kulturalni” Niemcy potrafią uszanować tylko swoje. Tylko swoje się liczy i jest coś warte.

Przykład ochrony i przykład dzikiego bezrozumnego niszczenia. a pomiędzy tymi przykładami znajdziemy świadectwo Czechosłowacji czy Polski gdzie to wojska sowieckie czy osadzone przez nich reżimowe marionetki niszczyły bezmyślnie i barbarzyńsko dorobek wcześniejszych pokoleń nie znajdując w tym żadnej wartości. Czy sowieci postępowali tak okrutnie tylko u nas? Nie. Przykład zniszczonych po rewolucji bezpowrotnie zasobów ogrodów krymskich pokoleniowego dorobku rosyjskich hodowców, wskazuje iż doktrynerstwo i zaślepienie rewolucyjne nie widzi nacji. Nie widzi też wartości. To o tym chciałem napisać.

Aż się kusi by napisać coś o Francji gdzie w czasie wojny hodowla róż trwa i odbywają się konkursy różane z nagrodami, ale nie będę się rozdrabniał.

Dziś , gdy musimy przed całym światem udowadniać, że to nie my napadliśmy na siebie, zburzyli kamienice i wymordowali  lokatorów  – warto wiedzieć kto zachował się przyzwoicie. To o tym – przede wszystkim – chciałem napisać.

Marian Sołtys

Włodawa/ w cieniu Sobiboru/ 4 02 2018

Romantyzm imion róż

Artykuł ten, to tłumaczenie XXV rozdziału Książki J. Henry Nicolasa Zatytułowanej ” A Rose Odyssey” napisanej w roku 1936. Temat dotyka kwestii mnie najbardziej interesującej tj onomastyki czyli nazewnictwa róż. Zawiera wiele skrzących się dowcipem dykteryjek. Przyjemnej lektury.

xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx

Powiem może nieco na wyrost, że historia róż to w pewnej mierze odzwierciedlenie historii ludzkości. Badanie nazw róż pokazuje nam  całą gamę ludzkich emocji. Znaleźliśmy w nich radość i patos, aluzje do sztuki, literatury i historii, miłość i romans.

Róże utrwalały wiele imion. Dzisiaj niektórzy z ludzi o których będziemy mówili, zostali by zapomniani, ale żyją w naszej pamięci dzięki różom. Kto by wiedział cokolwiek o General Jacqueminot, Marechal Niel, Paul Neyron,czy Ulrich Brunner, gdyby nie tak nazwane róże?
Nomenklatura róż zaczyna się na dobre od cesarzowej Józefiny z Francji, która promowała zapylanie ręczne, a nowo odkryta sztuka dała impuls do tworzenia nowych nazw róż. W 1810 r. Kolekcja Josephine obejmowała tylko 25o odmian lub rodzajów, ale dziś to jest ponad szesnaście tysięcy nazwisk/ Nicolas pisze ten tekst w toku 1936/.
Na początku róże miały opisowe nazwy. A później mamy grecki i ogólnie antyczny wpływ z okresu napoleońskiego, który był wyraźnie odczuwalny, a nowym różom nadawano mitologiczne nazwy jak: Adonis, Bouquet de Venus, Belle Junon, Aglaia, Belle hebe Nymphe, Coupe d’Hebe, Cuisse de Nymphe emue.  Temple d’Apollon, Rose Pluton, Belle Helene itp.

W tym też okresie nazwy róż , po raz pierwszy poświęcono/dedykowano/ panującemu monarsze Napoleonowi. Po upadku Napoleona przyszedł czas na Rose du Roi (Rose of the King) czy Rose de la Reine (Róża Królowej), znana z historii jako
pierwsza remontantka.
W miarę tego jak kultura (uprawy) róży rozszerzała się coraz bardziej  wśród elity społeczeństwa,  stało się wielkim honorem mieć różę nazwaną dla siebie i jest tak do dziś. Długa jest lista Madame (nomenklatura róż opublikowana w roku 1906 r.mówi, że   było 1033 „Madame”, a  nadto jeszcze kilkaset  odmian od , Mesdames, Misses; i wiele z tych róż . są to pamiątki jakiejś miłości damskiej lub oferty pokoju od błądzących mężów. Oczywiście mamy nadto całą hierarchię: marquis, markizy, marchionessy, Princes and Princesses, Dukes  i Duchesses, Comtes i Comtesses, Barons i Baronesses; w Anglii my
z kolei mamy długą linię Earl and Ladies.  Mogli to być  właściciele ziem, na których to ziemiach hodowca róż jako najemca został zlokalizowany, a niektóre z nazw tych róż mogą zapłatą zamiast pieniędzy za czynsz.

Politycy zaszczycili  lub też zhańbili  - wiele róż, ale te z nielicznymi wyjątkami szybko zniknęły one z uprawy.

Mamy też wiele „Souvenirów”, Wiele z tych „pamiątkowych” róż niesie ze sobą mniej lub bardziej patetyczną opowieść, ale żadna nie wiąże się z większą tragedią niż Souvenir de Claudius Pernet i Souvenir de Georges Pernet.
Klaudiusz i Georges byli synami wielkiego Pernet-Ducher i polegli w czasie pierwszej wojny światowej w tym samym tygodniu. Ojciec Pernet poświęcił im dwie swoje najlepsze róże dlaukochanych synów. Widziałem Perneta w jakieś dziesięć  lat później i jego oczy wciąż przygasły  i miał łzy, kiedy patrzył na te róże; Zmarł mając złamane serce kilka miesięcy później.

Oczywiście wydarzenia polityczne lub historyczne również imionami róż zostały upamiętnione, a najciekawszym przykładem z nich jest   Independence Day, piękna pernetiana  dostępna do dziś, a wyhodowana w/ co jest pewnego rodzaju kuriozum!/ angielskiej firmie Bees w roku 1919.

Różę Felicite e Perpetue  mamy możność podziwiania od 1888 r. wyhodowana  została przez Jacquesa, głównego ogrodnika
Park Neuilly koło Paryża (nawiasem mówiąc, gdzie teraz mieści się Amerykański szpital w Paryżu ). Jego żona będąca w stanie błogosławionym spodziewała się dziecka. Pan Jacques przygotował piękna różę dla potomka, ale nie przygotował się na innego rodzaju dar od niebios. Na świat bowiem przyszły bliźnięta, dwie dziewczynki, ale i na tę niespodziankę Pan Jacques miał odpowiedź. Bliźniaczki – więc i ową różę nazwał  Felicite e Perpetue .

Nie mam danych na temat historii życia tych dwóch dziewczynek, ale mam nadzieję, że   róża przyniosła im więcej szczęścia niż róża nazwana w roku  188o Betrothal of Princess Stefanie and Archduke Rudolph/zaręczyny księżnej Stephanie i Arcyksiążę Rudolph/, które to zaręczyny zmienił się w bardzo nieszczęśliwe małżeństwo i zakończył się kilka lat później tajemniczą tragedią Meyerlinga. To było kuszące Przeznaczenie, by obciążyć różę taką nazwą./ Nawiasem mówiąc nie wiem o jaka różę chodzi Nicolasowi/.

Generał Jacqueminot zarabiał na ostrogi w armii Napoleona. Kwaterował w garnizonie w Monachium gdzie nauczył się kochać
niemieckie piwo i po upadku Napoleona przywiózł ze sobą do Francji kilku piwowarów. Ten jego browar wg niemieckiej receptury nadal działa i najwybredniejsi mogą zaspokoić pragnienie najlepiej smakującym napojem w Domu Jacqueminota w pobliżu Gare St. Lazare w Paryżu.

Z kolei Marechal Niel był sekretarzem wojny pod Napoleonem III, ale także miłośnikiem róż. Podczas wycieczki po francuskich fortecach bawił  w Awinionie.  sala bankietowa była obwieszona cudownymi żółtymi różami. Podziwiając te róże, raczył był spytać  jak że się ona zowie. Powiedziano mu że jest jeszcze nienazwana i została odkryta przez miejscowego hodowcy  kwiatów nazwiskiem Pradel. Marechal wysłał więc do niego list z gratulacjami. Pradel, miał się tak wzruszyć, że zaproponował  nazwanie tej róży „Madamme Marechal de Niel. Sęk w tym, że nasz Marszałek był kawalerem.

Na fotografii Dame Edith Helen

Aleksander Dickson II, szkółki swoje miał na włościach przynależących do  Lady Edith Helen, stąd róża Dame Edith Helen wyhodowana przez niego w 1925 roku. Wcześniej bo w roku 1893 powstała odmiana Marchiones of Londonderry. dodajmy dla jasności tematu, że Marchioness of Londonderry , to oficjalny tytuł wielmożnej pani Edith Helen.   Natomiast Lady Margaret Stewart, Lady Helen Steward i Lady Maureen Stewart były jej córkami i one również doczekały się swoich róż od Aleksandra Dicksona II.

Dorothy perkins

Dorothy Perkins, ten przesłynny rambler powstał mniej więcej w tym samym czasie gdy urodziła się Baby Dorothy, teraz  urocza matrona, córka George’a Perkinsa, a następnie szefa firma Jackson i Perkins Company. Wiele lat później George Perkins był w Anglii i powiedziano jej, że będzie miał możliwość spotkać się z panną Dorothy Perkins, dla której nazwano słynną różę. George Perkins był wielkim dżentelmenem i nie rozczarował starej panny!

Margaret McGredy. Kiedy przyszło nam wprowadzić do obrotu handlowego tę odmianę, opisałem ją następująco: Nie znam Margaret, po której nosi imię, ale przypuszczam, że jest to zdrowa irlandzka lassie/młoda dziewczyna/ , ze złotymi włosami i czerwonymi policzkami.Oczywiste nawiązanie do karminowego koloru płatków i ciężkiej kępy żółtych pręcików w środku kwiatu. W czasie moich odwiedzin u rodziny McGredych w roku 1934 o której to już wspominałem, Sam McGredy III, nawiązując do tego opisu,stwierdził, że tego wieczoru będę miał możność poznać Margaret McGredy. Rzeczywiście zostałem przedstawiony matce Sama. Okazało się, że była to około 80 letnia dama, która powiedziała : Jestem Margaret McGredy. Czy pasuję do twojego opisu? Na pewno jesteście w tym samym  wieku – odparłem.

Pharisaer.  Wilhelm Hinner został oskarżony prazed sądem przez Petera Lamberta, że rzekomo skradł mu siewkę róży i próbował zarejestrować jako swoją.   Lambert ten proces przegrał i Hinner z tej radości ową sporną siewkę nazwał Pharisaer co z niemieckiego nie znaczy bynajmniej Paryżanin a faryzeusz, hipokryta. Trzeba przyznać, że miał specyficzne poczucie humoru.
Jest kilka róż Guerina nazwanych imionami pracowników banku Bank of France w Lyonie: Directeur, Mme. Simone i prawdopodobnie inni. Papa Guerin jest dyrektorem biura Bank of France w Lyonie. Jak wiemy z doświadczenia, że dobrą polityką jest  , aby utrzymać   bankiera w dobrym humorze!
Mme. Caroline Testout była modną francuską krawcową w Lyonie. Onaż to kupiła różę od Perneta  aby reklamować swoją firmę i gotowa była za to zapłacić wysoką cenę. Pernet powiedział mi, że najpierw odrzucił tę siewkę jako przeciętną, ale ku jego zdziwieniu róża stała się znany na cały świat.

Gdy miasto Paryż ogłosiło konkurs na różę , która by miała nosić nazwę Ville de de Paris -  Pernet czując wagę chwili zgłosił aż dwie odmiany. Byłem w jury przyznającym nagrodę i później byłem świadkiem długiego procesu eliminacji poszczególnych kandydatur aż zostały tylko dwie. Obie siewki Perneta. Wezwany wówczas na konsultacje Pernet sam wskazał na tą, która jest znana dzisiaj  jako Ville de Paris jako na najlepszą, bo  ta druga zbyt szybko traciła kolor.

Julien Potin
Kilka lat później komitet pracowników sieci sklepów spożywczych Julien Potin przyjechał do Perneta, by kupić różę jako prezent dla swego pracodawcy. Pernet, artysta z temperamentem, odrzucił propozycję, ale po długich naleganiach   wskazał na tę różę , która została odrzucona w paryskim konkursie, mówiąc: „Weźcie ją, jest wystarczająco dobra dla sklepów   spożywczych”. W ten to sposób róża Julien Potin znalazła się w obiegu publicznym ale nie przyniosła Panu Julienowi szczęścia. Od tego czasu firma Potin  upadła, natomiast sam Julien Putin stracił swoją wspaniałą posiadłość i popełnił samobójstwo. dodam od siebie, że o ile róża Ville de Paris zniknęła w mrokach historii róż, to ta odrzucona a potem wzgardzona przez Pernet Duchera, zrobiła u rosarian prawdziwą karierę.

Chateau de Clos Vogueot  – zasłużyła na swoją nazwę swoim niesłychanym, rubinowym kolorem, przypominającym najsłynniejszy bordo vintage.

W.E. Chaplin jest starszym właścicielem świetnych angielskich szkółek różanych. Ma ponad osiemdziesiąt lat, ale nadal jest
bardzo aktywny. Gdy zadzwoniłem do niego, zapytał mnie, co ja  myślę o róży noszącej jego imię.  Powiedziałem, że jeśli by  miała  jakiś zapach to byłaby idealną czerwoną różą. „Tak”, -  odpowiedział, -  chłopcy wiedzą, że straciłem zmysł powonienia i zażyczyłem sobie, aby ta róża była dla mnie „.
Dr Van Fleet przekazał jedną ze swoich sadzonek firmie Conard-Jones do rozmnażania. Pan Conard, który miał awersję do pojedynczych róż, i nazywał je dzikimi , długo wahał się, czy wprowadzić ją do handlu. Antoine Wintzer, główny propagator firmy, z niecierpliwością wykrzyknął: „To amerykańska róża; nazwij ją American Pillar i będzie wygrywać na wszystkich konkursach. I faktycznie miał rację. American Pillar, jest dziś najpopularniejszą pnącą amerykańską różą na całym świecie.

Alezane – To bardzo interesująca róża  a nazwa Alezane/ gniady/ ma również interesującą historię. Otóż jedna z moich siostrzenic, dziesięcioletnia panienka o brązowo czerwonych włosach, miała w szkole przydomek Alezane, który się jej bardzo nie podobał. Zapewniłem ją że to bardzo ładne imię. i by to udowodnić zaproponowałem hodowcy nazwę  Alezane.  Sprawiło to dziecku ogromną radość i   była to  jednocześnie  wspaniała nazwa opisowa dla wyjątkowej róży.

Charles Kilham był głównym hodowcą i hybrydyzatorem  w firmie Georg Beckwith & Son of England. W dwudziestą piątą rocznicę jego usług pan Beckwith zapytał go, którą sadzonkę uważał za najlepszą – wówczas Pan  Beckwith powiedział: „To będzie Charles P. Kilham rose:”

Edithor McFarland -McFarland, zawsze wzbraniał się przed nazwaniem jego imieniem jakiejkolwiek róży. Pewnego wrześniowego poranka, zwiedzaliśmy razem pola firmy Conard&Pyle – Nicolas był w niej podówczas szefem –  i zatrzymaliśmy się przed rzędem nienazwanych jeszcze róż  Mallerina. Był to wspaniały widok. Doktor spytał: ” Co to za odmiana?” Wówczas ja, naciąłem naręcze tych wspaniałych kwiatów i wręczyłem mu mówiąc : To róże Editor Mc Farland. krótko po tym zdarzeniu,  obchodził on swe siedemdziesiąte urodziny, na które jego pracownicy przygotowali ogromny tort urodzinowy udekorowany siedemdziesięcioma kwiatami  tej róży.

Henry Ford jest przykładem celowego oszustwa w nazewnictwie, którego nie należy tolerować. Henry Ford, dla którego ta róża została nazwana , to nie jest ten słynny Ford z Detroit ale jakiś przeciętny obywatel, gdzieś z New Jersey, która pozwolił na użycie swego imienia.

Joyous Cavalier ta róża Archera, nazwana została tytułem bardzo słynnego obrazu znajdującego się w Muzeum Brytyjskim przedstawiającego kawalera, w  cromweliańskiej zbroi , z barmanką na kolanach i kuflem piwa w ręku. Jowialny wyraz jego twarzy jest arcydziełem portretu.

Lucie Fernand David – nosi imię jedynej córki Fernanda-Davida, niegdyś sekretarza rolnictwa   Francji i prezydenta Societe Nationale d’Horticulture de France. Zmarła w wieku siedemnastu lat. Jej ojciec, wdowiec, nigdy nie wyzdrowiał z żalu. Spotkałem go niedługo potem w Bagatelle, a on mnie zapytał:”Jak się Panu podoba róża imienia mojej córki?”W Ameryce  róża ta kompletnie zawiodła, ale powiedziałem mu, ‚białe kłamstwo’, „To  wspaniała róża”. Po spotkaniu z bliskim przyjacielem, gdy  to opowiedziałem, uścisnął mi rękę i powiedział: „Byś wbił mu sztylet w serce, gdybyś powiedział mu prawdę „. Zmarł w 1935 roku.

Lucy Nicolas to moja córka. Kilka lat temu,gdy była ze mną w odwiedzinach u  Mallerinów, oni podziwiali jej świeżą ‚nordycką’ cerę a Pani Mallerin powiedziała wskazując na jedną z nowych siewek róż: „Jej kolor jest jak policzków Lucy Nicolas, nazwijmy ją jej imieniem”.
Nationall Flower Guild została nazwana nazwą fundacji działającej na cele charytatywne.Jej założycielka, pani Woods Stewart,był wielkim rosarianinem i ogrodnikiem. Podziwiała tę różę, gdy jeszcze była nienazwaną siewką. Zaproponowałem więc , że nazwę ją jej imieniem, ale ta powiedziała: „Wolę by to była nazwa fundacji, to praca najdroższa mojemu sercu „.

Stratford to róża, którą podarowałem w roku 1935 , Robertowi E. Lee, szefowi fundacji a dochód z jej sprzedaży będzie przekazywany na rzecz fundacji.
Sweett Adeline – ta nazwa pochodzi od tytułu tej miłej piosenki! Dlaczego ? Joe Hill niech powie! Joe Hill był podówczas właścicielem firmy wprowadzającej tę odmianę na rynek.

Willowmere pochodzi od nazwy majątku Admirała Aaron Ward na Long Island. Pernet-Ducher bardzo przyjaźnił się z Admirałem i nazwał róże wszystkimi imionami rodziny /Admirał Ward, Miss Aaron Ward, Mary B. Ward, Constance, Raymond. /Zamknął tę serię nazwą  ich domu rodzinnego.

  Eclipse.

Eclipse. 22 sierpnia 1932 roku, gdy przypadał dzień zaćmienia słońca i wszyscy gapili się na to zjawisko przez przyciemniane szkiełka, ja siedziałem w szklarni oceniając nowe siewki róż. W tym czas odwiedził mnie  Leonard Barron, który zauważył małą  dziesięciocentymetrową  siewkę  z ładnym spiczastym pąkiem. Uważaj – powiedział – to bardzo interesujący pąk. Prawie natychmiast zaokulizowałem ją trochę ryzykując utratę tej siewki a zaokulizowane podkładki oznaczałem nazwą Eclipse /Zaćmienie/.  Roślina rosła i piękniała a nazwa pozostała.

Wiele róż zostało niejako przeklętych przy urodzeniu wraz z imionami, które im nadano. Zatrzymały one ich rozwój i skazało na śmierć z pogardy i szyderstwa w młodym wieku. Zobaczmy te nazwiska: Baronesse M. van Tuyll van Serooskerken 1922; Mevrouw G. de Jonge van Zwynsbergen 1923; Mevrouw A. del Court van Krimpen 1917; Madame Soledad de Ampuera de Leguizamon 1928; Baronesse A. van Hovell tot Westerflier (1933); Souvenir de Jules Nicolas Mathieu Lamarche 1932 i inne, które są rażącym wyznaniem, że róże te nie są nawet warte spróbowania. Te nazwy mają na ogół lokalny rodowód. Jeśli przez przypadek tak upokorzona róża okazuje się być dobrą, jest wprowadzana do handlu ponownie, w rok czy dwa później pod nową bardziej strawną nazwą.

Kiedy w Holandii w roku 1932 negocjowałem imię  dla pięknego sportu od  Else Poulsen, dla której to widziałem  przyszłość w Ameryce, pomysłodawca, M. Leenders, powiedział mi o swoim zamiarze nazwania go Mevrouw van Straaten van Ness. Z miejsca odrzuciłem ten pomysł. Wtedy jego córka powiedziała: „Dlaczego nie nazwać tej róży o pofalowanych płatkach Permanent Wave . Tak oto ta interesująca odmiana zobaczyła Amerykę.

Na te niezgrabne imiona szczególnie uczulony jest Dr. McFarland  , który jest przewodniczącym komitetu rejestracji  nowych odmian American Rose Society.

Zeszłego lata napisałem do niego w formie żartu z Hagi w Holandii, list , że mam piękną różę o nazwie: Jonkheer G. F. van Tets van Goidschalxoord. Dżentelmen ten jest nowym prezydentem Holenderskiego Królewskiego Ogrodu i tradycja lokalna zobowiązuje, że dla niego zostanie nazwana ta  róża.  Biedny doktor Mcfarland napisał mi pełen łez list,  o braku wzięcia pod uwagę przez zagranicznych rosarian  możliwości naszych anglosaskich gardeł.

Kończąc. Nie odmawiam obcokrajowcowi przywileju nazywania róże w jego własnym języku, ale jeśli róża jest godna dystrybucji uniwersalnej,  nazwa powinna być równie uniwersalna i wszechstronna lub co najmniej łatwa do wymówienia we wszystkich językach;

Nabonnandowie

Ten przystojny jegomość na fotografii obok, to właśnie Gilbert Nabonnand/1828-1903/. Już w roku 1844 , w wieku 16  lat, zatrudnia się w Lyonie u Jean Baptiste Guillot i tam nabywa wiedzy i praktyki ogrodniczej.   Tworzy pierwszy zakład ogrodniczy, gdzie sprzedaje drzewa owocowe, iglaki, krzewy i inne w Sorgues (Vaucluse), następnie drugi w Awinionie, gdzie przeniósł się z rodziną.

Wtedy to 1855 roku Lord Henri Brougham/1778-1868/wielka postać, człowiek wielu zainteresowań, był między innymi prezydentem angielskiej izby lordów nawiązał z nim kontakt i powierzył mu projekt parku Villa Eléonore w Cannes. Pozwolę sobie tu zrobić małą dygresję o tym Lordzie. Otóż tak bardzo spodobała mu się Riviera francuska, że przemieszkał tam ostatnie trzydzieści lat swego życia i gdzie też zmarł. Nawet ubiegał się o obywatelstwo francuskie z zamiarem rozwinięcia kariery politycznej, ale to mu się nie udało. Nie przeszkodziło mu to promować Rivierę wśród arystokratów angielskich , którzy licznie podążyli za nim. Zatrudniał on w swoim ogrodzie ogrodnika Jesse Busby, który wsławił się między innymi wyhodowaniem udanej hybrydy r.gigantea, którą bracia Nabonnand włączyli do swej oferty handlowej.

Ale wróćmy do owego zlecenia Lorda Broughama. Ta nadzwyczaj udana realizacja, nad którą Gilbert Nabonnand pracował ponad dziesięć lat będzie oznaczać początek sławy, która nigdy nie przestanie rosnąć. Powstaje tam oczywiście również piękny ogród różany. Francois Jojaux w „La Rose une passion francaise” tak o tym pisze:

„Róże rzeczywiście zajmują tam bardzo dużo miejsca, w altanach, w krzakach,  w łukach, w palisadach. Niektóre narożniki ogrodu stanowią same w sobie prawdziwe Jardins de Roses: róże herbaciane i niektóre herbaciane hybrydy tworzą kolumny o wysokości od 3 do 4 metrów, ogromne kopuły o średnicy kilku metrów, grube żywopłoty pokrywające balustrady tarasy, palisady są powszechne, a następnie układają się na szczycie drzew oliwnych, rozrzucone są nawet w kępach trawy itp. itp.

Zbiór   róż herbatnich jest tak istotny , że Lord Brougham napisał rozprawę o różach z zamku Eléonore. Tom, który
poświęcił księciu Walii. To ważne dzieło jako , że wiele odmian  zostało pozyskanych  tylko w tych ogrodach i nie było innych takich okazów. Wszyscy jego przyjaciele   przychodzili podziwiać te róże. Tak  rosła również sława G.Nabonnanda wśród Anglików z Lazurowego Wybrzeża, potem w Anglii i gdzie indziej.” strona 168.

W 1864 roku G. Nabonnand postanowił stworzyć na Lazurowym Wybrzeżu własną firmę która nazwał  „The Roses of Golfe-Juan”. Golfe Juan, to mały port, położony przy drodze do Cannes, słynny między innymi z tego, że lądował tu Napoleon wracając z Elby  na swoje 100 dni. Firma ta później przekształca  się w Etablissement Paul i Clément Nabonnand, a następnie Etablissement Dental. Gilbert Nabonnand był   członkiem-założycielem Société Pomologique de France i Lyon Horticultural Association.

Gilbert Nabonnand  korzystając z przychylnego klimatu Riviery,sprowadzał z różnych stron świata , aklimatyzował i uprawiał wiele nowych gatunków ozdobnych i egzotycznych. Na tym procederze zarobił ogromne pieniądze. Tworzył też piękne ogrody rezydencji na Riwierze (Villa Saint-Georges, Villa Laura Bruny Park, Zamek Aboucas …) i tym samym wywarł znaczny wpływ na rozwój ogrodnictwa na wybrzeżu Morza Śródziemnego. Od roku 1878 zajął się hybrydyzacją bardzo różnych roślin, ale jego ulubioną rośliną były róże. Wyhodował ich ponad 200 odmian.Katalog Gilberta zawiera ofertę około tysiąca odmian róż. W necie znajdziemy  stronę poświęconą Nabonnandom *Les Amis de Roses Nabonnand * która zamieszcza spis wszystkich róż wyhodowanych przez nich, liczy ona 252 pozycje.Róże jego były par excellence wyrafinowane i elitarne. Nawet trudności z ich uprawą sprawiały , że stały się różami tylko dla wybranych. Jednak zasługi jego nie ograniczały się tylko do owej nieuchwytnej elitarności. Stał się  też jednym z pionierów i reformatorów uprawy róż na kwiat cięty. Zauważył mianowicie, że róża zwana tam r. indica major, , z wielką łatwością rozmnaża się przez sadzonkowanie. Oczywiście jest wrażliwa na niskie temperatury, ale w tamtejszych warunkach nie był to problem. wykorzystał więc ją na szeroką skalę jako podkładkę do okulizacji innych odmian. Gdy umiera w roku 1903, synowie sporządzając rodzaj inwentaryzacji szkółek, doliczyli się pół miliona krzewów róż.

Paul Nabonnand – 1860 – 1937

Dwaj synowie Gilberta, Paul i Clément, którzy byli jego pierwszymi współpracownikami, kontynuowali jego pracę, początkowo w tym samym zakładzie: „Róże z Golfe Juan, Paul & Clément Nabonnand, ogrodnicy”, a następnie oddzielnie. Badacze, namiętni siewcy, stworzyli również wiele nowych odmian róż. Jego nieruchomość Noël Fleuri uważana jest wówczas za raj na ziemi, ponieważ było tam mnóstwo egzotycznych roślin i rzadkich róż. Paul Nabonnand był, podobnie jak jego ojciec Gilbert, wiceprezydentem Towarzystwa Ogrodniczego w Cannes.

Paul Nabonnand uzyskał wiele nowych hybryd  na wszystkich polach: mimozy, palmy, drzewa pomarańczowe, kokosy …, a szczególnie wyróżniały się mieszańce Rosa Gigantea, niezwykłe ze względu na ich wigor, obfitość kwitnienia i odporność na choroby. J.H. Nicolas, który odwiedził  Paula,  w swojej książce A Rose Odyssey pisze, że Paul Nabonand zasłynął również bardzo udanymi mieszańcami pelargonii poprawiającymi jakość tych kwiatów, które tu są sadzone masowo tworząc kolorowe łany. Jego ogród przy firmie „Róże na Riwierze, Cannes Eden” był zlokalizowany w mieście Golfe-Juan i opisany jako jeden z najciekawszych ogrodów Lazurowego Wybrzeża, gromadząc rzadkie gatunki odmian i egzotów. To założenie ogrodowe w tamtym czasie uważane było za jeden z najciekawszych ogrodów kolekcjonerskich rzadkich gatunków na Lazurowym Wybrzeżu.

Clement Nabonnand – 1864 – 1949 . Tymczasem Clement Nabonnand zdecydował się na założenie swoich zakładów w Mandelieu: „Estérel-Parc”, a następnie w mieście Villeneuve-Loubet: „Mas du Loubet” i „Lou Mas di Roso”. Poświęcił także swoje życie aklimatyzacji, sadzeniu i wprowadzaniu na rynek roślin egzotycznych, ale jego praca, bez wątpienia, dotyczyła głównie  róż herbatnich i mieszańców herbatnich. To pasjonat podróży. Jego własność, Lou Mas di Roso, gdzie przeniósł się od 1926 roku z żoną Marie,  staje się prawdziwym ogrodem aklimatyzacyjnym dla róż, mimozy, cyprysów i grejpfrutów, wszystko to zostaje niestety zniszczone podczas drugiej wojny światowej.

Pozwolę sobie na chwilę osobistej refleksji. Otóż w miarę tego jak stykam się z różami hodowanymi przez Nabonanda, rośnie mój podziw dla tego twórcy. Tak, twórcy. Bo to nie jest zwykły hodowca. Prawie wszystko co stworzył ma swój specyficzny klimat. Gdy oglądam fotografie bądź ryciny róż,  praktycznie 9 na 10 odgaduję rękę tego mistrza ogrodnictwa.

Jack Harknes w swojej wydanej w roku 1978 książce „Roses” tak pisze odmianie róży General Schablikine: „Najprawdopodobniej to najlepsza z wielu róż herbatnich wyhodowanych przez Clementa, Gilberta i Paula Nabonandów. Wielkim honorem  jest móc uprawiać tę odmianę w swoim ogrodzie ze względu na jej przepiękny kolor i elegancję. Nie spotykaliśmy jej zbyt często na wystawach różanych a to dlatego, że kwiaty jej mają budowę rozetową, która to forma nie cieszyła /wówczas/ oka jury sędziowskiego. Oczywiście , moim zdaniem, forma kwiatu nie powinna wpływać dyskwalifikująco, wszak forma ta jest równie dobra jak każda inna. I dziś gdyby wróciła moda na herbatnie, róża General Schablikine zajmowała by w ogrodzie i na wystawach poczesne miejsce.” str. 65.

  Fotografie – przez uprzejmość Pani Urszula Trętowska Montisfont Abbey.

Jak wszystko co wychodzi z warsztatu G. Nabonanda, poza przypisanym sobie niejako z definicji urokiem róż, zawiera coś jeszcze. Jakąś nieuchwytną elegancję i nadzwyczajny urok kwiatu . Można by jakoś tak wymijająco powiedzieć, że zawiera istotę róż Nabonanda. Być może jest to efekt patrzenia na nie przez pryzmat czegoś nieosiągalnego, gdyż odmiany jego są zdecydowanie ciepłolubne i w naszych warunkach ich uprawa byłaby nie lada wyzwaniem dla rosomanes. Może słońce południa przydaje im to nieuchwytne ciepło. W każdym razie gdy tylko przychodzi mi napisać coś o jego różach, pojawia się jakaś nutka nostalgii i żalu za czymś nieodoścignionym. A może jest w tym czar i ciepło Fin de sieclu w którym Nabonandowi przyszło żyć.  Południowe rejony Francji i Riviera gdzie tworzył, zasiedlone były przez próżnującą tam arystokrację wśród której się obracał. Może to w ich wyrafinowany gust  z powodzeniem trafiał. Sam też był człowiekiem niezwykle przystojnym i noszącym się z wielkim wdziękiem i elegancją. Gdy patrzymy na jego portret , to przychodzi nam na myśl raczej jakiś dandys paryski niż ogrodnik. Nawet nazwy jego róż są swoistą listą obecności tamtejszego mondu z którym pozostawał w znakomitej komitywie. Dotyczy  to również omawianego wyżej róży General  Schablikine, nzawanej imieniem carskiego generała wsławionego tłumieniem naszego powstania listopadowego i  w wojnie krymskiej. Nabonand  często nadawał swoim różom nazwiska przedstawicieli rosyjskiej klasy próżniaczej, gęsto wówczas – podobnie jaki i teraz – zasiedlających Lazurowe Wybrzeże. Ale nie zasługi wojenne owego generała zdecydowały o tym , że Nabonand poświęcił mu różę. To jego żona, która spędzała zimę na Lazurowym wybrzeżu uprosiła Nabonanda , albo co bardziej prawdopodobne odpowiednio zapłaciła jemu. Ta niesympatyczna/dla nas/ rodzina szybko zeszła z kart historii gdyż syn generała, który również próbował kariery wojskowej, po odejściu z wojska migiem wszelaki majątek przepił i przegrał w karty.

A propos gry w karty: HMF – podaje pyszną ciekawostkę. Otóż jedną ze swych róż , przepiękną łososiowo kremową – jakże by inaczej – herbatnią  Nabonnand nazwał Nardy .Okazuje się, żeRosjanie pomieszkujący na francuskiej Rivierze byli  pasjonatami  gry karcianej Bakgammon, potocznie przez nich nazywanej  Nardy. Nabonand miał z nimi częste kontakty. A i swoje róże raczył był często nazywać imionami tamtejszej arystokracji rosyjskiej. Przeglądając fora internetowe, spotkałem się z prośbą czytelnika o nazwisku Nardy o wskazanie mu możliwości zdobycia tej róży. Co ciekawe, odmiana ta figuruje w spisie odmian uprawianych w Europa Rosarium w Sangerhausen.

Wszyscy Nabonanndowie gustowali w różach herbatnich uważając ich za swego rodzaju arystokrację i w rozmowie z J.H.Nicolas, Paul Nabonnand bardzo ubolewał, że powoli ustępują one, są wypierane przez parweniuszy, jak nazywał mieszańce herbatnie czy remontantki. Zdawał sobie jednakże sprawę z nieuchronności pewnych procesów i sam ma na swoim koncie parę prac z mieszańcami herbatnimi. Opowiadał Nicolasowi jak kiedyś rozmawiał królem Szwecji Gustavem V , który przyjeżdżał na Rivierę na okres zimy i jako miłośnik róż często go odwiedzał. Gustav V miał narzekać iż bardzo żałuje iż nie może tych pięknych róż mieć w swoim kraju ze względu na niesprzyjający klimat. Paul Nabonnand ujęty słowami króla zaproponował by ten ogłosił wśród hodowców konkurs na wyhodowanie róż nadających się do uprawy w tamtym surowym klimacie. Gustav V podchwycił ten pomysł. Sam Paul Nabonand też wziął  udział w jednym z pierwszych konkursów i ku swemu zaskoczeniu wygrał go różą do której wyhodowania  użył  słynnej Frau Karl Druschki. Potem różę tę nazwał  S.M. Gustave V.

Ale opisywane zdarzenie było raczej wyjątkiem. Nabonnandowie bowiem najwyżej cenili r.gigantea i róże herbatnie. Jak pisze Nicolas, w cytowanej już tu książce,  w katalogu Roseraie L’Hay , opublikowanym w roku 1906, wymienia się  1081 odmian róż herbatnich z czego blisko 150 odmian róż herbatnich przypisywanych jest Nabonnandom.

Wspomniałem o kosmopolitycznej, zimowej kolonii egzystującej na Lazurowym Wybrzeżu. Interesujący jest wpływ tego środowiska na Nabonnandów. Przyjrzyjmy się tylko niektórym nazwom róż wywodzących się z ich warsztatu. Reine Emma des Pays Bas, wspomniany już General, Schablikine, Natascha Metchensky, Archiduc Joseph,Duchesse de Vallombrosa, Duchess of Edinburgh, General Gallieni, Grande Duchesse Anastasie, Imperatrice Maria Feodorovna, Princesse Vera, Princesse Radziwill . Wygląda to na spis klientów.

Wnuczka   Nabonnandów – Marie z przyjaciółmi  w lutym 2007 r. założyli stowarzyszenie „Les Amis des Roses Nabonnand” – przyjaciół róż Nabonnandów. Od tego czasu pracują nad identyfikacją i charakterystyką odmian róż uzyskanych przez Gilberta, Paula i Clementa Nabonnandów, aby można je było ponownie   uprawiać i docenić w naszych ogrodach.

Willa Couloubrier

Temu celowi ma też służyć konserwatorium róż Nabonnandów , które znajduje się w Grasse w Domaine Saint Jacques du Couloubrier. Jest to niezwykły 8-hektarowy ogród stworzony w 1950 roku przez światowej sławy malarza krajobrazowego Russella Page’a (1906-1985).

W ogrodniczej podróży z Cannes do Nicei, opublikowanej przez Mounsieur B. Chabaud, botanika w szpitalu Saint-Mandrier, niedaleko Tulonu, autor opowiada, jak podąża za sławą jaka poprzedza Nabonnandów na temat uprawy róż. Notatka zamieszczona jest w jednym z numerów Journal des Roses:   ”Każdy zna zasłużoną reputację zdobytą przez pana Nabonnanda w uprawie i hodowli róż i który nadał swojemu domowi nazwę” Roses Golfe-Juan ” , Jego kolekcja róż jest corocznie powiększana przez liczne zasiewy, które dają mu nowe odmiany bardziej interesujące niż poprzednie. Widząc tak wiele róż, nie  da się  pominąć wytwornego smaku pana Nabonnanda  dla rosnących tu róż lub przeciwstawiać się temu pożądaniu.”

Z kolei na stronie internetowej www.pressreader/com /france – znajduje taką oto notatkę:

Członkowie stowarzyszeń Les Amis des roses Nabonnand zebrali się, aby pobrać kilka sadzonek z krzewu róży który następnie trzeba będzie zidentyfikować. W Sainte-Catherine wszystkie pędy zapuszczają korzenie! „tłumaczy Antoinette Cavallo, jakby chciał rozpocząć polowanie na róże. Jednak nie jest łatwo znaleźć drogę na dziesięciu hektarach zarośli w parku Château-Robert. Potomkowie Gilberta Nabonnanda -  Clément Chabert, Colette Maupate i Antoinette Cavallo niestrudzenie, przez godzinę  przeszukują wysoką trawę, szukając ciernistej łodygi.  Cel? Uzupełnienie kolekcji cennych róż stworzonych przez ich dziadka.

Dopiero pierwszy raz przybyli do tego zrujnowanego zamku, w nadziei , że pojawi się długo oczekiwana roślina. Wspinając się wzdłuż ściany budynku, owijając się wokół rzeźbionych balustrad tarasu, jakaś róża wciąż żyje, nawet sto lat po jej nasadzeniu. Z wysokości trzech metrów wydaje się czerpać radość z pierwszych promieni wschodzącego słońca w zatoce Golfe-Juan, z widokiem na akry zieleni i turkusową wodę. Myriam Waeselynck, prezes stowarzyszenia Avenir 06,  od roku również bierze udział w tych poszukiwaniach. Poprzez swoje stowarzyszenie chce promować tereny zielone w regionie i zachować dziedzictwo, takie jak  róże Nabonnand. Jednak prezydent pozostaje ostrożny w prognozach co do rozwoju wydarzeń.

To co znaleziono to na pewno jest to hybryda  gigantea, ale nie możemy być pewni, że jest to róża od Nabonnanda, ponieważ nie została jeszcze zidentyfikowana ani  opisana  mówi, dopiero zaczynają robić sadzonki z dużego różanego krzewu. Jeśli jest to odmiana stworzona przez Gilberta Nabonnanda, stowarzyszenie będzie mogło dodać ją do swojej listy około dwudziestu okazów  wcześniej zebranych i nazwanych. ale trzeba będzie poczekać na wyniki identyfikacji, które ujawnią, czy rzeczywiście jest to jedna ocalałych z około 2000 roślin, które roiły się w parku zamku, w czasach Gilberta Nabonnanda. Ci entuzjaści nadal będą musieli być cierpliwi, ponieważ potrwa kilka lat, zanim te sadzonki staną się różami i zostaną ostatecznie zidentyfikowane.

xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx

Zdecydowałem na tak dziwną, rzec by można ekstrawagancką biografię Nabonnandów , ale pochlebiam sobie, że wypatrzyłem w zasadzie wszystkie dostępne źródła o nich jakie można znaleźć w necie. Jeżeli pojawi się coś bardziej uporządkowanego, to oczywiście wrócę do tematu.

Marian Sołtys

Bezkolcowe

Idąc za sugestią jednej z czytelniczek , postanowiłem napisać kilka słów na temat róż bez kolców.

Róże, powinny mieć kolce. To jedna z głównych cech tej rośliny, rzucająca się w oczy przede wszystkim gdy róża nie kwitnie.Tak zwane bezkolcowe róże rzadko są całkowicie bezkolcowe. Nawet u niektórych róż bez kolców mogą  one wyrastać   w pewnych warunkach wzrostu. Róże bezkolcowe są często wynikiem naturalnej mutacji, która prowadzi do powstania chimery. W świecie roślin chimera pojawia się stosunkowo często, na skutek zaburzeń mitozy w stożku wzrostu. Chimera to co najmniej dwie genetycznie różne warstwy rosnące obok siebie w roślinie. Komórki biorące udział w bezkolcowości znajdują się w warstwie kory, podczas gdy wewnątrz pędu roślina nadal wytwarza tkanki które, gdyby nie kora chimerowa, wytworzyłyby kolce. Dlatego pędy pochodzące z komórek wewnętrznych będą cierniste, takie jak te wyrastające z korzeni. Bezkolcowe róże najczęściej występują w obrębie kilku typów róż, ale nie są ograniczone do tych typów. Znaczy to, że z genetycznego punktu widzenia nie ma żadnych przeszkód by róże o pędach bez kolców mogły powszechnie zagościć w naszych ogrodach. Mało tego, pojawiały się od czasu do czasu nieśmiałe próby celowego hodowania takich róż. Jednakże tak po prawdzie, tak na serio, z tematem tym zmierzył się dopiero kalifornijski hodowca hobbysta i entuzjasta róż  Harvey Davidson, który odkrył gen hamujący wzrost kolców i w latach osiemdziesiątych ubiegłego wieku i zarówno poprzez chów wsobny, jak i krzyżowanie wyhodował całą grupę róż pozbawionych 95-100% kolców. A zaczęło się od tego, że przypadkowo wyhodował bezkolcową różę , którą nazwał Smooth Sailing. Wykorzystując, nazwijmy to publicystycznie, bezkolcowy gen zawarty w tej odmianie stworzył z jej pomocą całą grupę róż praktycznie pozbawionych kolców, takich jak: Smooth Satin, Smooth Delight,Smooth Buttercup, Smooth Queen , Snow Queen, Smooth Lady, Smooth Moonlight , Smooth Lady , Smooth Lady , Smooth Prince i wiele innych. Nie piszę  o nich szerzej z dwu powodów: nie zetknąłem się z nimi no i są praktycznie niedostępne w Europie.

Nie znaczy to by temat ten nie intrygował hodowców wcześniej. Jednakże nie potrafię odpowiedzieć na pytanie ile było w tym przypadku a ile działań celowych. Zacznijmy od tego, że w przyrodzie spotkamy gatunki róż, które były i są łagodne jak baranki i nigdy nie miały kolców. Będzie to r.foliosa, dalej rosa blanda zwana inaczej Hudson Bay Rose, znaleziona i opisana pod koniec XVIII wieku przez Jamesa Gordona. Jej gładkie brązowe pędy czasem goszczą kilka z rzadka rozmieszczonych kolców, które przy dotknięciu odpadają. Uważana jest więc za bezkolcową. Piękna Lady Banks, zarówno ta o żółtych jak i ta o białych kwiatach. To dobre  rośliny, obie odporne są na suszę i obie pachną z tym , że ta biała chyba intensywniej. Trudno r.arkansana , czy r.gallica officinalis nazwać zupełnie bezkolcowymi, ale te kolce  które one mają to takie strachy na lachy. Wprawiony rosomanes z całą pewnością do obsługi tych królewien , rękawic nie włoży. Tak zwana literatura donosi nam, że róża bagienna/r.palustris/, również nie kłuje. Tego jednakże nie potwierdzę, jako że nie miałem przyjemności widzieć jej osobiście. W każdym razie warta jest grzechu jako że zgodnie ze swoja nazwą porasta brzegi zbiorników wodnych i może być świetnym połączeniem pomiędzy ogrodem różanym stricte a strefą z oczkiem wodnym.Wszystkie te species, które wymieniłem są nadto w naszych warunkach całkowicie mrozoodporne.

Gdybyśmy na chwilę wrócili do róż galijskich, to zauważymy, że takich odmian galijek, które nie mają kolców w nadmiarze , jest więcej, że wymienię tu tylko  Tuscany Superb, Charles de Mills i Cardinal de Richelieu.

Charles de Mills – kolekcja własna.

By nie przynudzać, powiem tylko o kilku grupach róż bezkolcowych. O różach historycznych i o najciekawszej grupie róż współczesnych, mianowicie o english roses. Bezkolcowe róże są z nami od lat, a wiele z nich ma już grubo ponad sto lat .  Zacznę od mojej ulubionej grupy róż historycznych, mianowicie od remontantek a wśród nich niewątpliwie warta grzechu Reine des Violettes , która zachwyca nieodmiennie rosomanes  od 1860. I jeszcze dwie remontantki, jedna różowa a druga czerwona Paul Neyron i Souvenir du dr. Jamain – sam nie wiem która ładniejsza. Nie może w tym zestawieniu zabraknąć pewnej specyficznej piękności  a mianowicie American Beauty. Oczywiście to nie wszystkie bezkolcowe remontantki, że przypomnę lubianą Baron Girod l’Ain czy Captain Christy , a także różową remontantkę Lacharme z 1870 roku.

Jednakże zanim pojawiły się remontantki, w pierwszej połowie XIX wieku, wyobraźnią rosomanes zawładnęły właśnie bezkolcowe róże Boursault takie jak Amadis czy Blush Boursault,

na fotografii Blush Boursault.

Praktycznie w dzisiejszych ogrodach nieznane, ale jak ktoś koniecznie chce się z nimi zapoznać to spotka je w szkółkach zajmujących się sprzedażą i rozmnażaniem róż historycznych. Pierwotnie uważano, że te róże wywodzą się od r.pendulina , ale dziś przeważa opinia , że są to potomkinie wspomnianej już r.blanda. Jeżeli już rozmawiamy o r. blanda to warto tu wspomnieć postać Percy Wrighta, który w połowie XX wieku wyhodował w Kanadzie szereg interesujących róż w tym i wiele bezkolcowych, że wymienię tu odmianę Robert Bland ,ale większość z nich przepadła bo rynek interesował się głównie odmianami powtarzającymi kwitnienie a bezkolcowe mieszańce Wrighta kwitły tylko raz.

Jeżeli już jesteśmy w kręgu hodowców kanadyjskich to nie sposób nie wspomnieć o Georges Bugnet. W Polsce bardzo rozpowszechniona i dobrze znana jest Therese Bugnet, ale już Betty Bugnet jest praktycznie nieznana choć pochodzi od Therese i jest jak najbardziej sensu stricte bezkolcowa.Podobnie inne mieszańce Bugneta jak biały Louis Bugnet, który wprawdzie ma kolce ale w porównaniu do przesłodzonego Blanc Doble de Coubert  można uznać go za bezkolcowego.

J.P.Connel – kolekcja własna.

Z róż kanadyjskich za bezcierniową uznałbym też J.P.Connel oraz z pewnym wahaniem za stosunkowo mało kłującą można uważać Martin Frobisher. Interesującą różą z kolekcji kanadyjskich jest też oczywiście bezcierniowy  i odporny na niskie temperatury Royal Edward, pomijany niesłusznie przez naszych rosomanes. Zapewne dlatego, że to róża  okrywowa.To dziwne bo wiele gorszych okrywowych funkcjonuje u nas w obiegu handlowym.

Peggy Martin ma ciemno różowe kwiaty i rosła w ogródku Peggy Martin w Nowym Orleanie, kiedy huragan Katrina zalał ją morską wodą. Przeżyła to no , ale dla nas ważna jest ze względu na zupełny brak kolców. Ma też jedną zasadnicza wadę. Nie jest dostępna w Europie.

na fotografii marie pavie

Marie Pavie to polyantha z 1888 roku z kwiatami w kremowym kolorze, ale podaję ją tylko jako przykład gdyż u polyanth znajdziemy wiele róż bez kolców lub też z nieznaczną ich ilością – i tych karłowych i tych pnących.

 Veilchenblau i Bleu Magenta  o większych kwiatach i równie bujnym wzroście – obie o mniej lub bardziej fioletowych kwiatach, bezkonkurencyjne w swojej grupie. To dobre i cierpliwe rośliny, łatwe w prowadzeniu i stosunkowo odporne na niskie temperatury.

Dla miłośników mieszańców piżmowych  zarekomenduję Penelope Pembertona  o pięknych kremowo białych kwiatach – no i przy okazji jest możliwość wspomnieć coś o protoplastach tej grupy: Goldfinch,  który ma półpełne jasnożółte, pachnące  kwiaty a jest z nami od 1907 roku,   czy Euphrozine.

Gładkie pędy u róż nabierają szczególnego znaczenia w przypadku róż pnących, gdyż te wcześniej czy później będą wymagały jakiegoś uporządkowanego prowadzenia: cięcia, podwiązywania czy przyginania. W takich właśnie momentach, walor bezkolcowości ujawnia się najpełniej .Gdy się rozejrzałem, odkryłem, że nie ma zbyt wielu prawdziwych bezkolcowych, pnących róż, ale jednak jest ich kilka.   Za to jest już duża gromada takich o których możemy napisać; „praktycznie bezkolcowe”.

Zephrine Drouhin jest jedną z takich róż z różowymi kwiatami z białawymi akcentami. Ma świetny zapach w starym stylu i bardzo łatwo ja prowadzić w dowolnej formie ze względu na elastyczność swoich gałęzi. Bedzie tez kwitła mniej lub bardziej obficie przez całe lato, jeżeli nie zepsujemy jej nieodpowiednim cięciem.  Jest to cecha trochę niezwykła w przypadku starszych róż. Dodajmy tu jeszcze jej sport - Martha.

na fotografii Cecile Brunner

Cecile Brunner jest kolejną pnącą różą, obecną z nami od  około 1880 roku,która ma małe kolce lub nie ma się o co o nie martwić . Kwiaty na tych bezkolcowych różach zaczynają się jako jasny róż i stopniowo przechodzą w niemal biały kolor. Cecile Brunner jest odporny na wszelakie choroby i dobrze sobie radzi z odrobiną cienia czy glebą, która nie jest idealna.

Madame Alfred Cariere kremowa z różowymi cieniami noisetka , piękny 3 metrowej wysokości rambler wyhodowany  r roku 1874 przez J. Schwartza. Z noisettek dodam jeszcze Alister Stella Gray i Nastarana.

Innym, o podobnej sile wzrostu pnączem, o dziwo bezkolcowym mieszańcem wichury jest Gerbe rose. Piszę o dziwo, gdyż powszechnie znane nam pnące mieszańce wichury jak Albertine czy Alberic Barbiere są kłującymi potworami.

na fotografiiMana Bohmova.

Mana Bohmowa to doskonały bezkolcowy biały sport od Tausendschon którego wypatrzył w swoich uprawach, w roku 1925, Jan Bohm. Zresztą nie wiem dlaczego miałbym właśnie jego również nie polecić, jest wszak może nawet i piękniejszy i o wiele łatwiej dostępny.

Z róż współczesnych pozwolę sobie zrobić wyjątek dla mieszańców Davida Austina. Wybór jaki zaproponowałem, to rekomendacja samego maestro. Na stronie internetowej jego sklepu, bez problemu na taki wybór natrafimy.

Na początek kilka propozycji róż mniej lub bardziej pnących  jako że cecha bezkolcowości właśnie w tej grupie  wydaje się być najistotniejsza.

na fotografiiJames Galway.

James Galway Climbing, siewka Heritage o intensywniejszym zabarwieniu kwiatów należy do tych austinek które charakteryzują się większą siłą wzrostu  i możemy je opisać jako klasyczny klimber. Mortimer Sackler Climbing to druga propozycja tzw. pnących austinek o kwiatach jaśniejszych od poprzedniczki i chyba obficiej kwitnąca. Trochę odmienną propozycją od tej pary jest Snow Goose, o drobnych rozetkowatych , białych kwiatach nic a nic nie przypominających  austinki do jakich przywykliśmy. Bathsheba, to jedna z najnowszych propozycji szkółek Austina ma kwiaty do jakich przywykliśmy w kolorze morelowym z jaśniejszymi zewnętrznymi płatkami. Rośnie bardzo bujnie no i oczywiście jest praktycznie pozbawiona kolców.

I jeszcze kilka sugestii odmian o słabszym wzroście jak na ten przykład: jasno różowa , krzewiasta The Generous Gardener, John Clare , Heritage i jej siewka A Shopshire Lad  , Lichfield Angel, czy Roald Dahl.  I jeszcze Brother Cadfael to forma pośrednia pomiędzy klimberem a dużym krzewem, a wyróżnia ją obok cechy bezkolcowości, również zakładanie bardzo dużych kwiatów.

Wreszcie są miniaturowe róże. Całkiem sporo ich wyhodowano, ale niestety wiele z nich nie jest już dostępnych. Pompon de
Paris (1839) jest jedną z najstarszych znanych odmian. Kolejną, może być  Sweet Fair znaleziona i wprowadzona w 1946 roku przez Ralpha Moore’a ”ojca” miniatur w Ameryce Północnej. Moore przedstawił wiele innych odmian w ostatnich latach, że wymienię te bardziej znane: Melody Marshall w 1993 roku,  ” Cinderella Gold „,” Halo Rainbow „,” Pretty Penny „,”Sugar Plum” i „English Porcelain” w 1995 r.

na fotografii Cinderella.

Inna słynna mini bezcierniówka to Cinderella, holenderska mikro-mini z 1955 roku, pochodząca od Cecile Brunner, która jest  wystarczająco mała , by rosnąć w doniczce, nawet w pomieszczeniu. Więc nawet brak przestrzeni w ogrodzie nie powinien powstrzymywać miłośników róż od uprawiania bezkolcowej róży.

Do naszych rozważań bardzo ciekawie wpisał się Samuel McGredy IV w swojej książce A Family of Rose, którą kończy krótkim podsumowaniem zatytułowanym – Przyszłość. Wypowiada się tam krótko nt. róż bezkolcowych. Posłuchajmy co na ten temat myślą hodowcy.

„Sein Jennett /współautor wspomnianej książki/byłby zainteresowany bezkolcowymi różami – ma taką która rośnie jako przypadkowa sadzonka w jej ogrodzie. Było kilka bezkolcowych róż już od 1873, kiedy pojawiła się, Zephirine Drouhin, ale wydaje się, że nie ma większego popytu na nie. Przeciwnie, niektóre róże są podziwiane właśnie ze względu na  ich ciernie, duże żółte lub czerwone ciernie, które są cechą charakterystyczną rośliny.

Róża zwana Rosa omeiensis ma ogromnych rozmiarów czerwone ciernie wyrównane wzdłuż łodygi, i te ciernie są półprzeźroczyste i prezentują się wspaniale, gdy widzi się światło padające przez nie. Nie sądzę, żeby ta róża była uprawiana gdyby nie jej ciernie, choć mają też ładne owoce, pomarańczowoczerwone i gruszkowate bardzo atrakcyjne. Ciernie i owoce niosą urok takiej róży . Gdyby wszystkie róże były wyhodowane bez cierni, musielibyśmy zmienić wiele światów poezji!”

Kończąc, powiem tylko, że szukając materiału w internecie, zauważyłem że prawie każda większa szkółka, zajmująca się sprzedażą róż ma ambicję by wyodrębnić w swej ofercie sprzedażowej grupę róż bezkolcowych – tak że rosomanes mający takie potrzeby, bez trudu mogą je zaspokoić. Ja natomiast zdaję sobie sprawę tego, że nie odrobiłem zadania zbyt starannie gdyż bardziej szczegółowe zajęciem się tym tematem uświadomiło mi, że obok rzeczywiście bezkolcowych róż, których jest stosunkowo niewiele, tych które nazwalibyśmy praktycznie bezkolcowymi jest około 10% populacji.